ميهمانی ارکستر ملی با طعم رهبری

گروه تئاتر و موسیقی: داستان موسیقی در ایران داستان غریبی است! یک روز دعوا بر سر این است که ساز در تلویزیون نمایش داده نمی‌شود و یک روز هم وقتی سه شبکه همزمان در جریان جشنواره تولیدات صداوسیما مستقیم و زنده ساز را نشان می‌دهند، تا مدت‌ها بحث این است که یکی می‌گوید چرا نشان داده شد و آن دیگری می‌گوید كه «وقتش را بیشتر کنند».

به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه شهروند، همه هم ظاهرا می‌دانند مشکل کجاست؛ اما پرداخت حول محور مشکل اصلی ظاهرا به فراموشی سپرده می‌شود! چرا؟ چون برخی حواشی را بر متن ارجحیت می‌دهند؛ حاشیه‌‌هایی که در این هنر انتظار هم از آن نمی‌رود؛ (چون از سلبريتی سینما هست.) داستان امروز موسیقی این است که موسیقی این کشور با این همه مشکل که فی‌الحال وقتی‌ ساز در تلویزیون نمایش داده شود، مسئولان نمی‌دانند کار درستی کرده‌اند یا خیر، وارد دعواهای داخلی هم می‌شود.  داستان این فقره هم از آن‌جا شروع شد که مهدی وجدانی به‌ عنوان رهبر میهمان در ارکستر سمفونیک برگزیده شد و سمفونی نینوا از ساخته‌های استاد علیزاده را اجرا کرد.

همان زمان قبل از اجرای برنامه، گویا اهالی این حوزه دو بخش شدند؛ یک گروه رسالتش این بود که «بر وجدانی» و گروهی هم می‌خواست «با وجدانی» باشد؛ گویا تعریف سومی در این حوزه وجود نداشت. یکي می‌نوشت که اجرای نینوا چقدر «بد» بود؛ بدون این‌که مختصات و استدلال فنی حرف خود را بیان کند و دیگری هم می‌گفت الا و «لابد من» همه چیز بی‌نقص بود.

 باید دعوت می‌شد نه اول بسم‌ا...

چیزی از اجرای برنامه مهدی وجدانی به ‌عنوان رهبر میهمان ارکستر ملی در تالار وحدت نمی‌گذرد؛ اما دوباره این موضوع از سوی برخی از رسانه‌ها در دستور کار قرار گرفته و از بی‌عدالت‌بودن ماجرا حرف به میان آورده‌اند و بر این موضوع تأکید شده که «ژن خوب»، رانت و ارتباطات ویژه او را از روابط‌عمومی معاونت هنری وزارت ارشاد به میهمانی ارکستر ملی آن هم در قالب «رهبر» رسانده است.

حالا یکی از همین رسانه‌ها با «علی رهبری» رهبر ارکستر ملی به گفت‌و‌گو نشسته و او را در برابر این سوال قرا داده است که «مهدی وجدانی با حضورش در ارکستر ملی جای کدام رهبران ارکسترِ شایسته را گرفت؟» علی رهبری هم پاسخ داده است: لطفا این لیست ٢٢ نفره رهبر ایرانی را که من یادداشت کرده‌ام  (البته تعداد واقعی آنها بیش از این است و من نام همه را الان به خاطر ندارم) و می‌خواستم در زمانی که مدیر هنری ارکستر سمفونیک تهران بودم، از آنها به صورت مرتب به‌ عنوان رهبر میهمان دعوت به عمل بیاورم، ملاحظه بفرمايید: حسین پیشکار، ایرج صهبایی، منوچهر صهبایی، هومن خلعتبری، بردیا کیارس، باربد بیات، فرهاد ماهانی، پیمان منصوری، میلاد عمرانلو، نادر مشایخی، نصیر حیدریان، سهراب کاشف، فرنوش بهزاد، نادر مرتضی‌پور، اسماعیل تهرانی، پرویز یحیوی، نازنین آقاخانی، پژمان معمارزاده، مازیار حیدری، کاظم عالمی، مازیار یونسی و مهرداد فرید.

بعد گفته است: اکثر این رهبرهای ایرانی در این رشته تحصیل کرده‌اند و تجربه واقعی‌شان با ارکستر، به‌مراتب بیشتر از آقای وجدانی، شهبازیان و حتی شهداد روحانی بوده و می‌بایست به صورت منظم، مانند تمام کشورهای دیگر، به این ٢ ارکستر دعوت می‌شدند. انتظار ما این بود که وزارت فرهنگ و ارشاد هم می‌بایست از این امر حمایت می‌کرد که نمی‌کند؛ البته اگر آقای وجدانی که مدیر روابط عمومی معاون وزیر است، بعد از اینها دعوت می‌شدند هیچ مانعی نداشت. اما نه این‌که اول بسم‌الله با خودشان شروع کنند. به‌احتمال این پذیرفته شده نیست که قرار باشد هر کدام از ما یک‌طرفه، چه در مخالفت و چه در حمایت افراد، به قاضی برویم.

چون آن طرف ماجرا هم برای خودش پاسخ‌هایی دارد. وجدانی به «شهروند» درباره این موضوع گفته است: من از زمانی که به معاونت هنری آمده‌ام، فعالیت‌های موسیقی‌ام را کمتر کرده‌ام و از  آن ‌زمان تا حال دو کنسرت بیشتر نداشته‌ام تا هم به کارهای اداری برسم و هم شائبه پیش نیاید که بگویند چون در معاونت هنری است، دارد در مسیر اهداف و منافع شخصی کار می‎کند. من از آن زمان که به‌عنوان مدیر روابط‌عمومی مسئولیت دارم، حتی مجوز برگزاری یک کارگاه آموزشی هم نگرفته‌ام و کنسرتی هم که داشتم، در فرهنگسرای نیاوران اجرا کردم. روایت وجدانی از دعوت‌شدنش به‌عنوان رهبر میهمان در ارکستر ملی هم شاید بد نباشد: دو سه‌ماه پیش بود که مدیرعامل رودکی با من صحبت کرد و گفت تو که کار ارکستر انجام می‌دهی، چرا روی ارکستر ما کار نمی‌کند؟ من از بین ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی، خودم پیشنهاد ارکستر ملی را دادم، چون ارکستر ملی مدتی رهبر میهمان نداشت.

نقش رهبری

داستان نقش رهبر در ارکستر هم بخش دیگری است که از همان زمان که وجدانی به ارکستر ملی آمد، به آن پرداخته شده است. بعد از آن هم اجرای قطعه نینوا مورد قضاوت قرار گرفت. علی رهبری هم که درباره این موضوع با سوال تسنیم مواجه شده، گفته است: این روزها بحث‌های زیادی در مورد قطعه «نینوا»ی دوست عزیزم استاد علیزاده و رهبری مهدی وجدانی با ارکستر ملی مطرح شد، ولی در این بین فراموش شده که رُل اصلی قطعه «نینوا» را در حقیقت ٢ نوازنده پرمهارت حرفه‌ای نی به عهده داشته‌اند و در این شرایط هر موزیسین متوسطی هم می‌توانست این قطعه را رهبری کند.

آقای مهدی وجدانی رهبری مبتدی هستند و اشکالشان فقط در این بود که نمی‌بایستی از مقام خودشان استفاده می‌کردند و جای رهبران جوان دیگر ایرانی را می‌گرفتند، وگرنه شاید بتوان گفت که سطح کار رهبری ایشان از آقای شهبازیان هم به‌مراتب حرفه‌ای‌تر بود. با این حال اغلب رهبران خوب و موفق دنیا، اول نوازندگی یک یا چند ساز را می‌آموزند، سپس از دانشگاه‌ها یا کنسرواتوارهای موسیقی، فارغ‌التحصیل رشته رهبری ارکستر می‌شوند.

بعد از آن تازه با شرکت در مسابقات رهبری ارکستر و از راه‌های دیگر به رهبری ارکسترهای مختلف راه پیدا می‌کنند و از آن به بعد، دیگر موفقیتشان به کیفیت کارشان ارتباط دارد.  از سوی دیگر مهدی وجدانی رهبر میهمان ارکستر ملی درباره ویژگی‌های رهبر ارکستر به «شهروند» گفته است: رهبر ارکستر اول از همه باید تحصیلاتش در موسیقی باشد و آن را خوب بفهمد. قدرت تحلیل و آنالیز داشته باشد، به این معنا که بتواند یک قطعه موسیقایی را آنالیز کند و فراز و فرود قطعه را دربیاورد مثال می‌زنم تا بهتر مشخص شود.

اگر در روزنامه شما، یک متن نقطه و ویرگول نداشته باشد، متن شما نامفهوم می‌شود. ما در موسیقی هم دقیقا چنین چیزهایی را داریم به نام فریم. رهبر ارکستر باید بخش‌های مختلف را بفهمد. باید بداند وقتی تعداد قابل توجهی ساز با هم می‌نوازند، کدام بخش‌ها مهم است تا در اجرا نشان داده شود و خود آن صاحب اثر را هم بشناسد. اینها البته همه‌اش ابتداییات است. رهبر ارکستر خودش هم باید نوازنده خوبی باشد. باید نوازندگی‌اش در حد قابل قبول باشد. باید بر سازهای درون ارکستر هم اشراف داشته باشد.

من نمی‌توانم مثلا به یک نوازنده بگویم، اینجای قطعه را اینطور بزن «ری.دی.دی.دی.دی دید دید» اگر اینطور بگویم، می‌پرسد این یعنی چه؟ باید به او با زبان فنی حرف بزنم، وقتی مثلا بگویم این‌جا را با آرشه راست بزن و این‌جا را با سر آرشه بزن، می‌فهمد من بر سازها اشراف دارم. من به‌عنوان رهبر ارکستر از صفر که رهبر یک ارکستر بزرگ نبودم. من ابتدا از رهبری دو تا پیانو شروع کردم. بعد سازهای زهی را رهبری کردم و بعد سازهای بادی را. مراتب دارد. باید بدانید چطور ارکستر را به سمتی ببرید که آن صداهایی که می‌خواهید را به شما بدهد.