مالیات‌های سبز ابزاری برای مدیریت محیط زیست
گروه اجتماعی: ضحی جعفری، دانشجوی دکتری ارزیابی محیط زیست در یادداشت پیش رو که درباره مدیرت محیط زیست نگاشته، آورده است: مالیات‌های محیط زیستی، بر این نظر استوارند، که هر کس به نسبت سهمی که در آلوده‌سازی محیط دارد، باید مالیات پرداخت کند، یعنی هزینه صرف شده، در کاهش خسارات ناشی از آلودگی را متحمل شود.
به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، متن این یادداشت که به صورت اختصاصی در اختیار خبرنگار ما قرار گرفته، به شرح زیر است:
امروزه اغلب شهرها به ويژه شهرهاي بزرگ، در حوزه مولفه‌های زیستی با مسائل متعددی نظير آلودگي‌های هوا، آب، خاك و صوت رو به رو هستند، تا جایی که کنترل این آلودگی‌ها، به عنوان یکی از اولویت‌های مهم در برنامه‌ریزی شهری، به ویژه در کشورهای توسعه یافته مطرح شده است. اين كشورها، ابزارهايي را براي دستيابي به هدف فوق به كاربرده‌اند كه در ميان آن‌ها، ماليات‌های سبز در سطح وسيع و با هدف كاهش آلودگي و حفاظت منابع طبيعي و در كنار آن به عنوان يك منبع درآمدي پایدار، مورد استفاده قرارگرفته است. مالیات‌های محیط زیستی، بر این نظر استوارند، که هر کس به نسبت سهمی که در آلوده‌سازی محیط دارد، باید مالیات پرداخت کند، یعنی هزینه صرف شده، در کاهش خسارات ناشی از آلودگی را متحمل شود. ایده ماليات سبز اولین بار توسط یک اقتصاددان انگلیسی، به نام پیگو در سال 1920 مطرح شد و این گونه جریمه‌ها را به نام مالیات‌های پیگو می‌شناسند. هدف استفاده از اين مالیات‌ها، كاهش استفاده از منابع فسيلي ناپايدار و روي آوردن به استفاده از منابع تجديدپذير انرژي و انرژي‌هاي پاك است. از ديگر اهداف اين ماليات‌ها مي‌توان به كاهش توليد مواد آلاينده طبيعت همچون زباله‌ها و پساب‌ها اشاره نمود. این ماليات‌ها به طور گسترده در اروپا و جاهاي ديگر در طي بيش از 20 سال گذشته معرفي شده است.
مزیت‌های اجرای مالیات‌های سبز:
1-کاهش هزينه‌هاي خارجي
مفهوم "هزینه خارجی" در اقتصاد، هزینه‌هایی هستند که در نتیجه انجام یک فعالیت و یا استفاده از محصولی خاص به دوش جامعه تحمیل می‌شوند، بدون اینکه عامل ایجاد کننده هزینه، ملزم به پرداخت آن باشد. به عنوان مثال، آلودگی هوای محیط، به میزانی که منجر به وقوع برخی بیماری‌های تنفسی شود، یک هزینه جانبی را به دوش افراد جامعه تحمیل می‌نماید، بدون اینکه شخص و یا اشخاص آلوده کننده مسئولیتی در برابر پرداخت آن داشته باشد. آلوده کننده، به شکل ارادی محیط را آلوده می‌کند، در حالی که افراد جامعه به شکل غیر ارادی، مجبور به تحمل شرایط و پرداخت هزینه خسارت‌های ناشی از آلودگی هستند. اخيرا مطالعات زيادي در ارتباط با هزينه‌هاي جانبي انجام گرفته است و مدارك معتبري مبتني بر تاثير مستقيم آلودگي‌‌هاي ناشي از فعاليت‌هاي مختلف، مانند انتشار دود اتومبيل‌ها و كارخانه‌ها، مصرف دخانیات در مکان‌های عمومی، ورود فاضلاب و شيرابه‌هاي پسماند به آب‌هاي آشاميدني و بوهاي نامطبوع اطراف مكان‌هاي دفن زباله، بر سلامتي افراد و همینطور ارزش مناطق مسكوني اطراف به دست آمده است. ماليات سبز مانعي در برابر ايجاد آلودگي و باعث افزايش رفاه اجتماعي است.
2- کنترل عوامل گرمايش جهاني و تغيير اقليم
امروزه گرم شدن زمين، تغيير اقليم و پيامدهاي ناشي از آن به طور گسترده در سطح جهاني مورد توجه قرار گرفته است. يكي از نگراني‌هاي عمده محيط زيستي به ويژه در دستيابي به توسعه پايدار، انتشار گازهاي گلخانه‌اي در بيوسفر هستند، كه به عنوان عامل اصلي تغيير اقليم محسوب مي‌شود. تغییرات اقلیم اثراتی همچون زیر آب شدن يخ‌هاي قطبي، بالا آمدن سطح آب درياها و ازبين رفتن تالاب‌ها، شدت يافتن فصل‌ها، سردتر شدن زمستان‌ها و گرم و خشك‌تر شدن تابستان‌ها، تغيير ميزان و زمان وقوع بارش در مناطق مختلف و در نتيجه تاثير بر فرسايش و رطوبت خاك و به طور خاص غير قابل پيش‌بيني شدن اقليم که خسارات جبران‌ناپذير و شديدي را به بخش كشاورزي و شيلات وارد مي‌نمايد را به همراه دارد. هر گاز گلخانه‌اي عمر جوي و اثرات مخصوص به خود را دارد. به منظور محاسبه اين تفاوت‌ها، شاخص پتانسيل گرمايش جهاني[1] (GWP) تعريف شده است كه در آن هر گاز گلخانه‌اي به معادل co2 آن تبديل شده است.
به طور مثال، طبق جدول فوق اثر گرمایشی یک کیلوگرم گاز متان در محدوده زمانی 100 سال، 21 برابر یک کیلوگرم دی‌اکسید کربن در همین مدت زمانی است. مقدار كربن سوخت‌ها، نقش مهمي در برآورد انتشار گازهاي گلخانه‌اي و اثرات مستقيم آن‌ها در گرمايش زمين دارد، به همین دلیل، قوانین زیادی در ارتباط با مالیات بر کربن، در کشورهای مختلف به تصویب رسیده و اجرایی شده است.
3- اثر درآمدی
در بين انواع منابع درآمدي، ماليات همواره به عنوان منبعي دائمي و قابل پيش‌بيني، مورد توجه دولتمردان بوده است. ماليات سبز هم از اين جهت حائز اهميت است. مالیات سبز به دو صورت غير مستقيم و مستقيم اعمال مي‌شود. مالیات مستقیم بر انواع نهاده‌هاي توليدي و كالاهاي مصرفي، كه استفاده از آن‌ها به نوعي با آسيب محيط زيستي همراه است، وضع مي‌شود؛ از جمله ماليات بر مواد سوختي، ماليات بر انواع كود شيميايي، روغن‌ها، حشره‌كش‌ها، فرآورده‌هاي نفتي و پلاستيك‌ها و مالیات غیر مستقیم، مالياتي است كه بر مبناي سنجش ميزان انتشار آلودگي تعيين مي‌شود. اخذ ماليات مستقيم نسبت به ماليات‌هاي غیر مستقيم (كه نياز به سنجش ميزان انتشار دارند) آسانتر و كاربردي‌تر است.
اصلاح قوانين و تصويب قوانين سبز
با جدي شدن مباحث مربوط به محيط زيست مانند گرم شدن زمين، دولت‌ها در سراسر جهان در حال تصويب قوانين با محوريت انگيزه‌هاي مالياتي، براي برانگيختن رشد صنعت انرژي‌هاي تجديدپذير و تشويق شركت‌ها براي پياده‌سازي شيوه‌هاي كسب و كار سبز، مانند بازيافت، كاهش مصرف انرژي و استفاده از محصولات سازگار با محيط زيست هستند. قوانين و مقررات بايد به عنوان ابزاري در اختيار دولت بخشي از وظيفه حفاظت از محيط زيست را بر عهده بگيرد. به عنوان مثال بر اساس قوانين و مقررات مصوب در برخي از كشورهاي در حال توسعه همچون هند، بوتان و بنگلادش ضوابطي اجرا شده است، كه بر اساس آن استفاده از كيسه‌هاي پلاستيكي ممنوع شده است. كنگره آمريكا در سال 2009، پس از سقوط مالي 92 ميليارد دلار از مجموع 787 ميليارد دلار اعتبار مالي بازسازي اقتصادي را به سرمايه‌گذاري در بخش انرژي‌هاي تجديدپذير اختصاص داد.
مالیات پیگویی در کشورهای مختلف
ماليات پيگويي، كه در ادبيات محيط زيست به ماليات سبز معروف است، در كشورهاي مختلف به صورت‌هاي متفاوتي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در كشورهاي توسعه يافته ماليات‌ها را در سه دسته طبقه‌بندي می‌کنند: ماليات بر برق و انرژي، ماليات بر دفع زباله و ماليات بر حمل و نقل.
ماليات بر انرژی
برخي از كشورهاي جهان با هدف كاهش مصرف انرژي‌هايي كه حجم بالايي كربن منتشر مي‌نمايند، بر مصرف انرژي و برق ماليات وضع كرده‌اند. در برخي از كشورها مانند سوئد و فنلاند براي استفاده از انرژي‌هايي كه از منابع پايدار حاصل مي‌شوند يارانه يا معافيت مالياتي اعطاء مي‌گردد. چين، بر مصرف انرژي ماليات وضع كرده است و به شركت‌هايي كه مصرف انرژي خود را كاهش دهند و يا از منابع انرژي پايدار استفاده كنند، تخفيفات ماليات بر درآمد شركت اعطاء مي‌كند. آمريكا، براي گسترش استفاده از انرژي باد، خورشيدي، زيست توده و تكنولوژي بر پايه انرژي‌هاي تجديدپذير، اعتبار مالياتي اعطا نموده است. ژاپن، عوارض كالاها و خدماتي كه از طريق كاهش مصرف انرژي منجر به ذخيره انرژي مي‌شوند را حذف كرده است. كانادا، در برخی از ایالت‌های این کشور مانند بريتيش كلمبيا، بر روي تمام كسب و كارها و اشخاصي كه سوخت‌هاي فسيلي را براي توليد گرما و انرژي خريداري يا مصرف مي‌كنند، ماليات كربن وضع مي‌شود.
ماليات بر دفع زباله و مواد زائد
برخي از كشورها بر دفع زباله، به ويژه آن‌هايي كه به محيط زيست آسيب مي‌رسانند ماليات وضع مي‌كنند. سوئد، بر زباله‌هاي تجاري و خانگي ماليات وضع نموده و اين امر موجب كاهش ميزان زباله‌هاي وارد شده به طبيعت و افزايش بازيافت شده است. فنلاند، به صورت مستمر ماليات بر ظروف نوشابه را گسترش داده است (قوطي‌هاي فلزي و بازيافتي) و متقابلا ظروف قابل بازيافت را از ماليات معاف نموده است، كه اين امر موجب كاهش زباله‌هاي غير قابل بازيافت شده است. كانادا، كسب و كارهايي كه توليدات آلاينده را به بازار مصرف عرضه مي‌كنند، مشمول ماليات کرده است. درآمد حاصل از اين ماليات در ايالت‌هاي مختلف سالانه بيش از 100 ميليون دلار كانادا مي‌باشد و سبب گرديده تا بنگاه‌ها دائما در جستجوي راهي براي كاهش آثار منفي خود در محيط زيست و به تبع آن كاهش ماليات سبز در فرآيند توليد خود باشند. وضع ماليات بر مواد دفعي نسبت به ماليات بر مصرف انرژي در كاهش استفاده از محصولات مضر و مخرب محيط زيست موثرتر مي‌باشد.
مالیات بر حمل و نقل
كشورهاي آلمان و فنلاند، مثال‌هاي خوبي از كشورهايي هستند كه مستقيما بر سطح انتشار آلودگي خودروها ماليات وضع كرده‌اند.كشور دانمارك يكي از كشورهاي پيشرو و موفق در اعمال ماليات محيط زيستي است. در سال 2007 درآمد حاصل از انواع ماليات سبز در دانمارك حدود 11 ميليارد يورو بوده كه حدود 4.5 درصد توليد ناخالص ملي را تشكيل داده است كه در نتيجه آن شركت‌ها و مصرف‌كنندگان در دانمارك توجه بسياري به محيط زيست معطوف داشته‌اند.
جمع بندی
آلودگی‌هوا، آلودگي صوتی، تراکم، کمبود آب سالم و انرژی می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت و رفاه اجتماعی باشد. مقدار بالاي مصرف انرژي و همچنين وضعيت نگران كننده محيط زيست در ايران، مويد آن است كه اعمال و اجراي سياست‌هاي محيط زيستي در كشور براي توسعه پايدار الزامي است. در اين راستا مالیات سبز راهی موثر برای دستیابی به اهداف و سياست‌هاي توسعه پايدار محسوب می‌گردد. اگر ماليات‌هاي محيط زيستي كه نوعي سياست‌هاي تنبيهي هستند، با سياست‌هاي تشويقي محيط سياستي مانند پرداخت‌هاي انتقالي يا معافيت‌هاي مالياتي همراه باشند، آثار اين سياست‌ها دو چندان خواهد شد.
[1]-Global Warming Potential
انتهای پیام/#
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
هرم قدرت= هرم زيست شناسي. چشم نرگس به شقايق نگران خواهد شد 
