مستند سازان از حق رای خود گذشتند
گروه سینما و تلویزیون: «سینما حقیقت»، می‌توان دید که استقبال مخاطبان از سینمای مستند بیش از پیش شده است. در همین راستا حضور بخش سینمای مستند در «جشنواری فیلم فجر» همه‌ساله به اشتیاق فیلم‌سازان این حوزه افزوده است تا جایی که معرفی فیلم‌های مستند راه‌‌یافته به جشنواره فیلم فجر بخش مهمی از جذابیت‌های این رویداد سینمایی به شمار می‌رود.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه ابتکار، این در حالی است که روز یک‌شنبه هفدهم مهرماه سال جاری در آیین‌نامه سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر اشاره شده بود که فیلم‌های بخش مستند، در بخش سودای سیمرغ و در کنار دیگر فیلم‌های سینمایی داوری می‌شوند. ابراهیم داروغه‌زاده، دبیر سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر، در پاسخ به این سوال که آیا فیلم‌های بخش مستند در بخش مستقل مستند بررسی و داوری خواهند شد و هیات داوران مجزا خواهند داشت یا در کنار ۲۲ فیلم بخش سودای سیمرغ و در بخش سودای سیمرغ داوری خواهند شد، اظهار کرد: «این فیلم‌ها در بخش سودای سیمرغ داوری می‌شوند.» در واقع داوران جشنواره در بخش سودای سیمرغ علاوه فیلم‌های بلند سینمایی دو فیلم مستند بلند را هم داوری خواهند کرد.
عملکرد شورای سیاست‌گذاری جشنواره فیلم فجر نشان از برگشت به عقب جشنواره فیلم فجر به عنوان یک جشنواره بین المللی دارد. چرا که فستیوال‌های جهانی مانند شیکاگو به تازگی بخش مستند را اضافه کردند اما جشنواره فیلم فجر در اقدامی ناگهانی بخش مستند را به حاشیه راند. انتشار این خبر را می‌توان سرآغازی بر تصمیمات نابهنگام مهم‌ترین جشنواره داخلی سینمای ایران دانست. این اقدام واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشت. درجریان این روند تعدادی از فعالان حوزه مستند با رسانه‌ها گفت‌و‌گو کردند . البته به نظر می‌رسد اعتراض حوزه مستند به همین جا ختم نمی‌شود. بنابراین در انتظار انتشار بیانیه انجمن مستند سازان ایران بودیم که تا امروز خبری در این مورد به گوش نرسید.
گفت و گو با اعضای انجمن مستند سازان سینمای ایران نظرشان را جویا شدیم.
سینمای مستند ویترین سینمای ملی است
مهدی قربان‌پور کارگردان مستند «زمناکو» با تاکید بر اینکه به هیچ عنوان در جریان آیین نامه جشنواره نبوده است، توضیح داد: «تا جایی که در جریانم متن بیانیه انجمن مستند سازان در حال تنظیم است. متاسفانه این اتفاق مورد تایید مستندسازان نیست و تا جایی اطلاع داریم تعدادی از تهیه‌کنندگان در جلسات شورای سیاست‌گذاری حضور داشتند. متاسفانه تصمیم گیری درباره حضور بخش مستند در این دوره از جشنواره کاملا منفعالانه شکل گرفت.»
قربان پور درباره استقبال از سینمای مستند در جشنواره فیلم فجر بیان کرد:« در جشنواره‌های معتبر دنیا مانند برلین بخش مستند به صورت مستقل حضور دارد و در همین راستا تعداد محدودی از فیلم‌های مستند انتخاب می‌شود که با فیلم‌های بلند داستانی رقابت کنند. نتیجه این روش را در جشنواره برلین می‌بینیم که در بخش پانوراما یک فیلم مستند جایزه گرفت. اگرچه انگار جشنواره فیلم فجر از هیچ قانونی تبعیت نمی‌کند و بر اساس سلیقه‌های دوره‌ای برگزار می‌شود. در صورتی که بخش مستند جشنواره فیلم فجر در چند سال اخیر بسیار خوب عمل کرد. ایراداتی درباره برنامه ریزی نامناسب ساعت‌های اکران وارد شد که قابل بررسی بود.
چرا که سینمای مستند ویترین سینمای ملی است اینکه سالن فیلم‌های مستند پر نمی‌شود یا رسانه‌ها توجه زیادی به این بخش ندارند، کاملا طبیعی است درهمه جای دنیا مستند مخاطبان خاص خودش را دارد اما باید در نظر داشت که سینمای مستند، ویترین سینمای ملی است.»
قربان پور در پایان اضافه کرد: «حق طبیعی صنوف است که در جریان سیاست‌گذاری قرار بگیرند و در قالب وظیفه فردی خودشان اعتراض کنند. چطور ممکن است درباره سینمای مستند تصمیم گیری شود در صورتی که متخصصان این حوزه در جلسات برگزار شده حضور نداشته باشند! متاسفانه تصمیمات فرهنگی بدون مشورت با اصناف انجام می‌شود و در ادامه تبعاتی را به همراه دارد.»
سینه‌چاکان سیمرغ به درد مستند نمی‌خورند
فرهاد ورهرام محقق و فیلمساز پیشکسوت حوزه مستند درباره حذف بخش مستند از جشنواره فیلم فجرتوضیح داد:« من هیچ وقت اهل جشنواره فیلم فجر نبوده‌ام. این جشنواره را به خصوص در بخش مستند به هیچ عنوان جدی نمی‌دانم. معتقدم مستند در جشنواره فیلم فجر مانند «بچه‌ای است که زیر دست نامادری بزرگ شده» انگار برای هیچ کس مهم نیست چه بلایی سر مستند می‌آورند. این روند از چندین دوره قبل تغییرات بسیاری اعمال کردند. در دوره‌ای زمان آثار مستند را زیاد کردند. دوره دیگری بخش مستند ایجاد شد و دوباره گفتند نه در سودای سیمرغ باشد، بهتر است! به همین دلیل تصمیمات جدیدشان دیگر اهمیت ندارد.
من به جز یک دوره که داور بودم، به این جشنواره نرفته‌ام و نخواهم رفت. سینمای مستند مثل گوشت قربانی شده که هر بار مدیری تغییر می‌کند تصمیمات جدید هم می‌گیرد. به نظرم کسانی که برای این جشنواره تحت تاثیر قرار می‌گیرند، ربطی به مستند سازی ندارند. پس همان بهتر که بخش مستند را یکبار برای همیشه حذف کنند. حداقل لکه ننگ سینمای مستند از دامن جشنواره فجر پاک شد بلکه خیالشان راحت شود.
در کجای دنیا هر سال آیین نامه جدید تنظیم می‌شود. تقصیر مستند سازانی است که سینه‌چاک سیمرغ هستند و به فیلم‌های مستند آب می‌بندند که به 70 دقیقه برسد. از طرفی به اسم درام دروغ را به سینمای مستند الحاق کرده‌اند. این گونه خسارات زیادی به سینمای مستند وارد شده است. در تعجبم که چگونه این فیلم‌ها نماینده سینمای مستند هستند. جشنواره‌ای که جریان ساز نباشد، جشنواره نیست.» کارگردان «نخل» و «گلاب» درباره اعتراض مستندسازان به آیین نامه جشنواره فیلم فجر که بدون مشورت با متخصصان این حوزه ابلاغ شده است، می‌گوید: « در این رابطه به ما اطلاع ندادند و هیچ‌گونه تماسی از طرف شورای سیاست‌گذاری جشنواره فیلم فجر با بنده گرفته نشد. متاسفانه خانه از پای‌بست ویران است.»
شان مستند را نگه می‌داریم
در راستای پیگیری‌های روزنامه ابتکار با منابع آگاه متوجه شدیم جلسات متعددی در شورای سیاست‌گذاری برای تصمیم‌گیری در مورد حضور بخش مستند در جشنواره فیلم فجر برگزار شده است. در این جلسات از تعدادی مستندسازان دعوت به عمل آمده بود که به دلایلی اجابت نشده است. همین امر موجب شده است تا حق رای متخصصان این حوزه به حداقل برسد. دراین شرایط رای افرادی که مخالف حضور بخش مستند در جشنواره بودند منجر به آیین‌نامه انتشار یافته شد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد این تصمیمات از سی وپنجمین جشنواره فیلم فجر به دبیری محمد حیدری در حال رایزنی بوده است. در واقع مخالفت‌های انجام شده در راستای حذف بخش مستند در جشنواره فیلم فجر در سه محور اصلی عنوان شده است :
مخالفان معتقدند در چند سال اخیر آثار مستندی داشتیم که توانایی رقابت با فیلم‌های داستانی در بخش سودای سیمرغ را داشته‌اند. در حالی پر واضح است که رایزنی در بخش سودای سیمرغ و فشار اصناف مختلف تا اندازه شدت می‌گیرد که عملا هیات داوران ریسک انتخاب فیلم مستند برای دریافت سیمرغ بلورین را نمی‌کند. همانطور که در جشنواره‌های طراز اول دنیا نیز هر 10 سال یکبار بنا به شرایط و سوژه فیلم مستند این اتفاق به وقوع می‌پیوندد. از سویی دیگر مرز موجود بین سینمای مستند و داستانی با این کار بیش‌تر خواهد شد. چرا که مستند سازان شانس دریافت سیمرغ را برای فیلم‌های داستانی کم خواهند کرد. بنابراین این تصمیم‌گیری تنها در صورتی عملی خواهد شد که همانند جشنواره کن بخش مستند به صورت مستقل در جشنواره حضور داشته باشد و درصورتی مستند درخشانی ارائه شد، شانس حضور در بخش سودای سیمرغ را هم داشته باشد. درحالی که اتفاق میانگین هر ده سال یکبار می‌افتد و بر مبنای تغییرات جدید شانس فیلم‌های مستند را حداقل برای 10 دوره نابود کرده‌ایم.
استقبال رسانه‌ها و مردم از بخش مستند در جشنواه فیلم فجر چشمگیر نیست و سالن‌های سینمای مستند خالی می‌ماند. بنابراین برای حفظ شان مستند از حضور آثار این بخش جلوگیری شده است. اگرچه این روند در همه جشنواره‌هایی با محوریت فیلم‌های داستانی طبیعی‌ست و به بخش‌های جانبی توجه کم‌تری می‌شود. در جشنواره سینما حقیقت، توسط وزارت ارشاد به بخش مستند بودجه‌ای تعلق می‌گیرد، بنابراین وزارت ارشاد خود را ملزم به پرداخت بودجه‌ی دیگری برای بخش مستند جشنواره فیلم فجر نمی‌داند. این درحالی است که هزینه اکران مستند یک‌هزارم بودجه جشنواره فیلم فجر هم نمی‌شود. آنچه مسلم است حمایت از سینمای مستند در هیچکدام از این موراد در نظر نگرفته است. عجیب اینکه زمانی که فیلم‌های مستند در جشنواره‌های خارجی راه یافته و به نام ایران جایزه دریافت می‌کنند، گل از گلمان می شکفد و آواز حمایت حمایت سر می‌دهیم. اما زمانی که پای عمل می‌رسد بخش مستند جایی درجشنواره فیلم فجر ندارد.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
