ریشه رفتارهای خارج از عرف ثروتمندان کجاست؟

گروه اقتصادی: فاصله طبقاتی در ایران، کشوری که در مسیر توسعه‌یافتگی قرار دارد، موضوعی است که گاها موجب اعتراض مردم به دولت‌ها به دلیل شیوه اداره کشور شده است. در علم اقتصاد اصطلاحاً به دولت‌هایی که به درآمد نفت وابسته هستند، دولت‌های رانتیر می‌گویند.

به گزارش بولتن نیوز، بررسی‌ها نشان می‌دهد، یکی از دلایل فاصله طبقاتی در ایران افزایش درآمدهای نفتی و از طرفی افزایش فساد اداری بوده که منجر به رانت برای گروهی شده است.

البته به‌جز نفت، مدیریت غلط برخی دولت‌ها در حوزه اقتصادی و فرهنگی موجب شد تا فرهنگ جدید مبتنی بر اصالت سرمایه و رفاه در جامعه شکل بگیرد که نسبتی با آموزه‌های انقلابی و دینی نداشت. این فرهنگ در سالهای بعد تأثیر منفی خود را بر جریان‌های سیاسی کشور نیز بر جای گذاشت.

در بین دولت‌های بعد از انقلاب، دولت سازندگی به دلیل نوع تفکرات حاکم بر اداره کشور، یعنی حرکت به‌سوی جامعهٔ باز (از بُعد فرهنگی)، انعطاف‌پذیری در مورد الگوهای سنتی‌ـ‌مذهبی و جایگزینی زندگی به سبک غربی و توجه به اصالت رفاه بجای زندگی با منش و آموزه‌های دینی بود و سیاست‌های اقتصادی هاشمی، به‌ویژه خصوصی‌سازی و برنامه‌های تعدیل اقتصادی، تأثیرات خود را بر حوزه فرهنگ و تحولات اجتماعی و تحول در ارزش‌ها بر جای گذاشت. چنین شیوه‌ای در اداره کشور سبب شد تا گروهی از فضای ایجادشده به دلیل سیاست‌های اقتصادی بیشترین بهره را ببرند و یک طبقه مرفه نوظهور تشکیل شود.

این سیاست‌ها در دولت اصلاحات نیز ادامه یافت و سبب شد تا تغییرات فرهنگی ریشه‌دارتر شود. فساد اقتصادی و غیر شفاف شدن بخش بزرگی از اقتصاد هم مزید بر علت شد.

در کشورهای با مختصات فرهنگی مثل ایران که چنین تحولاتی رخ می‌دهد، افراط‌وتفریط رخ می‌دهد. یعنی کسی که تمکن مالی دارد، هم‌زمان با افزایش درآمد، به لحاظ فرهنگی از ثروت خود درست استفاده نمی‌کند. این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته طبقه ثروتمند یا به‌قول‌معروف میلیونر جامعه عضو باشگاهی به نام میلیونرها هستند که بخشی از ثروت آن‌ها صرف امور خیریه می‌شود.

در سال‌های 84 تا 90 که مجدداً شاهد افزایش بهای نفت بودیم، دلارهای نفتی سبب شد تا رانت‌های بسیاری توزیع شود که البته بخشی از این اتفاق ناشی از ناکارآمدی اداره اقتصاد بود. به‌این‌ترتیب طبقه نوظهور دیگری در جامعه ایران شکل گرفت که به نسبت گروه قبلی رفتارهای خارج از عرف بیشتری داشتند.

با رشد شبکه‌های اجتماعی و گسترده‌تر شدن آن در جامعه رفتارهای این طبقه نوظهور ثروتمند بیشتر نمود پیدا کرد. رفتارهایی که با نه با مذهب و نه با فرهنگی ایرانی‌ها شباهت ندارد.

فرهنگ ایرانی، فرهنگ محبت و دوستی است. توصیه اکید دین مبین اسلام هم ساده زیستی و کمک به همنوع است، این در حالی است که طبقه جدید مرفه هم‌زمان با افزایش ثروت بسیاری از ارزش‌های فرهنگی و مذهبی موردقبول جامعه را کنار گذشته است.

البته در ریشه‌یابی علل این بی‌توجهی‌ها می‌توان به بی‌توجهی دولت‌ها به موضوع فرهنگ و سنت اشاره کرد. هرچقدر فرهنگ عاشورا سال‌به‌سال در کشور ریشه‌دارتر و پررنگ‌تر از سال‌های قبل می‌شود، گروهی هم وجود دارند که توجهی به سنت‌ها و مسائل مذهبی موردپذیرش عامه مردم ندارند. این فاصله را باید دولت‌ها پر می‌کردند. با شفاف کردن قوانین و مقررات جهت خشکاندن ریشه‌های ایجاد فاصله طبقاتی و رانت از یک‌سو و از طرف دیگر صیانت از فرهنگ وسنت ایرانی که مردم را به نوع‌دوستی و دستگیری از هم سفارش می‌کند.