کسی که در زندگیاش جهتگیری الهی در پیش گرفته، لحظه مرگ برایش خوشایند است، زیرا او را در همان جهتی که میرفته، هُل میدهند؛و به همین ترتیب، کسی که پشت به خدا کرده، مردن برایش بسیار جانکاه است: او را کاملا خلاف جهتی که میخواهد برود، میرانند.
گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.
به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب روز 29 فروردین به آیه 30 سوره قیامت پرداخته شده و در آن آمده است:
إِلی رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمَساقُ
سوره قیامت (75) آیه 30
ترجمهبه سوی پروردگار توست در آن روز سوق داده شدنِ [خلایق] .
«الْمَساق»
قبلا توضیح داده شد که ماده «سوق» به معنای راندن و به حرکت درآوردن است.
«الْمَساق» هم مصدر میمی (سوق دادن) میتواند باشد (المیزان، ج20، ص113) و هم اسم مکان (محلی که انسان را بدانجا سوق میدهند) (مجمعالبیان، ج10، ص606)
1) امام باقر ع درباره آیه «إِلى رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمَساقُ: به سوی پروردگار توست در آن روز سوق داده شدن» فرمودند: به سوی پروردگار جهانیان است در آن روز صیرورت و شدنِ نهایی.
الأمالي( للصدوق)، ص307؛ الكافي ، ج3، ص259
2) هنگامی که امیرالمومنین ع به دست آن ملعون ضربت خوردند، عیادتکنندگان دور ایشان جمع شدند؛ یکی گفت: یا امیرالمومنین! ما را وصیتی کن! فرمودند: جایی برایم بیندازید. سپس فرمودند: حمد خدا را آن اندازه که سزاوار اوست، در حالی که پیرو امر اوییم، و او را حمد میگویم آنچنان که میپسندد، و هیچ خدایی نیست به جز اللهِ واحدِ احدِ صمد، همان گونه که خودش چنین خود را معرفی کرده است. ای مردم! هر كس در فرار کردنش آنچه را که از آن فرار میکند ملاقات خواهد کرد. و اَجل [= مرگ، مهلت نهایی] سوق دادن جان است به سوی او؛ و فرار از او، رسیدن به اوست. چه اندازه از روزگار را در جستجوی پشت پرده این امر گذراندم، اما خداوند – عزّ ذکره - نخواست جز آنكه آن را بپوشاند، هيهات كه اين علمى است نهفته [كه هيچكس آن را نداند] ؛ امّا سفارش من ...
الكافي، ج1، ص299؛ نهج البلاغه، خطبه149
3) از امام صادق ع از پدرانشان، از امیرالمومنین ع روایت شده است: هنگامی که خداوند تبارک و تعالی خواست که حضرت ابراهیم را قبض روح کند، ملکالموت را نزد او فرستاد.
گفت: سلام علیک ای ابراهیم!
گفت: علیک السلام ای ملکالموت. آیا خبررسانی یا فراخوان؟ [= خبری آوردهای یا برای بردن آمدهای؟]
گفت: بلکه فراخوانام [= برای بردن آمدهام]، ای ابراهیم؛ پس اجابت کن!
ابراهیم ع فرمود: آیا دیدهای دوستی دوستش را بمیراند؟
ملکالموت برگشت و در محضر خداوند جل جلاله عرض کرد: خدایا ! شنیدی که دوستت چه گفت؟
خداوند جل جلاله فرمود: ملکالموت! نزد او برو و بگو: آیا دوستی را دیدهای که از دیدار دوستش ناخرسند باشد؟ بدرستی که: دوست، دیدار دوستش را دوست دارد.
الأمالي( للصدوق)، ص197
4) پیامبر اکرم ص فرمودند: کسی که دیدار خدا را دوست داشته باشد، خدا دیدارش را دوست دارد؛ و کسی که از دیدار خداوند ناخرسند باشد خدا هم از دیدار او ناخرسند است.
مصباح الشريعة، ص172
5) از چندین تن از ائمه اطهار روایتی نقل شده است که حضرت امیرالمومنین ع در یک مجلس چهارصد باب از آنچه دین و دنیای انسان مسلمان را آباد میکند، به برخی از اصحابش آموخت. قبلا فرازهایی از این روایت قبلا گذشت ، در یکی از فرازها میفرمایند: مرگ را و روز خارج شدنتان از قبرها و ایستادنتان در پیشگاه خداوند را زیاد یاد کنید، [که در این صورت] مصیبتها بر شما آسان میشود.
الخصال، ج2، ص616
1️⃣ در آیه 12 همین سوره فرمود: «إِلى رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَر: محل استقرار نهایی در آن روز تنها به سوی پروردگار خواهد بود.» اکنون این آیه میفرماید که نهتنها استقرار نهایی، بلکه اساساً سوق دادن انسان به سوی خداست؛ یعنی انسان، نه راه و نه مقصدی غیر خدا ندارد؛ و این راه و مقصدی است که هیچ انسانی از آن گریزی ندارد. (اقتباس از المیزان، ج20، ص114)
2️⃣ سوق انسان «تنها و تنها» به سوی پروردگارش است و غایت نهایی جز به خداوند ختم نمیشود. («إِلی رَبِّكَ» جار و مجروری است که متعلق است به «الْمَساق» و علیالقاعده باید بعد از آن میآمد. چون مقدم آمده دلالت بر انحصار میکند.) (المیزان، ج20، ص114)
نکته انسانشناسی
همه چیز عالم از آنِ خداست و به خدا برمیگردد (وَ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُور؛ آلعمران/109) اما انسان جایگاه خاصی در این میان دارد و نحوه این برگشتنش را در اختیار خودش قرار دادهاند.
البته هر انسانی چه مومن باشد چه کافر، خوب یا بد، به سوی خدا سوق داده میشود، اما مهم این است که به سوی رحمت خدا یا به سوی عذاب او؟
خدا هم در بهشت هست و هم در جهنم؛ به هر سو برویم، به سوی خدا رفتهایم (فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ؛ بقره/115)
اما کسی که در بهشت است در رضایت کامل از این دیدار بسر میبرد؛ کسی که در جهنم است، با اینکه در محضر خداست، از دیدار خدا در حجاب است (كَلاَّ إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُون؛ مطففین/15) و به همین جهت است که در عذاب است.
ثمره اخلاقی
اگر در هر صورت به سوی خدا میرویم، پس بکوشیم به نحوی زندگی کنیم که این دیدار را دوست داشته باشیم، که اگر ما دیدار خدا را دوست داشته باشیم، او هم دیدار ما را دوست دارد؛ و آنگاه دیگر مرگ امری ترسناک نخواهد بود.
3️⃣ این آیه در ضمن آیاتی است که درباره مرگ بود، پس این روز ظاهرا یعنی روز مرگ.مرگ جزء واضحترین اموری است که برای هیچکس قابل انکار نیست.شاید توجه جدی به مرگ برهان واضحی بر خداوند متعال باشد؛ کافی است انسان بهجد بیندیشد که با مرگ چه بر سرش میآید و آیا نابودی کامل اصلا معنا دارد؟
نکته انسانشناسی
انسان، هم در زندگیاش دائما در حال حرکت به سوی خداست: «يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقيه: ای انسان! تو در تلاش و کوششی هستی به سوی پروردگارت تا او را ملاقات کنی» (انشقاق/6) هم در لحظه مرگش (همین آیه محل بحث)، و هم در محشر «إِلى رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَر» (قیامت/12)
اما شاید توجه به هیچکدام به اندازه لحظه مرگ (که انسان هنوز بین دنیا و آخرت است؛ جلسه قبل، احادیث1 و 2 https://t.me/YekAaye/4762) نتواند حضور خدا را برای انسان عیان کند؛ زیرا هم در زندگی عادی دنیا عواملی که بتواند برای خودش بیخدایی را توجیه کند مییابد، و هم در مورد آخرت ممکن است اصل آن را زیر سوال ببرد؛ اما لحظه مرگ، لحظهای نیست که کسی بتواند اصل آن را انکار کند، و توجه عمیق به آن امکان ندارد، مگر اینکه سوق انسان به سوی خدا را برای انسان جدی میکند.
4️⃣ به سوی پروردگار توست در آن روز سوق داده شدن.«سوق دادن» در جایی به کار میرود که کسی از پشت سر، شخص را به جلو براند.یعنی اگر در دنیا هم جهتگیریِ غیرالهی در پیش گیریم، لحظه مرگ، بخواهیم یا نخواهیم، ما را به سوی خدا میرانند.
ثمره اخلاقی
پس،کسی که در زندگیاش جهتگیری الهی در پیش گرفته، لحظه مرگ برایش خوشایند است، زیرا او را در همان جهتی که میرفته، هُل میدهند؛و به همین ترتیب، کسی که پشت به خدا کرده، مردن برایش بسیار جانکاه است: او را کاملا خلاف جهتی که میخواهد برود، میرانند.
@YekAaye