دست ما کوتاه و خرما بر نخیل

گروه اقتصادی: در این 4سال به‌طور قطع نمی‌توان مدعی بود که دولت به همه وعده‌های داده شده در انتخابات 92 عمل کرده بلکه براساس آمار توانست بخشی از آنها را محقق کند که به نوبه خود برای اقتصاد آسیب‌دیده ایران آبی بر آتش بود. مهم‌ترین اقدامی که در دولت تدبیر و امید رخ داد و در تاریخ ایران به یادگار ثبت شد‌ توافق 6 قدرت جهانی با ایران و امضای برجام بود؛ توافقاتی که ایرانِ‌محصور در تحریم‌های 12ساله را جان دیگری بخشید و همان امید ایجاد شده در جامعه و تغییر نگاه دنیا برای ایران کافی بود.

 

به گزارش بولتن نیوز، تیر 93 توافقات هسته‌ای انجام و دی سال 94 نیز برجام اجرا شد اما پس از گذشت دو سال از این ماجرا روابط بانکی مهم‌ترین مانع بر سر راه توسعه روابط با کشورها به‌ویژه اروپایی‌هاست که البته در کنار آن باید به این موضوع اشاره داشت که فضای کسب‌وکار و برخی قوانین در داخل نیز جزو ساختارهایی است که باید تغییر کند و نیازمند عزمی جدی و جهش یکباره اقتصاد به نقطه مطلوب است. به هر حال باید بپذیریم برجام تنها یک رویداد بود و نباید انتظار معجزه از آن ‌‌داشت و حالا باید به صراحت گفت که دیگر برجام به تنهایی برای اقتصاد و رشد بالای آن کافی نیست.

عمده وعده‌های حسن روحانی در حوزه اقتصادی، ایجاد بیمه همگانی، جلوگیری از انزوای بخش خصوصی، تعاونی و کارآفرینان، احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و تداوم و بازنگری در اجرای قانون هدفمندی یارانه‎ها، تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدت برای رفع بیکاری و گرانی، استقلال بانک مرکزی، رونق تمامی بنگاه‎های تولیدی در مقطع زمانی میان‌مدت 4 سال و برای کوتاه‌مدت 3 ماه، حمایت از محرومان، استفاده از پول نفت در سرمایه‌گذاری به جای خرج روزانه دولت، رفع مشکل تحریم نفتی از طریق حل مسئله هسته‌ای و تکمیل پروژه پارس جنوبی از دیگر وعده‌های رییس‌جمهوری بود.

دولت یازدهم در سال 92 کار خود را در شرایطی آغاز کرد که تورم 45‌درصدی و رشد منفی 8/6درصدی بر اقتصاد حاکم بود و در کنار این وضعیت میزان فروش و صادرات نفت کشور نیز به حدود یک‌میلیون بشکه کاهش یافته و نزدیک به 3هزار طرح عمرانی نیمه تمام از گذشته نیز به دولت جدید به ارث رسیده بود. این شرایط به تدریج با اقدامات و تدبیر مسئولان تغییر کرد به گونه‌ای که جایگاه کشور در اوپک تثبیت شد، فروش و صادرات نفت به مرز 5/2میلیون بشکه رسیده و تورم تک رقمی و رشد اقتصادی نیز 4/7درصد شد.

همراه کردن کارآفرینان در سفرهای خارجی رییس‌جمهوری یکی دیگر از برنامه‌های دولت تدبیر و امید بود که در انتخابات 92 عنوان شد. روحانی با انتقاد از حضور نداشتن فعالان اقتصادی بخش خصوصی در سفرهای دولتی گفته بود: «باید از ترکیه یاد بگیریم که هرجا نخست‌وزیر آن می‌رود، ۱۰۰ یا ۲۰۰ کارآفرین را همراه خود می‌برد و این به معنای طرفداری از سرمایه‌دار نیست. چون اگر شرکتی توسعه پیدا کند، مهندس و کارگر آن هم وضع‌شان خوب می‌شود.»

برهمین اساس، رییس دولت یازدهم در خرداد سال ۹۴ در جریان نخستین‌سفر خود به ترکیه در قامت رییس‌جمهوری، گروهی از فعالان اقتصادی را به همراه خود در این سفر به آنکارا برد. هیاتی۹۰ نفره از فعالان اقتصادی بخش خصوصی در همراهی با رییس‌جمهوری به ترکیه رفتند. رییس اتاق بازرگانی ایران که روحانی را در این سفر همراهی کرده بود، گفت: «بخش خصوصی کلید گشایش فصل نوین همکاری‌های اقتصادی تهران – رم را در دست دارد و ایران برای گسترش تعاملات بین‌المللی خود از بخش خصوصی ایتالیا برای حضور در اقتصاد پرظرفیت خود دعوت می‌کند.»

دولت یازدهم به خوبی بخش خصوصی را فهمید و درک کرد به نحوی که همکاری دولت و بخش خصوصی در این 4سال فعالیت دولت به خوبی قابل‌لمس است؛ از همراهی نمایندگان پارلمان بخش خصوصی در سفرها گرفته تا پاسخ مثبت رییس‌جمهوری برای حضور در جمع 3اتاق بازگانی، تعاون و اصناف.

اما بخش دیگری از موفقیت‌های دولت یازدهم در 4سال عملکرد آن، تراز مثبت تجاری بعد از 37 سال بود. واردات در این دولت به خوبی مدیریت و به شدت از میزان آن کاسته شد و در صادرات نیز رشد نسبی را تجربه کرد اما هنوز به آن درجه‌ای که باید نرسیده و راه بسیار دارد. به هر حال شرکای تجاری ایران تغییر کرد و سیاست‌های دولت در تجارت خارجی و تمرکز بر بازارهای اروپایی، افریقایی و امریکای شمالی و صدالبته توافقات هسته‌ای باعث شد ترکیب شرکای ایران با تغییر روبه‌رو شود و آلمان و ایتالیا مانند سال‌های قبل از تحریم در 10 کشور نخست در تعامل با ایران جای بگیرند.

کارنامه تجارت خارجی ایران

سال نخست فعالیت دولت یازدهم که به طور رسمی از مرداد آغازشد، صادرات کشور به 41‌میلیارد و 628‌میلیون دلار رسید و در مقابل 49‌میلیارد و 422‌میلیون دلار انواع کالا وارد شد. بر این اساس صادرات با 43/0درصد رشد و واردات با 54/7درصد کاهش روبه‌رو شد.

عمده صادرات کشور در 12ماه 92، به «چین» با 34,502 هزارتن و ارزش 432/7‌میلیون دلار، «عراق» با 919/16 هزارتن و ارزش 950/5‌میلیون دلار، «امارات متحده عربی» با 789/5 هزارتن و ارزش 627/3‌میلیون دلار، «هند» با 830/4 هزارتن و ارزش 418/2‌میلیون دلار، «افغانستان» با 346/3هزارتن و ارزش 417/2‌میلیون دلار بود.

متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی 391 دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل، کاهش 09/16‌درصدی در ارزش دلاری داشته است.

همچنین اقلام عمد وارداتی در 12 ماه سال 1392 به ترتیب شامل «برنج» به ارزش 300/2‌میلیون دلار و سهم ارزشی 65/4‌درصد، «کنجاله سویا» به ارزش 827/1‌میلیون دلار و سهم ارزشی 7/3‌درصد، «ذرت دامی» به ارزش 527/1‌میلیون دلار و سهم ارزشی 09/3درصد، «وسایل نقلیه با موتور پیستونی درونسوز با حجم سیلندر 1000 تا1500 سانتیمتر مکعب» به ارزش 406/1‌میلیون دلار و سهم ارزشی 2.85‌درصد، «گندم» به ارزش 273/1‌میلیون دلار و سهم ارزشی 58/2‌درصد، بوده است.

فروشندگان کالا به ایران در این مدت کشورهای «امارات متحده عربی» با 93/6 هزار تن و ارزش 895/10‌میلیون دلار، «چین» با 513/4هزار تن و ارزش 664/9‌میلیون دلار، «هند» با 689/3هزار تن و ارزش 310/4‌میلیون دلار، «جمهوری کره» با 686/1هزار تن و ارزش 855/3‌میلیون دلار، «ترکیه» با 717/2هزار تن و ارزش 64/3‌میلیون دلار بودند.

متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی 472/1 دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش 871/8‌درصدی در ارزش دلاری داشته است.

سال 93

سال 93تجارت خارجی کشور از مرز 100‌میلیارد دلار گذشت. در این مدت 49‌میلیارد و 744‌میلیون دلار کالا صادر و 52‌میلیارد و 477‌میلیون دلار کالا وارد شد. بدین ترتیب حجم تجارت خارجی ایران در سال 93 افزون‌بر 102‌میلیارد و 221‌میلیون دلار بود. صادرات کالا در سال 93 در مقایسه با سال قبل از آن از حیث ارزش 87/18درصد و واردات نیز 57/5درصد افزایش یافت. در این سال، فاصله صادرات و واردات تا حدودی نزدیک‌تر شد و به تعبیر دیگر رقم صادرات با رشدی قابل ملاحظه به رقم واردات نزدیک شده است. در سال 92 معادل 41‌میلیارد و 848‌میلیون دلار کالا صادر شده بود که این رقم در سال 93 به 49‌میلیارد و 744‌میلیون دلار رسید و ما شاهد افزایشی در حدود 8‌میلیارد دلار در بخش صادرات بودیم در حالی که در بخش واردات این رقم به حدود 2‌میلیارد و 800‌میلیون دلار می‌رسد.

براساس این گزارش میعانات گازی با 14‌میلیارد و 5‌میلیون دلار، محصولات پتروشیمی با 14‌میلیارد و 241‌میلیون دلار و سایر کالاها با 21‌میلیارد و 497‌میلیون دلار مهم‌ترین کالاهای صادراتی کشورمان در سال 93 بودند که به ترتیب 36‌درصد، 32‌درصد و 4‌درصد نسبت به 12ماه سال 93 افزایش داشتند.

این گزارش حاکی است کشورهای چین، عراق، امارات متحده عربی، هند و افغانستان به ترتیب با واردات 9‌میلیارد و 159‌میلیون دلار، 6‌میلیارد و 183‌میلیون دلار، 3‌میلیارد و 932‌میلیون دلار، 2‌میلیارد و 441‌میلیون دلار، 2‌میلیارد و 388‌میلیون دلار عمده‌ترین کشورهای مقصد کالاهای صادراتی ایران بودند و در مجموع 35‌میلیارد و 738‌میلیون دلار از کل 49‌میلیارد و 744‌میلیون دلار صادرات کشورمان مربوط به این کشورها بوده است.

همچنین متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی در 12 ماه سال 1393 معادل 451 دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از افزایش 94/15‌درصدی برخوردار بوده است.

در این مدت دانه گندم خوراکی با 2‌میلیارد و 289‌میلیون دلار و سهم ارزشی 36/4‌درصدی عمده‌ترین کالای وارد شده به کشور بوده و پس از آن سایر وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر 1500 سی‌سی تا 2500 سی‌سی به جز آمبولانس و هیبریدی با یک‌میلیارد و 990‌میلیون دلار، ذرت دامی با یک‌میلیارد و 751‌میلیون دلار، برنج نیمه سفید شده یا برنج کامل سفید شده با یک‌میلیارد و 409‌میلیون دلار و کنجاله و سایر آخال‌های جامد با یک‌میلیارد و 239‌میلیون دلار عمده‌ترین کالاهای وارداتی بوده‌اند.

این گزارش می‌افزاید؛ کشورهای چین، امارات متحده عربی، جمهوری کره، ترکیه و هند پنج کشور عمده صادرکننده کالا به کشورمان بودند. متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی در سال 93، یک هزار و 273 دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 75/13رصد رشد نشان می‌دهد.

سال94

پرونده تجارت خارجی کشور از فروردین تا اسفند 94 با ۹۱۶‌میلیون دلار مازاد تراز تجاری بسته شد که بی‌سابقه بود. در این مدت ۴۲‌میلیارد و ۴۱۵‌میلیون دلار انواع کالا صادر شد و ۴۱‌میلیارد و۴۹۹‌میلیون دلار نیز واردات داشتیم که ار‌زش صادرات 11/16درصد بوده و واردات نیز 53/22درصد نسبت به سال ۱۳۹۳ کاهش داشته است.

بر این اساس ما شاهد افزایش میانگین قیمت کالاهای صادرات کشورمان در سال گذشته بودیم که از کاهش به نسبت محسوس خام‌فروشی حکایت دارد به‌طوری که متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی کشورمان در سال گذشته به ۴۶۱ دلار رسید و 22/1درصد افزایش یافت. همچنین متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی به یک هزار و ۱۸۳ دلار رسید که ۵‌درصد کاهش داشته و نشان می‌دهد سهم مواد اولیه از واردات کشورمان در سال گذشته افزایش یافته است.

بررسی اقلام عمده کالاهای صادراتی کشورمان در سال ۱۳۹۴ نشان می‌دهد جایگاه میعانات گازی در میان کالاهای صادراتی به شدت افت داشته (سال گذشته 42/52‌درصد، صادرات میعانات گازی افت داشته) و تاثیر قابل‌توجهی بر افت صادرات غیرنفتی کشورمان گذاشته است که تحت تاثیر نوسانات شدید قیمت نفت صورت گرفته است. با این وجود صادرات انواع محصولات پتروشیمی و سایر کالاها با روند کاهشی بسیار کمتری مواجه بوده و فقط ۲‌درصد کاهش داشته‌‌‌ که البته در صورت تفکیک محصولات پتروشیمی از سایر کالاها شاهد افزایش صادرات پتروشیمی‌ها هم بوده‌ایم. اما در مجموع عمده کالاهای صادراتی به ترتیب شامل گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده با سهم 40/4‌درصد از کل ارزش صادرات، پروپان مایع شده با سهم 98/3‌درصدی و قیر با سهم 47/3‌درصدی بوده است. عمده کالاهای وارداتی کشورمان هم به ترتیب شامل ذرت دامی با سهم 39/3‌درصدی از کل ارزش واردات، گندم با سهم 9/2‌درصدی، لوبیای سویا با سهم 75/1درصدی، برنج با سهم 64/1درصدی و کنجاله سویا با سهم 62/1درصدی است.

در سال ۱۳۹۴به ترتیب کشورهای چین، عراق، امارات عربی متحده، افغانستان و هند عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی بوده‌اند که سهم کشورهای امارات عربی متحده و افغانستان از کالاهای صادراتی ایران در مقایسه با سال ۱۳۹۳ افزایش داشته و سهم هند نیز ثابت مانده است، اما سهم چین از کالاهای صادراتی ایران بیش از ۲۳‌درصد کاهش داشت. عمده‌ترین کشورهای صادرکننده کالا به ایران در سال گذشته به ترتیب شامل چین، امارات عربی متحده، کره‌جنوبی، ترکیه و سوئیس بوده‌اند که مهم‌ترین نکته در این خصوص کاهش ۱۸درصدی واردات کالای چینی به کشورمان در سال ۱۳۹۴ بوده است. همچنین آمارها نشان می‌دهد سهم کشور سوئیس به‌عنوان کشوری که محل انجام معاملات کالاهای سایر کشورها در آنجا بوده از تجارت خارجی کشورمان به میزان ۵‌درصد افزایش یافته و سهم امارات عربی متحده در انجام معاملات کالاهای وارداتی به ایران ۳۶‌درصد کاهش داشته است.

سال 95

برای سال 95 افزایش 10‌میلیارد دلاری صادرات را هدفگذاری کردند اما محقق نشد. ربطی به برجام و دیگر گشایش‌های بین‌المللی هم ندارد. میوه برجام را زمانی می‌توان چید که ساختار‌های داخلی کشور تغییر کند و بتواند فضای کسب و کار را بهبود بخشد. فعلا خرما بر نخیل است و دست ما کوتاه!

در 10 ماه نخست سال 95، صادرات غیرنفتی ایران به 35میلیارد و270میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 37/8درصد افزایش داشته است. میزان واردات ایران در مدت یادشده به 34‌میلیارد و 982‌میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 21/3درصد رشد داشته است. همچنین مازاد تراز تجاری ایران در این مدت به مثبت 288میلیون دلار رسید که نشان می‌دهد تراز تجاری کشورمان همچنان مثبت است.

ارزش دلاری تجارت خارجی ایران در 10 ماه سال جاری در مجموع به 70‌میلیارد و 252‌میلیون دلار رسید که در مقایسه با پارسال 8/5‌درصد رشد داشته و تاجران ایرانی 3‌میلیارد و814‌میلیون دلار بیشتر از پارسال با سایر کشورها تجارت داشته‌اند که نشان‌دهنده بزرگ‌تر شدن تجارت خارجی ایران طی 10ماه سال جاری است. مجموع ارزش تجارت خارجی ایران در مدت مشابه سال گذشته 66‌میلیارد و 438‌میلیون دلار بود.

چین همچنان جایگاه خود را به‌عنوان بزرگترین خریدار کالاهای ایرانی حفظ کرده به طوری که در 10ماهه سال‌جاری حجم صادرات غیرنفتی کشورمان به چین به 6‌میلیارد و 543‌میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 53/9درصد افزایش داشته و بهترین رشد در میان دیگر کشورهای عمده خریدار کالای ایرانی را داشته است. پس از چین به ترتیب امارات متحده عربی با 5‌میلیارد و 665‌میلیون دلار، عراق با 5‌میلیارد و 39‌میلیون دلار، ترکیه با 2‌میلیارد و 817‌میلیون دلار و جمهوری کره با 2‌میلیارد و 567میلیون دلار قرار دارند.

آمار تجارت خارجی کشورمان در ده ماهه سال جاری نشان می‌دهد که رتبه‌های اول تا چهارم کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران به ترتیب به کشورهای چین با 8‌میلیارد و 403‌میلیون دلار، امارات متحده عربی با 5‌میلیارد و 488‌میلیون دلار، جمهوری کره با 2‌میلیارد و 786‌میلیون دلار و ترکیه با 2‌میلیارد و 193‌میلیون دلار اختصاص دارد. روند واردات ایران از این کشورها در کل کاهشی و به ترتیب یک و 27صدم‌درصد، 47/11‌درصد، 74/8‌درصد و 99/10‌درصد کاهش داشته است.

واردات ایران از آلمان در 10 ماهه سال‌جاری به یک‌میلیارد و 962‌میلیون دلار رسید و این کشور پنجمین کشور عمده طرف معامله با کشورمان بود. واردات ایران از آلمان در این مدت 39/36‌درصد رشد داشته که این میزان در ماه گذشته 22/38‌درصد بوده است.