باید و نباید حذف چهار صفر از پول ملی

بولتن نیوز : طي چند سال گذشته و خصوصا از ابتداي سال جديد، مقام معظم رهبري تاكيدات بسيار جدي بر لزوم تلاش گسترده در زمينه رشد و تعالي اقتصادي داشته اند و براي تاكيد بيشتر نيز اين سال را به نام جهاد اقتصادي نامگذاري كردند تا عاملي براي تحول اقتصادي و ارتقاء زندگي مردم باشد.

رهبري با ژرف نگري منحصر بفرد خود تلاش مي كنند تا مسئولين و دولتمردان را در چارچوب يك سلسله اصلاحات مهم اقتصادي كه سالهاست اجراي آنها در جامعه حس مي شد ولي تا قبل از اين هيچ دولتمردي جرات عملي كردن آن را نداشته، بكشاند.
دولت دهم در راستاي اجراي فرامين رهبري و بهبود وضعيت معيشت مردم و از بين بردن فاصله دهكهاي جامعه در ابتدا با صلابت طرح هدفمندي يارانه ها را اجرا كرد و اكنون نيز با علم به نقش پول كه نه تنها واسطه مبادلات اقتصادي است بلكه بر هويت ملي مردم و اقتدار دولت نيز تاثير مي گذارد، همچنين به منظور غلبه بر مشكلات اقتصادي و براي كنترل سياستهاي پولي قصد دارد با حذف سه صفر از پول ملي به عنوان بخشي از اصلاحات اقتصادي در مهار تورم تلاش كند.

تاريخچه حذف صفر از پول
---------------------------
حذف صفر از واحد پولي كشورها، نخستين بار در آلمان و پس از جنگ جهاني دوم رخ داد، اين كشور زير فشار اقتصادي ناشي از جنگ جهاني دوم و خسارتهاي برجاي مانده از آن، تورمي شديد را تجربه مي كرد كه سياستگذاران اقتصادي آلمان را وادار به حذف صفرها از مارك كرد.
از سال 1960 تاكنون، در 71 مورد دولتهاي در حال توسعه مجبور شده اند چندين صفر را از پول ملي خود حذف كنند.
در آرژانتين طي سال 1960 ميلادي، هر دلار آمريكا در برابر 1100 تا 3500 پزوي آرژانتين مبادله مي شد، اين كشور با حذف دو صفر از پول خود ارزش آن را در برابر دلار افزايش داد، در اوايل دهه 1980 ميلادي نيز هر دلار آمريكا در برابر 18000 تا 180000 پزو داد و ستد مي شد، دولت آرژانتين در سال 1983 چهار صفر از پول خود را حذف كرد.
در ژانويه 2005 نيز، تركيه ليره جديد را جايگزين ليره قديم خود كرد، بر اين اساس هر يك ميليون ليره قديم تركيه (حذف شش صفر) به يك ليره جديد تبديل شد، در ماه جولاي همين سال نيز روماني با حذف چهار صفر واحد پول جديد خود موسوم به ليو را معرفي كرد، در هر دو مورد، دولتهاي تركيه و روماني پيام آشكاري را براي مردم و جامعه بين الملل فرستادند و آن اين كه سياست هاي اقتصادي دولت درگذشته اشتباه بوده است.
آخرين نمونه در اين زمينه به زيمبابوه مربوط مي شود كه طي آن دولت اين كشور 10صفر را از پول ملي اين كشور حذف كرد.
19كشور در اين مدت يك بار اقدام به حذف صفر كرده اند و 10كشور نيز 2بار اين كار را انجام داده اند، آرژانتين 4بار، يوگسلاوي سابق 5بار و برزيل نيز 6بار صفرهاي پول ملي خود را حذف كردند.
حذف صفر از پول ملي چندي است كه مجددا در ادبيات اقتصادي جامعه خود را نمايان كرده است، پيشنهاد حذف يك صفر، تبديل ريال به تومان، حذف 3صفر و حتي حذف 4صفر و انتخاب نامي جديد براي پول ملي اذهان مسوولين را به خود مشغول كرده است، موضوع حذف صفر از پول ملي، در سال 72 در دستور كار اداره بررسي هاي اقتصادي بانك مركزي قرار گرفت. اما برخي مسئولان بعدي با اين اقدام موافق نبودند و بررسي هاي لازم متوقف شد.
اكنون پس از گذشت 18 سال از اين طرح سرانجام بررسي حذف 4 صفر از پول ملي مجددا در بخشهاي تخصصي بانك مركزي مطرح شده است، در همين حال وزير امور اقتصادي و دارايي از تصويب پيشنهاد حذف صفرهاي پول ملي در كار گروه طرح تحول اقتصادي دولت خبر داده و گفت: هم اكنون اين كار گروه در حال بررسي زمان اجرايي شدن اين پيشنهاد است.

علت حذف صفر از پول ملي
------------------------------
بانك مركزي سرانه اسكناس در ايران را 114 برگ اعلام و تصريح كرده اين حجم از سرانه اسكناس، ايران را جز كشورهاي ركورددار در اين زمينه قرار داده زيرا سرانه اسكناس در كشورهاي پيشرفته بين 12 تا 14 برگ است.
از سوي ديگر كاهش ارزش پولي ملاك است، قدرت خريد اسكناس هزار توماني كه براي نخستين بار در سال 1351 منتشر شد، معادل 128 هزار تومان امروز است و در حال حاضر اين اسكناس فقط حدود 25 ريال 30سال پيش قدرت خريد دارد، اين در حالي است كه در مقابل ارزهاي خارجي، پولهاي درشت ما معادل پول خرد بسياري از كشورهاي جهان، اعتبار دارد، به عنوان نمونه يك پوند انگليس حدود 2هزار تومان ايران، يك دلار آمريكا معادل يك هزار تومان و هزار تومان ما معادل 4ريال عربستان سعودي است كه در عربستان تقريبا پول خرد تلقي مي شود.

واكنش صاحب نظران به بررسي حذف صفر از پول ملي
------------------------------------------------------------
كارشناسان و صاحب نظران مسايل اقتصادي نظرات مختلفي درباره تغيير واحد پولي كشور يا حذف صفرهاي پول ملي مطرح مي كنند.
دكتر محمد خوش چهره كارشناس مسايل اقتصادي با تاكيد بر اين كه تغيير واحد پولي كشور قبل از حل مشكل رشد حجم پول، تاثير مثبتي در اقتصاد كشور نخواهد داشت، عقيده دارد: كاستن از تعداد صفرهاي پول، فقط ضريب تبديل كالا به واحد پول را ساده تر مي كند.
وي با تاكيد بر اتخاذ سياست انقباضي پولي در كشور، اظهار مي دارد: با توجه به اين كه رشد بالاي حجم پول ضمن بي ارزش كردن پول، باعث ايجاد مشكل در تبديل پول به كالا مي شود، از اين رو بايد قبول داشت اگر اقتصاد كشور غيرمولد باشد تا يك مجموعه اقدامات نباشد حذف صفراثر نخواهد داشت بلكه باعث بالا رفتن ضريب تورم نيز مي شود.
خوش چهره پيشنهاد مي كند كه حذف صفر بايد در قالب يك بسته سياستي انجام شود تا در كنار اين عمل به نرخ رشد اقتصادي منجر گردد.
خوش چهره با تاكيد بر اين كه تغيير واحد پولي يا حذف صفر از پول ملي علاوه بر تورم بايد شرايط اقتصادي كشور را مدنظر داشته باشد، اضافه مي كند: البته حذف صفر از پول از مسايل مهم رشد اقتصادي كشور است كه بايد به نحوي حل شود و بايد در نظر داشت كه كشوري نظير تركيه نيز زماني چنين كاري را انجام داد، لذا بايد به مسئولان اقتصادي كشور توصيه كرد به جاي انجام چنين كارهاي نمايشي به فكر حل مسايل اساسي كشور باشند.
وي تاكيد كرد: من حذف چند صفر را از پول ملي مناسب نمي دانم و مطمئن هستم كه در صورت موفقيت آميز بودن طرح هيچ گونه نتيجه اقتصادي براي كشور نخواهد داشت و اكنون بانك مركزي مي تواند با انتشار چك پولهاي درشت و همچنين استفاده مردم از عابربانكها، آثار رواني تورم را كمتر كند.
كميله حجازي دانشجوي دكتراي اقتصاد دانشگاه تهران مي گويد: چرا صفرها آن قدر بي ارزش شده اند كه بايد بروند. بي شك مهم ترين عامل در بي ارزش شدن پول ملي است كه نقش صفرهاي آن را بيش از هرچيز مشخص مي كند، وضعيت بيمارگونه اقتصاد ما و بخصوص تورم آن است.
وي ادامه داد: آيا با حذف صفرها، ارزش پول ملي واقعي شده، تورم مهار و اقتصاد شكوفا خواهد شد؟
اين دانشجوي دكترا همچنين اظهار داشت: علم اقتصاد به صراحت بيان داشته كه اگر فرايند رشد اقتصادي سير نزولي پيدا كند و تورم شتابان صعود كند واحد پولي چنان بي ارزش خواهد شد كه بود و نبود صفرها هم چاره ساز نيست، صفرهاي پول ملي تابع اقتصاد آن كشور هستند نه اقتصاد تابع صفرها، پس بايد به سراغ علت ها رفت نه معلول ها.
حجازي همچنين تاكيد كرد: اگر هدف حذف صفر واحد پول ملي اين باشد كه ارزش پول ملي افزايش پيدا كند و يا به نوعي تورم تحت كنترل قرار گيرد بايد گفت كه با اين اقدام اين هدف تامين نمي شود، ممكن است چند صفر از پول كم كنيم و همزمان ارزش پول هم افزايش يابد ولي اين افزايش ارزش پول به خاطر حذف صفرها نيست بلكه بخاطر رخدادهاي ديگري است كه ممكن است در اقتصاد روي دهد و حجم توليدات اقتصادي و ارزش توليدات بالا برود كه سرانجام منجر به افزايش ارزش پول مي شود.
وي اعتقاد دارد: ارزش پول هنگامي افزايش مي يابد كه جامعه توليد كند، پس هرچه ميزان توليدات افزايش يابد بر پشتوانه پول ملي نيز افزوده مي شود و برخلاف گذشته كه ذخاير طلا پشتوانه پول ملي بود، نزديك به چندين دهه است كه ميزان توليد پشتوانه پول ملي و تعيين كننده ارزش و برابري آن با ارزهاي خارجي است.
در عين حال موافقان طرح حذف سه صفر از پول ملي نيز معتقدند در شرايط فعلي اقتصادي، كاهش صفر از واحد پول ملي كشور نسبت به راهكارهاي ديگر كنترل نقدينگي و كاهش نرخ تورم ارجحيت دارد زيرا باعث صرفه جويي و راحت تر شدن مبادلات مي شود.
دكتر بهمن آرمان يكي از كارشناسان اقتصادي نيز معتقد است: مسئله حذف صفر از پول ملي از مدتها پيش مثل طرح هدفمند كردن يارانه در دستور كار دولت ها بوده ولي متاسفانه دولتهاي گذشته بنا به دلايل گوناگون خود را قادر به انجام اين كار نمي ديدند و اين مطلب و عملي شدن آن و اعلام آن در ابتداي سال جاري نشاني بسيار خوبي است.
وي افزود: حذف صفر از پول ملي در كشورهاي داراي نرخ تورم بالا امري است طبيعي و در كشورهاي آمريكاي لاتين و همين طور تركيه اين كار عمل شد و موفق بودند.
دكتر آرمان ادامه داد:بر پايه آمار منتشره توسط بانك مركزي و به استناد شاخص CPI (شاخص اعتماد مصرف كننده) هر اسكناس هزارتوماني كه در سال 1351 وارد گردش پولي كشور شد تا پايان سال 1386 به 2 تومان كاهش يافته، بنابراين اين حذف صفرهاي اضافي از پول ملي يك سياست غيرقابل اجتناب است و اين كار بايستي انجام گيرد زيرا در عمل هم مشاهده مي كنيم كه ديگر كسي از ريال به عنوان واحد پول ملي استفاده نمي كند و اين كاري است كه مي بايست زودتر انجام مي شد و خوشبختانه دولت دهم تصميم گرفت آن را اجرايي كند.
اين كارشناس اقتصادي اظهار داشت: برخلاف آن چيزي كه در بين مردم توسط عده اي كه داراي غرض هاي سياسي هستند اين كار هيچ گونه بازتاب منفي بر روي نرخ تورم داخلي نخواهد داشت و تنها كار نمادين است، يعني تن دادن به يك واقعيت موجود در جامعه و البته بايد در كنار اين تصميم سياستهاي ديگر هم اعمال شود مثل آزادسازي قيمتها، ايجادزمينه كافي براي سرمايه گذاريها و افزايش عرضه كالا و خدمات و همچنين اصلاح نرخ برابري ريال در مقابل ساير ارزها، زيرا بالا نگهداشتن نرخ برابري ريال در مقابل ساير ارزها توليد هر كالايي را در ايران غيراقتصادي كرده است.
برخي ديگر از كارشناسان اقتصادي حذف صفر از واحد پولي را ظلم به پول ملي مي دانند و مي گويند: هنوز ارزش پول ملي ما آنقدر كم نشده كه بخواهيم صفرها را از آن حذف كنيم و اگر لازم باشد كه صفري از پول ملي حذف شود تنها يك صفر آن هم بنا بر ضروريات و انجام نظرات كارشناسي بايد صورت گيرد.
آنها مي افزايند: حذف صفر از پول ملي فاقد توجيه مالي و اقتصادي لازم است از اين رو دولت مي تواند به جاي حذف صفر به چاپ اسكناس درشت اقدام كند كه در اين صورت آثار رواني تورمي منفي آن نيز كمتر مي شود، دولت در اين راستا همچنين مي تواند پولهاي ريز را جمع آوري كند و با جايگزيني اسكناس هاي درشت تر نيازهاي مردم را به خصوص در سطح خريدهاي جزء پاسخ دهد.
دكتر ابوالقاسم حكيمي پور يكي از اساتيد دانشگاه و كارشناس اقتصادي مي گويد: حذف صفر از واحد پول ملي تجربه اي است كه در ساليان گذشته توسط چندين كشور به اجرا درآمده و در كاهش تورم و افزايش رشد اقتصادي آثار مثبتي را به همراه داشته است.
وي اضافه كرد: بعد از انقلاب اسلامي يكي از اهداف اصلي كه نظام پيگيري مي كرد اصلاح الگوي مصرف بود، يعني جلوگيري از اسراف، توانمندسازي دهك هاي پايين جامعه، توزيع عادلانه ثروت و ايجاد زيرساختهاي اقتصادي كشور.
وي ادامه داد: پول ملي ما بشدت ضعيف شده كه در پي آن قدرت خريد مردم نيز بشدت كاهش پيدا كرده است، تورم آزاردهنده شده و دولتهاي گذشته نيز جسارت تغيير در اين سيستم را در خود نمي ديدند و حتي دخالت در آن را خطرناك مي ديدند ولي دولت دهم با استعانت از نظرات علمي اقتصادي و تجربه شده، براي از بين بردن تورم قصد دارد با حذف صفرهاي پول ملي اهداف اقتصاد انقلاب اسلامي را به ثمر بنشاند.
دكتر حكيمي پور همچنين اظهار داشت: البته در اين بين يك اشكال وجود دارد و آن اين كه جايگاه حذف سه صفر و كنترل تورم در بسته سياستي نظارتي بانك مركزي مشخص نشده كه به نظر من اگر اين مهم در بسته سياستي بانك مركزي ديده نشود شايد كاهش تورم آسان نباشد، از اين رو من معتقدم زماني اين طرح موفق خواهد شد كه كنترل نقدينگي در بسته گنجانده شود و جايگاه حذف سه صفر مشخص گردد.
وي تأكيد كرد: نمي شود سه صفر را حذف كرد ولي سود تسهيلات بانكي را كاهش داد، اگر سود تسهيلات را كم كنيم تقاضا افزايش مي يابد و بانكها جوابگو نخواهند بود، از اين رو مردم تمايلي به سرمايه گذاري نخواهند داشت، بنابراين مردم به طرف بازارهاي غيررسمي يعني نزول مي روند و ممكن است كنترل تورم از دست دولت خارج شود.
دكتر حكيمي پور خطاب به مخالفين اين طرح گفت: اقتصاد ايران را ديگر نمي شود با مسكن سرپا نگه داشت بايد درمان اساسي شود و اين طرح (حذف سه صفر از پول ملي) يكي از طرحهاي عمده اي است كه در كشورهايي كه داراي تورم 2 رقمي بودند جواب داده، در ايران هم جوابگوي تورم خواهد بود به شرط آنكه كليه امكانات لازم را دولت فراهم كند.
اين استاد دانشگاه ادامه داد: دولت بايد اقداماتي در جهت ثبات، كاهش هزينه ها و افزايش بهره وري در حوزه بانكي و پولي كشور انجام دهد، ارتباط بازار پول و سرمايه را تنگاتنگ كند و در مجموع حداكثر تلاش دولت بايد اين باشد كه ثبات و آرامش را در قيمت ها ايجاد و سپس سه صفر را از پول ملي حذف كند تا نتايجي ماندگار داشته باشد.
وي اضافه كرد: دولت بايد باكاهش نرخ بهره بانكي و به طور همزمان كاهش موانع توليد و سرمايه گذاري از بانك به سمت بخش توليد روانه شود و با افزايش توليد بايد گرايش به بازرگاني خارجي افزايش پيدا كند كه منتهي به تراز مثبت بازرگاني و كاهش تورم مي شود.
اين استاد دانشگاه تأكيد كرد: كاهش موانع توليد شاه كليد اين فرايند است، وجود منابع غني داخلي بستر مناسبي را فراهم خواهد آورد تا توليد به شكوفايي برسد، به اين ترتيب براي كاهش تورم بهترين گزينه ايجاد امكانات استفاده از منابع داخلي است.