پیش بینی آب شدن یخ روابط ایران و عربستان

گروه سیاسی، در این رابطه پنجشنبه گذشته عبدالباری عطوان در رای الیوم (انگلستان) در 26 می، نوشته این روزها تغییرات چشمگیری در موضع گیری های عربستان در خصوص مسائل منطقه و رابطه با ایران مشاهده می شود. هر چند عربستان در خصوص سوریه همچنان بر درخواست غیرمنطقی کناره گیری فوری بشار اسد از قدرت پافشاری می کند ولی در بحران یمن حاضر به گفتگو و احتمالا توافق با حوثی ها شده و در قبال تهران نیز موضع انعطاف پذیرتری اتخاذ کرده است که توافق بر سر سفر حجاج ایرانی از آن جمله است. اظهارات عادل الجبیر در مسکو نیز نشان می دهد ریاض مایل به میانجی گری روسیه بین عربستان و ایران است.

به نظر عطوان، تغییر جدید و قابل توجهی که می توان در لابلای دیدارهای مسکو مشاهده کرد، موافقت سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با اشاره های کشورهای خلیج [فارس] برای ایفای نقش میانجی به منظور حل اختلافات با ایران است.

در این رابطه عادل الجبیر بعد از آن که  ادعای خود را دوباره مطرح کرد و از مداخله ایران در امور کشورهای منطقه ابراز نگرانی کرد بر «استقبال کشورهای خلیج [فارس] از تلاش مسکو برای عادی سازی روابط ایران و کشورهای خلیج [فارس]» تأکید کرد.

به نظر عبدالباری عطوان در رای الیوم طرف روس به علت هم پیمانی با تهران، بیشترین شایستگی را برای باز کردن کانال های گفتگو بین ایران و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان دارد. اگر دیپلماسی روسیه سرپرستی چنین گفتگویی را در پشت پرده یا به طور علنی بر عهده بگیرد، با این کار به پیشرفت بزرگی در اکثر بحران های منطقه از جمله بحران سوریه دست خواهد یافت.

به نظر عطوان تمایل عربستان به گفتگو با ایران فقط در اعلام آمادگی لاوروف برای کمک به حل اختلافات بین کشورهای خلیج [فارس] و ایران بازتاب پیدا نکرد بلکه در نرمش ایجاد شده در موضع عربستان در روزها و هفته های اخیر در این زمینه نمایان شد. کسانی که گشایش بزرگ در مسئله حجاج ایرانی و دستیابی عربستان به توافق با مقامات ایرانی برای پایان دادن به تحریم مراسم حج را پس از دست برداشتن عربستان از شروط خود در این زمینه - از جمله صدور روادید حجاج ایرانی در کشور ثالث - دنبال کرده‌اند، رویکرد مثبت عربستان را برای گسترش کانال های گفتگو با ایران درک می کنند.

یخهای روابط ایران و عربستان در حالی آب می شود که پیش از این و در مطلبی با عنوان " تغییر وزرای سعودی با هدف عادی سازی روابط با ایران و افزایش قیمت نفت" پیمان جنوبی تحلیگر اقتصادی در صفحه لینکدین خود در 23 می  به تحلیل اوضاع روابط ایران و عربستان و تحرکات عربستان برای عادی سازی روابط با ایران پرداخته است که در ادامه بخشی از یادداشت وی منتشر می شود:

بر اساس فرمان ملک سلمان، تغییراتی در ترکیب وزارت خانه ها و وزرای دولت عربستان سعودی صورت گرفت.

در وحله نخست احساس می شود این تغییرات با توجه به برنامه های توسعه اقتصادی اخیر ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی بوده است اما نگاهی به برخی از تغییرات مهم نشان می دهد که فقط موضوع توسعه در میان نیست.

بر این اساس پادشاه عربستان دستور داده تا علی النعیمی وزیر نفت و معدن از سمت خود برکنار شود، بعلاوه، توفیق الربیعه وزیر تجارت و صنعت، عبدالله المقل وزیر حمل و نقل، بندر حجار وزیر حج و ماجد القصبی وزیر امور اجتماعی نیز از سمت هایشان برکنار شدند.

ترکیبی که در حال حاضر تغییر یافته زمانی بیشتر معنی پیدا می کند که به مسائل چند ماه اخیر در روابط بین ایران و عربستان هم نگاهی داشته باشیم. روابطی که هر روز بر سردی آن افزوده می شود.

در موضوع نفت شاهدیم که دست علی النعیمی در تحرکات نفتی علیه ایران رو شده و در این رابطه می توان به حذف سهمیه بندی در اوپک در سال 2011 به پیشنهاد عربستان و قبل از تحریم نفتی ایران، کاهش قیمت نفت از سپتامبر 2014 برای افزایش فشار اقتصادی به ایران در راستای اهداف تحریم کنندگان و مذاکره کنندگان 1+5 و اخیرا هم طرح فریز نفتی مجدد ایران که النعیمی بر آن پافشاری کرد اشاره کرد.

در موضوع وزیر حمل و نقل عربستان هم ماجرای بی حرمتی به چند ایرانی در فرودگاهی در سعودی را نمی توان نادیده گرفت.

توفیق الربیعه، وزیر تجارت و صنعت عربستان هم فردی است که دستور توقف واردات و صادرات کالاهای عربستانی و ایرانی به دو کشور را صادر کرده بود.

مورد بعدی مربوط می شود به کشته شدن تعداد زیادی از حجاج ایرانی در مراسم حج سال گذشته که به علت عدم مدیریت صحیح و اختلال در مسیرهای عبوری زائران ایرانی رخ داد و شاهد آن فاجعه بودیم

تغییر دیگر مربوط است به ماجرای وزیر امور اجتماعی عربستان که این مورد بیشتر به مسائل داخلی عربستان و اتفاقات اخیر در این کشور بر می گردد که منجر به اعتراضات مردمی شده است.

لازم به ذکر است که تعدادی خودسر در زمان کشته شدن حجاج ایرانی با تجمع در مقابل سفارت عربستان اصطحکاک بین دو کشور را بیشتر کردند و در نتیجه عربستان کارکنان سفارت خود را از ایران فراخواند. تا کنون هم مسئله اعزام حجاج ایرانی به مکه نامعلوم مانده و اختلافاتی بین طرفین برای برقراری روابط دوجانبه وجود دارد.

البته ایران در رابطه با آتشسوزی سفارت عربستان خاطیان را دستگیر کرد و در این رابطه بارها اعلام کرده است که این کار خودسرانه و اشتباه بوده است.

در این شرایط تغییرات یک شبه در وزرای عربستان تنها می تواند دلیلی برای تصمیم عربستان برای بهبود مجدد روابط با ایران باشد و بر این اساس است که شاهدیم پادشاه عربستان مسیر را برای برقراری مجدد روابط دوستانه با ایران هموار می کند.

این تغییرات می تواند به شکلی غیر مستقیم عذرخواهی از ایران برای برخی فعالیتهای مسئولین عربستانی در افزایش تشنج بین طرفین باشد.

ایران بارها اعلام کرده آماده مذاکره برای برطرف کردن اختلافات فیمابین است و تغییرات اخیر در کابینه عربستان می تواند حرکتی در جهت بهبود روابط در نظر گرفته شود.