قهر جریان فرهنگی کشور با نوجوانان

به گزارش بولتن نیوز به نقل از جام جم، در تقویم رسمی کشور، فردا روز نوجوان است؛ قشری که در مهم ترین سال های زندگی خود هستند و همین سنین شخصیت او را برای همیشه شکل می دهند. با این حال در حوزه فرهنگ که یکی از مهم ترین حوزه ها در شکل دهی و قوام شخصیت افراد مختلف است، توجه جدی به قشر نوجوان نشده است. در سال های اخیر کمتر شاهد برنامه ای مدون در حوزه های مختلف فرهنگی بوده ایم و از ظرفیت کالاهای فرهنگی مانند کتاب، فیلم، موسیقی و تئاتر کمتر برای گروه سنی نوجوان بهره گرفته شده است. البته برخی کارشناسان پا را از این هم فراتر گذاشته و معتقدند که حتی توجه به قشر کودک در فرهنگ با وجود همه کم کاری ها، باز هم بیشتر از توجه به حوزه نوجوان است.

شهرام اقبال زاده، نویسنده کودک و نوجوان در زمینه کتاب هایی که در سال های اخیر برای گروه سنی نوجوان منتشر شده است، بیان کرد: چون سال ها در حوزه نقد و نظر کار کردم باید بگویم در سال های اخیر کارهای کودک ما قدرت و قوت کارهای حوزه نوجوان را ندارد. البته این به منزله آن نیست که کارهایی که برای نوجوانان انجام شده دلخواه یا کمال مطلوب است. در همین حوزه نوجوان فقط چند نویسنده معدود که تعدادشان به انگشتان دست هم نمی رسد، آثار خوبی آفریدند.

عدم راهبرد در توسعه فرهنگی

او ادامه داد: با توجه به گستره وسیع قشر نوجوان و تاثیرگذاری این قشر که در بحرانی ترین شرایط سنی است و دوره گذار زندگی خود را سپری می کند، باید این گروه سنی را درک کرد. نوجوانان جایگاه دوگانه ای دارند، به این معنا که پای در کودکی و سر در بزرگسالی دارند. اما متاسفانه در کشور ما خیلی به این قشر توجه نمی شود.

این نویسنده و مترجم اختلافات نسلی را ناشی از همین عدم درک دانست و افزود: امروز شاهدیم که نوجوانان به انواع رسانه ها و اطلاعات دسترسی دارند اما دسترسی آنها بی برنامه است. هیچ آموزشی در سطح کلان به نوجوانان داده نمی شود. در مدارس و خانواده ها هم برنامه ای برای نوجوانان وجود ندارد. همه این مسائل سبب می شود نوجوانان رها باشند و کمتر برنامه داشته باشند.

اقبال زاده عنوان کرد: حتی برای اوقات فراغت نوجوانان نه آموزش و پرورش و نه مراکز دیگر برنامه ای ندارند. این حرف شامل همه دولت ها می شود. یکی از اهداف وزارت وزرش و جوانان این بود که به نوجوانان هم توجه شود اما راهبردی در این زمینه ندیده ایم.

این نویسنده و مترجم درباره کتاب های حوزه نوجوان هم بیان کرد: در ادبیات هم اغلب کتاب های خوب برای این حوزه سنی، کتاب های ترجمه است. نه این که من نسبت به کتاب های ترجمه مخالفتی داشته باشم، اما دوست دارم کارهای تالیفی خوبی هم داشته باشیم.

اقبال زاده که چند سال قبل با همکاری اکرم پدرام نیا کتابی به نام روان شناسی نوجوانان را براساس آخرین یافته های علمی در نشر قطره منتشر کرد و در آن وضعیت دوگانه نوجوانان را فصل به فصل توضیح داد، گفت: ما در همه حوزه های نشر این غفلت را می بینیم و فقط حوزه نوجوانان نیست که مغفول مانده است. مغفول ماندن حوزه نوجوانان بخشی از یک غفلت عمومی است که نشان می دهد متاسفانه راهبرد مشخصی در توسعه فرهنگی نداریم.

غیبت نسیم نوجوانی در سینما

نوجوان ها به همان اندازه که در عرصه های مختلف فرهنگ و هنر از جمله ادبیات، هنرهای تجسمی و موسیقی مغفول واقع شده اند و بهایی به دنیای خطیر و حساس آنها داده نمی شود، در زمینه هنرهای نمایشی و به ویژه سینما هم جدی گرفته نمی شوند و فیلمسازان کمی در طول سال های گذشته آثاری برای نوجوانان ساخته اند. اگر توجه و نگاهی هم توسط فیلمسازانی انگشت شمار بوده به نگاه جشنواره ای کارگردان ها برمی گردد. درواقع سینمای ایران بجز چند فیلم معدود، عمدتا فقط زمانی سراغ نوجوانان رفته که بخواهد اعتباری برای خود در داخل و خارج از کشور کسب کند و ما بیشتر با سینمایی روبه رو بودیم که «درباره نوجوانان» فیلم ساخته است تا «برای نوجوانان». به عبارت دیگر فیلم هایی که ابتدا به وجه سرگرمی نوجوانان اهمیت دهد و آنها را به هنر سینما جذب کند در سینمای ما جزو غایبان بزرگ محسوب می شوند.

در زمینه سینمای کودک و دست کم از سال های دور بلافاصله می توانیم نمونه هایی چون شهر موش ها، گلنار، گربه آوازه خوان، الوالو من جوجوام، علی و غول جنگل و سفر جادویی را به یاد بیاوریم، اما برای یادآوری فیلم هایی که برای نوجوانان و حتی درباره نوجوانان ساخته شده، به سختی می توانیم موردی را خیلی سریع نام ببریم.

ابوالفضل جلیلی از کارگردان های شناخته شده و جهانی سینمای ایران از معدود فیلمسازانی است که چند فیلم شاخص همچون گال، حافظ، گل یا پوچ و ابجد را درباره نوجوانان در کارنامه دارد.

او در گفت و گو با جام جم درباره غیبت سینمای نوجوان در ایران به سه نکته مهم اشاره کرد و گفت: این که سینمای ایران با نوجوانان نامهربان است به سه دلیل مهم مربوط می شود؛ اول این که پولی در آن نیست، دوم این که برای کسی شهرتی به دنبال ندارد و دیگر این که از عیش و نوش پشت صحنه دیگر فیلم ها هم در آن خبری نیست!

جلیلی دلیل رونق سینمای کودک و نوجوان و نه فقط نوجوان را در سال های دور را هم ناشی از یک مد دانست و افزود: آن موقع موفقیت فیلم های عباس کیارستمی باعث شد بسیاری از کارگردان ها جوگیر شدند و دنباله مد ایجاد شده را گرفتند و فیلم هایی درباره کودکان و نوجوانان ساختند. فیلم هایی که من درباره نوجوانان می ساختم را هم که اصلا اکران نمی کردند. اما در سال های اخیر چون دیگر آن مد وجود ندارد، دیگر کسی هم حاضر نیست فیلمی برای نوجوانان بسازد.

این فیلمساز شرایط فعلی سینمای نوجوان را تابعی از وضعیت بحرانی سینمای ایران خواند و گفت: وقتی خانه از پای بست ویران است، نمی توانیم انتظار داشته باشیم سینمای نوجوان وضعیت خوب و مطلوبی داشته باشد.

جلیلی ضمن اعلام این نکته که دوران نوجوانی بسیار خوبی را پشت سر گذاشت و حاضر است همه چیزش را فدا کند تا دوباره به آن دوران برگردد، خطاب به نوجوانان ایرانی بیان کرد: حواستان باشد که نوجوانی عین نرم نسیمی در کویر، زودگذر است.

برگزاری نخستین جایزه کتاب کودک و نوجوان

با امضای نخستین تفاهم نامه بین انجمن نویسندگان کودک و نوجوان ایران و مجمع نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان ترکیه، طرح بین المللی جایزه کتاب کودک و نوجوان اجرایی شد. در این طرح سازمان های غیردولتی فعال در حوزه کتاب کودک و نوجوان و سایر موضوعات فرهنگی مرتبط با کودکان و نوجوانان در حوزه کشورهای اسلامی، منطقه خاورمیانه و اروپا گردهم می آیند و به طور دواطلبانه هر سال اجرای مراحل مختلف جمع آوری و داوری و انتخاب آثار برتر و اهدای جایزه ها را به عهده می گیرند. قرار است نخستین دوره این جایزه در تابستان ۱۳۹۵ در تهران برگزار شود.