رفتار دولت مردان و فرهنگ سازی در جامعه

گروه فرهنگی - در دیدار اخیر هیات دولت با رهبری معظم انقلاب که به مناسبت هفته دولت برگزار شد، حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) در بین صحبت های مختلفی که ایراد فرمودند؛ با اشاره به تاثیر رفتار و منش مسئولین در رفتار و منش عمومی جامعه، به فرهنگ سازی سیره عملی دولت مردان در سطح جامعه اشاره کردند.

به گزارش بولتن نیوز، ایشان در این جلسه و در بخشی از صحبت های خود فرمودند: «یکی از خصوصیّات رفتار مسئولان این است که در جامعه فرهنگ‌سازی میکند؛ یعنی ما چه‌جوری مشی کنیم، چه‌جوری حرف بزنیم، چه‌جوری زندگی کنیم، با چه کسی معاشرت کنیم، با چه کسی قطع [رابطه‌] کنیم. این در جامعه فرهنگ‌سازی میکند. بنابراین شما کاری که دارید انجام میدهید، خدمتی که دارید میکنید -در هر بخشی که هست- اگر همچنان‌که مورد انتظار است و بحمدالله تا حدود زیادی هم در بسیاری از بخشها بحمدالله تأمین‌شده است، وقتی با اخلاص همراه باشد، با کار فراوان همراه باشد، با دلسوزی همراه باشد، علاوه بر اثری که خود این کار در واقعیّت بیرونی میگذارد، یک اثر بلندمدّت هم میگذارد و آن عبارت است از همین فرهنگ‌سازی. مردم به ما نگاه میکنند، به شما نگاه میکنند؛ رفتارهای ما، مَنِشهای ما سازنده‌ی فرهنگ عمومی مردم است. 4/6/94»

این نگاه و تذکر پیرامون اثرگذاری شیوه رفتاری مسئولین و حاکمان جامعه بر روش رفتاری آحاد جامعه از سوی بزرگان و ائمه دین (علیهم السلام) نیز مطرح و بر آن تأکید شده است. روایت مشهور «الناس علی دین ملوکهم. بحار الانوار، ج102، ص 7.» که از قول پیامبر عظیم الشأن اسلام (صلی الله علیه و آله) روایت شده است، بر همین نکته اشاره دارد. همچنین از وجود نازنین امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) نیز روایت شده است که «الناس بامرائهم اشبه منهم بآبائهم. مردم، به دولتمردان خود شبيه ترند تا به پدرانشان. تحف العقول، ص 208»

این روایات عمدتا بیانگر این واقعیت مهم فرهنگی و اجتماعی هستند که آحاد مختلف جامعه، تحت تاثیر نوع نگاه و شیوه عمل و رفتار حاکان خود بوده و حاکمان نیز می توانند به جهت ابزارها و امکاناتی که در اختیار دارند، اعم از ابزارهای حاکمیتی، رسانه ای و تبلیغاتی، قانون گذاری و ... آنچه را که صلاح می بینند و می پسندند به عنوان یک باور صحیح و یک ارزش اصیل به مردم منتقل کنند و از آن جا که عموما، مردم، نگاهشان به دولت مردان است، شیوه رفتاری خود را بر اساس این باورها و ارزش ها تنظیم می کنند.

به طور کلی می توان گفت ساختارهایی که حاکمان و دولت مردان برای مدیریت جامعه در پیش می گیرند، نوعی پیام برای مردم و جامعه است که برای رسیدن به اهداف و آرزوهایشان، مسیر و شیوه ی تبلیغی حاکمان را در پیش گیرند. به عنوان مثال، وقتی برای کسب یک پست خاص، مثلا نمایندگی مجلس، داشتن مدرک تحصیلی خاصی شرط قانون قرار می گیرد، شاهدیم که در طالبان آن پست، موجی به راه می افتد که همگی به دنبال کسب آن مدرک تحصیلی هستند. همچنین ترویج تفکرات فمینیستی و شبه آن در سطح جامعه تحت عناوین مختلف عامه پسندی همچون حقوق زنان و ... از سوی برخی نهادهای وابسته دولتی در دوره های مختلف سبب شده است تا در سطح جامعه شاهد افزایش میزان طلاق، بالا رفتن سن ازدواج در دختران، شکاف های شدید و گسست خانوادگی و ... باشیم.

این موضوع مهم (فرهنگ سازی رفتار مسئولین در جامعه) پیش تر از سوی رهبر معظم انقلاب در دیدار با دولت های گذشته نیز مورد تاکید و اشاره قرار گرفته بود. ایشان در یکی از دیدارهای دولت های گذشته با ایشان، با اشاره به حدیث «الناس علی دین ملوکهم» به تبیین این روایت پرداخته و فرمودند: «يك وقت هست كه ما در زندگى شخصى خود مثلاً حركت اشراف‏گونه‏يى داريم بين خودمان و خدا؛ كه اگر حرام باشد، حرام است؛ اگر مكروه باشد، مكروه است؛ اگر مباح باشد، مباح است؛ اما يك وقت هست كه ما جلوى چشم مردم يك مانور اشرافى‏گرى مى‏دهيم؛ اين ديگر مباح و مكروه ندارد؛ همه‏اش حرام است؛ به‏خاطر اين‏كه تعليم‏دهنده‏ى اشرافى‏گرى است به: اولاً زيردست‏هاى خودمان، ثانياً آحاد مردم به اين كار تشويق مى‏شوند. ما نبايد مردم را به اين كار تشويق كنيم. ممكن است در داخل جامعه كسانى پولدار باشند و ريخت و پاش كنند - البته اين كار بدى است، ولى به خودشان مربوط است - اما ريخت و پاش ما اولاً از جيبمان نيست، از بيت‏المال است؛ ثانياً ريخت و پاش ما مشوق ريخت و پاش ديگران است. واقعاً «النّاس على دين ملوكهم». ملوك در اين‏جا به معنى پادشاهان نيست كه بگوييم ما پادشاه نداريم؛ نه، ملوك شماها هستيد؛ النّاس على دين ماها. 8/6/83»

رهبر معظم انقلاب در همین دیدار و در ادامه سخنان تبیینی خود فرمودند: «در يكى از تاريخ‏ها خواندم زمانى كه وليد بن‏ عبدالملك خليفه شده بود، چون خيلى اهل جمع‏كردن ثروت و جواهرات و اشياء قيمتى بود، مردم كوچه و بازار وقتى به همديگر مى‏رسيدند، مكالماتشان از اين قبيل بود: آقا! فلان لباس را آوردند، شما خريديد؟ آقا! فلان نگين را فلان كس آورده، شما خريديد؟ يعنى مردم همه‏اش راجع به خريد و فروش وسايل و اشياء زينتى و امثال اينها حرف مى‏زدند. بعد از وليد، سليمان‏بن‏عبدالملك خليفه شد. او اهل ساختمان‏سازى بود و به كاخ‏سازى و ساختمان‏سازى خيلى عشق مى‏ورزيد. اين مورخ مى‏گويد مردم حتّى وقتى براى نماز به مسجد مى‏آمدند، يكى مى‏گفت: آقا! شما كار ساختمانىِ منزلتان را تمام كرديد؟ ديگرى مى‏گفت: آقا! شما فلان خانه يا زمين را خريديد؟ ديگرى مى‏گفت: آقا! شما آن دو اتاق را اضافه كرديد؟ حرفهايشان همه از اين قبيل بود. بعد از اين دو نفر، عمربن‏عبدالعزيز آمد. او اهل عبادت بود. مورخ مى‏گويد مردمِ كوچه و بازار وقتى به هم مى‏رسيدند، يكى مى‏گفت: آقا! راستى شما ديروز دعاى ماه رجب را خوانديد؟ ديگرى مى‏گفت: آن دو ركعت نماز را خوانديد؟ بنابراين رفتار ماها يك تأثير قهرى در رفتار مردم دارد. ساده‏زيستى بسيار چيز خوبى است. 8/6/83»

همان طور که در این سخنان آمده است؛ اگر نگاه و شیوه دولت مردان مبتنی بر ارزش های اصیل و متعالی باشد که در طول انقلاب اسلامی به ویژه در دهه اول انقلاب شاهد آن بودیم، آن گاه این شیوه در جامعه نیز به فرهنگ عمومی و همگانی تبدیل می شود. اگر در برهه هایی، ارزش هایی همچون ساده زیستی، ایثار، مقاوت و استکبارستیزی، نوع دوستی و ... بر جامعه ایرانی حاکم بود، در همان دوره، دیده می شد که رفتار حاکمان و دولت مردان نیز مبتنی بر این ارزش ها است.

لذا همان طور که سالم سازی فضای عمومی و فرهنگی جامعه بر دوش دولت است، قطعا بار اصلی فرهنگ سازی ارزش های اصیل اسلامی و انقلابی نیز بر دوش دولت مردان است که با اتخاذ شیوه های رفتاری و سبک عملی متناسب با مفاهیم ارزشی و انقلابی، می توانند این ارزش ها را در جامعه ساری و جاری نموده و تبدیل به فرهنگ عمومی نمایند.