کد خبر: ۲۷۱۳۶۴
تاریخ انتشار:
همگرایی روز افزون غرب وکشورهای حوزه خلیج فارس:

لزوم داشتن نگاهی رئالیستی به تحولات منطقه

لزوم داشتن  نگاهی رئالیستی به تحولات منطقهایرج مرادی*: در عرصه روابط بین الملل موضوع همگرایی و یا ائتلاف کشورها در زمینه تامین امنیت از جمله موضوعاتی است که همواره مورد توجه تحلیلگران و دانشمندان روابط بین الملل است و با توجه به موقعیت حساس و تنش زای منطقه خلیج فارس و حضور نیروهای ناتو و غرب در تامین امنیت منطقه مذکور از فردای پایان جنگ دوم جهانی، امروزه سطح این همکاری های از حوزه امنیتی به فنی تبدیل شده است و با یک فرآیند تعریفی از ایران هراسی در منطقه همراه می باشد.
همکاری‌ روز افزون کشورهای حوزه خلیج فارس با غرب  از جمله پیامدهای گسترش روابط غرب در راستای افزایش امنیت و ثبات منطقه ای در نظرکشورهای عربی حوزه خلج فارس بوده است. به دلیل تغییرات  رادیکال سال های آغازین 2000 در خاورمیانه، رهایی ازجریان افراطی طالبانیسم در افغانستان و حکومت دیکتاتوری حزب بعث به رهبری غرب به قدرت رسیدن متحدان منطقه ای و جریانات وابسته به ایران در کشورهای عراق، فلسطین، گروهای جهادی و بویژه حزب الله در لبنان، ایران را به یک بازیگر هژمونیک  با نقش پیچیده وفعال در منطقه تبدیل کرد؛ که این شرایط باعث افزایش قدر ت منطقه ای ایران در منطقه همیشه بحران زا مذکور شد و این خود بزرگترین دلیل برای فعال نمودن روابط راهبردی وآینده نگرانه بیشترکشورهای غربی و کشورهای حوزه خلیج فارس توسط کشورهای عربی این منطقه گردید.
این روال همکاری های دوسویه  باعث افزایش دامنه همکاری‌های فی ما بین طرفین  در حوزه های امنیتی،  نظامی دو اطلاعاتی را شامل می‌گردد. افزایش خرید نظامی کشورهای خلیج فارس، بین سالهای۱۹۹۷ـ ۲۰۱۴،  افزایش تجیهزات  دفاع هوایی و مجموع قابلیت‌های نمایش قدرت در منطقه خلیج فارس است . در واقع همگرایی موجود نتیجه ایجاد چالش در امنیت سنتی و برهم خوردن توازن قدرت به شکل گیری ساختاری با مفاهیم جدید در نگرش به مفهوم امنیت در نزد کشورهای عربی این منطقه انجامید. این فرایند جدید باعث تسریع   بیشتر در  موضوع همگرایی و افزایش مولفه های امنیتی کشورهای حوزه خلیج فارس در تقابل با ایران  شده است. درواقع کشورهای حوزه خلیج فارس با ابزارهای دیپلماتیک ،گفتگو و رایزنی با کشورهای غربی توانسته اند یک مجموعه امنیتی با قابلیت هایی چون توانائئ بازدارندگی  و همگرایی  را بین کشورهای عضو بوجود آورند، 
اﻫﻤﻴﺖ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺰان ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻧــﺮژي ﻣﻮﺟــﻮد و ﺧﻄــﺮحضور پر رنگ  ﺑﻨﻴـــﺎدﮔﺮاﻳﻲ اﺳـــﻼﻣﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ  اﻳ ﻦ ﻫﻤﻜـﺎري  ﻫـﺎ را  دو چندان می کند ؛ به علاوه مساله هسته ای ایران در کانون توجه  کشورهای غربی در مناسباتش با کشورهای خلیج فارس قرار دارد و از این روست که غرب درصدد ایفای نقش در مساله هسته ای ایران به عنوان بحران است، فلذا در ﻗﺒﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻪ  اﻳـﺮان آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ادﻋﺎي ﻏﺮب اﺳﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ  ﻫﺴﺘﻪ اي اﻳﺮان ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن ﺗﻮازن ﻗﻮا در ﻣﻨﻄﻘــﻪ و ﺑﺮﺗــﺮي  ﺟﻤﻬــﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان را ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮد. از اﻳـﻦ ﻣﻨﻈـﺮ ﺣﻔﻆ ﺛﺒﺎت در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺰو اوﻟﻮﻳـﺖ  آنانﻣﻲ  ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻗﺎﺋﻞ ﺑـﻪ اﻳﻔـﺎي ﻧﻘﺶ در اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ دانسته  و  سعی در گسترش حضور خود در مناطق مختلف بویژه خاورمیانه به عنوان خاستگاه بنیادگرایی اسلامی را دارد؛  بنابراین مبارزه با تروریسم  و دیگر تهدیدات نوین چالش اصلی امنیت بین¬المللی بوده که بر این اساس غرب نیز از نقطه نظر پیشگیری از بحران  و  کنترل  و مدیریت آن درصدد همکاری با کشورهای منطقه برآمده است. موضوع بعدی که به رشد وگسترش این روابط کمک کرده است تاثیرات ژئو اکونومیک منطقه یعنی اهمیت امنیت انتقال انرژی و راههای انتقال آن ازخلیج فارس به کشورهای غربی است.  .
 خاورمیانه وخلیج فارس یکی از مهم ترین مناطقی است که ترورییسم وبنیادگرای اسلامی علیه غرب در آنجا رشد وگسترش زیادی نموده است . افزایش گروههای جهادی در منطقه دال بر اثبات خطر تروریسم در آینده علیه غرب است در چنین شرایطی غرب می کوشد تا با ورود به خاورمیانه، اهداف مورد نظر خود را پیگیری نماید، متغیر ثبات در خلیج فارس و استمرار عرضه مطمئن انرژی در اقتصاد جهانی نقشی غیر قابل انکار دارد، در واقع  ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ژﺋﻮاﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ، ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈـﯿﻢ اﻧـﺮژي، رﻗﺎﺑـﺖ ﻗـﺪرت  ﻫـﺎي ﻓﺮاﻣﻨﻄﻘـﻪ اي در اﯾـﻦ ﺣـﻮزه و ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت و ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ اي، ﺗﺎﮐﻨﻮن از ﻣﺆﻟﻔﻪ  ﻫﺎي اﺻﻠﯽ اﻣﻨﯿـﺖ ﻣﻨﻄﻘـﻪ اي در ﺧﻠـﯿﺞ  ﻓـﺎرس  ﺑﻮده اﺳﺖ . اﮐﻨﻮن  علاوه بر مولفه های مسبوق الذکر ﻣﺆﻟﻔه هایﺟﺪﯾﺪي در ﺣﺎل ﻇﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﮑﻞ و ساختار ﺑﻨﺪي ﻗـﺪرت و اﻣﻨﯿـﺖ را  در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﻫﺎ و دﻫﻪ ﻫﺎي آﯾﻨﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ و رﻗﺎﺑﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ اي را وارد ﻣﺮﺣﻠـﻪ  ﻧﻮﯾﻨﯽ ﺳﺎزد . از جمله اﯾﻦ ﻣﺆﻟﻔه ها ﺗﻼش ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاي ﻫﺴﺘﻪ اي ﺷﺪن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﯽ  ﺗﻮاﻧـﺪ داراي اﺑﻌﺎد ﺻﻠﺢ  آﻣﯿﺰ ﯾﺎ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺴﺘﻪ  اي، تروریسم  و بنیاد گرایی درﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠـﯿﺞ  ﻓـﺎرس، ﺑـﺎ ﺑﺮﺟـﺴﺘﻪ  ﺗـﺮ ﺷـﺪن  ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺴﺘﻪ اي اﯾﺮان و ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ آن در دﺳـﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑـﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟـﻮژي  ﻫـﺎي ﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪ اي، ﺷﮑﻞ جدیدی ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﮔﺮﻓـﺖ  که ﺑـﺎ واﮐـﻨﺶ ﺳـﺎﯾﺮﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ  ﻓﺎرس ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد بطوریکه ﮐﺸﻮرﻫﺎي حوزهﺧﻠـﯿﺞ ﻓـﺎرس به دلیل ﺗﻮان ﻫﺴﺘ ﻪ  اي اﯾـﺮان، روي ﺑـﻪ ﻫﻤﮕﺮاﯾـﯽ اﻣﻨﯿﺘـﯽ ﺑـﺎ   ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ آورده و ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ه اﻧﺪ ﺑﻌﺪ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻫﻤﮑـﺎري را ﺑـﯿﻦ ﺧـﻮد ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﮐﻨﻨﺪ . 
در بیانی دیگر باید تاکید نمود ﻣﺴﺎﻟﻪ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪايﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻠﻬﺎي مختلفی در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪ بوجودآورد و ﮐـﺸﻮرﻫﺎي حوزه خلیج فارس در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ اﻧﺮژي ﻫﺴﺘ ﻪ  اي، ﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻊ ﻏﺮب ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮده و از آنجا که  اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻨﻮب ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﻘﺶ  آﻓﺮﯾﻨﯽ ﻋﻤـﺪه اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺗﺤﺎدي اﻣﻨﯿﺘﯽ را ﺑـﯿﻦ ﺧـﻮد اﺣـﺴﺎس ﮐﺮده اند.
سخن پایانی اینکه کشورهای غربی و نیز کشورهای حوزه خلیج فارس در گسترش مناسبات اقتصادی امنیتی وسیاسی غرب به منطقه اتفاق نظرراهبردی دارند؛ چنین بستری  زمینه افزایش پیوندها میان کشورهای منطقه  را با کشورهای غربی فراهم کرده است . بی گمان آنچه از شواهد عینی پیداست دامنه همکاری با کشورها ی حوزه خلیج فارس با غرب گسترش خواهد یافت و روند به گونه ای حرکت خواهد نمود که ساختار قدرت و امنیت را دگرگون خواهد کرد.کشورهای غربی با معرفي ایران به عنوان يك تهديد خطرناك براي كشورهاي عربي باعث شده است كه نگراني اين كشورها نسبت به ايران افزايش يابد؛ لذا به نظر مي‌رسد علي‌رغم اختلافات و رقابت‌های درونی ميان كشورهاي حاشيه خليج فارس اين احتمال وجود دارد كه كشورهاي حاشيه خليج فارس با حمايت آمريكا و ناتو يك اتحادیه  سیاسی - نظامی فراگير در منطقه عليه ايران ايجاد كنند و یک نیروی منسجم رادر«دفاع منطقه‌ای» در مقابل ایران بوجود بیاورند.              
*دکترای علوم سیاسی


شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.

bultannews@gmail.com

نظر شما

آخرین اخبار

پربازدید ها

پربحث ترین عناوین