راهبرد جدید نیروی دریایی آمریکا برای دفاع هوایی چند لایه در برابر موشک های ایران

گروه بین الملل، اندیشکده آمریکایی مرکز امنیت دریانوردی بین‌المللی در گزارشی به قلم برایان کلارک از اعضای ارشد اندیشکده مرکز ارزیابی‌های راهبردی و بودجه‌ای به معرفی و بررسی شیوه نوین نیروی دریایی آمریکا برای مقابله با موشک‌های ضد کشتی پرداخت و نوشت: مفهوم «حملات دفاعی پراکنده» جدیدترین مفهومی است که توسط رهبران ناوگان سطحی نیروی دریایی آمریکا ارائه گردیده است.

به گزارش بولتن نیوز،بر اساس این مفهوم تقریباً تک تک شناورهای سطحی رزمی و غیر رزمی به موشک‌های تهاجمی نظیر موشک ضربتی دریایی (NSM) یا موشک دوربرد ضد کشتی (LRASM) مجهز خواهند شد. ایده کانونی این مفهوم آن است که استقرار شمار بالایی از شناورهای آمریکایی که قادر باشند شناورها، پرنده‌ها، یا تأسیسات ساحلی دشمن را تهدید کنند، دشمنان احتمالی را با مشکل هدف‌گیری بالقوه لاینحل مواجه خواهد ساخت. اینگونه استدلال می‌شود که چنین امری می‌تواند مانع آن شود که معاندان به خشونت‌ها و پرخاشگری‌های خود ادامه دهند و در منازعات نیز می‌تواند دشمن را وادار سازد بر اقدامات دفاعی خود بیفزاید، مانورهای خود را محدود سازد، و وقت ارزشمند خود را صرف یافتن نیروهای آمریکایی و دفاع از خود در برابر آنها کند.

■ لزوم استفاده از ناوهای سطحی نیروی دریایی در این حملات■

اجرای این مفهوم باید با شناورهای رزمی سطحی نیروی دریایی آغاز گردد نه با شناورهای بی‌شمار غیر رزمی و غیرمسلح. مجهز ساختن بیش از ۶۰ شناور تدارکاتی و پشتیبانی نیروی دریایی با موشک‌های تهاجمی و ایجاد سیستم‌های فرماندهی و کنترل جهت هماهنگ‌سازی آتشباری آنها امری پرهزینه خواهد بود. این شناورهای غیر رزمی پس از آنکه به موشک‌های تهاجمی مجهز گردیدند به هدف جذاب‌تری تبدیل خواهند شد و در عین حال قادر نخواهند بود به نحو بهتری از خود محافظت کنند مگر آنکه سرمایه‌گذاری‌های بیشتری بر روی سیستم‌های دفاعی آنها صورت گیرد. نهایتاً آنکه عملیات‌های تهاجمی ممکن است باعث شوند شناورهای غیر رزمی از مأموریت اصلی خویش باز بمانند و از استواری و دوام شناورهای رزمی بکاهند، زیرا شناورهای رزمی در زمینه تأمین سوخت و انجام مأموریت‌های کمتر استرس‌زا نظیر مأموریت‌های آموزشی و مقابله با دزدی دریایی به شناورهای تدارکاتی و پشتیبانی وابسته‌اند.

با توجه به چالش‌هایی که در زمینه استفاده از شناورهای تدارکاتی و پشتیبانی در مأموریت‌های تهاجمی وجود دارند گام اول در راستای اجرای مفهوم «حملات دفاعی پراکنده» باید کسب اطمینان از این موضوع باشد که همه ناوهای سطحی نیروی دریایی قادرند عملیات‌های رزمی را به اجرا بگذارند. این ناوها شناورهای آبی‌خاکی و شناورهای رزمی سطحی را شامل می‌شوند.

■ استفاده از سیستم شلیک عمودی ■

حدود ۳۰ شناور آبی‌خاکی ناوگان دریایی با بهره‌گیری از تفنگداران دریایی که سوار بر آنها هستند دست به عملیات‌های تهاجمی می‌زنند و این قابلیت را می‌توان با استفاده از موشک‌های تهاجمی تکمیل نمود. بهترین شیوه جهت انجام اینکار استفاده از سیستم شلیک عمودی (VLS) است. با اینکه شناورهای آبی‌خاکی در مقایسه با شناورهای غیر رزمی از سیستم‌های دفاعی بیشتری برخوردارند، اما این شناورها ممکن است مناسب برخی محیط‌ها نباشند. از آنجا که سیستم شلیک عمودی می‌تواند موشک‌های گوناگونی را شلیک کند در نتیجه به شناورهای آبی‌خاکی این امکان را خواهد داد تا بسته به مأموریت مربوطه یا تهدیدات محیطی بر ظرفیت تسلیحاتی تهاجمی یا تدافعی خود بیفزایند.

با این حال، ۱۴۰ شناور رزمی سطحی نیروی دریایی (متشکل از ۸۸ شناور سطحی بزرگ و ۵۲ شناور سطحی کوچک بر طبق ملزومات ساختار نیروی دریایی) مهم‌ترین نقش را در رابطه با مفهوم حملات دفاعی پراکنده ایفا خواهند کرد. این شناورها در راستای محافظت از خود و هماهنگ‌سازی عملیات‌های تهاجمی پیشاپیش از برخی قابلیت‌های دفاعی و فرمان و کنترل برخوردارند. این شناورها اما با توجه به پیکره‌بندی‌شان (در صورتی که شناورهای رزمی کوچک هستند) یا مفهوم دفاع هوایی (در صورتی که شناورهای رزمی سطحی بزرگ هستند) فاقد ظرفیت تدافعی هستند.

■احیای حملات دفاعی شناورهای رزمی سطحی■

شناورهای رزمی سطحی کوچک نظیر کشتی‌های مین‌روب، شناورهای گشتی، و کشتی‌های رزمی ساحلی (LCS) دارای تنها تعداد معدودی سلاح‌های تهاجمی کوتاه‌برد هستند. هدف اعلامی رهبران ناوگان سطحی افزایش اینگونه سلاح‌ها بر روی کشتی‌های رزمی ساحلی از طریق تجهیز اینگونه کشتی‌ها به سیستم‌های شلیک موشک‌های دوربرد زمین به زمین است، اما موشک‌اندازی که برای این منظور در نظر گرفته شده مخصوص شلیک سلاح‌هایی نظیر موشک ضربتی دریایی است و سیستم شلیک عمودی را شامل نمی‌شود. در ارتباط یا شناورهای آبی‌خاکی نیز باید گفت کشتی‌های رزمی ساحلی در صورتی که عملیات‌های تهاجمی‌تر را دنبال می‌کنند شاید لازم باشد ظرفیت تدافعی خود را افزایش دهند. خشاب‌گیر سیستم شلیک عمودی به کشتی‌های زرمی ساحلی این امکان را می‌دهد که موشک‌های دفاعی بیشتری را در کنار موشک‌های تهاجمی بارگذاری کنند و شناورهای نزدیک به خود را در برابر تهدیدات هوایی اسکورت کنند ـ قابلیتی که در حال حاضر فاقد آن هستند.

■ دفاع موشکی چندلایه‌ای■

شناورهای رزمی سطحی بزرگ نظیر رزم‌ناوها و ناوشکن‌ها دارای خشاب‌گیر سیستم شلیک عمودی هستند، اما با توجه به رویکرد دفاع هوایی ناوگان قادر نیستند موشک‌های تهاجمی بیشتری را بارگذاری کنند. این رویکرد در راستای درگیری چندلایه‌ای با پرنده‌ها و موشک‌های دشمن طراحی شده است، فرآیندی که با شلیک موشک‌های دوربرد (۵۰ مایل تا ۱۰۰ مایل) آغاز شده و با شلیک موشک‌های میان‌برد (۱۰ تا ۳۰ مایل) و کوتاه‌برد (کمتر از ۵ مایل) ادامه می‌یابد. هر لایه مجهز به مجموعه مختلفی از موشک‌های رهگیر است و موشک‌های رهگیر لایه دوربرد (یعنی موشک‌های SM-2 و SM-6) بزرگ‌ترین و ترجیحاً پراستفاده‌ترین موشک از این به شمار می‌روند. اخلالگرهای جنگ الکترونیک و اهداف مصنوعی نیز در لایه‌های میان‌برد و کوتاه‌برد بکار گرفته می‌شوند، اما تنها پس از آنکه موشک‌های رهگیر نتوانسته باشند با موفقیت موشک‌های دشمن را منهدم کنند.

■هزینه‌های بالای این طرح دفاعی■

این طرح دفاع هوایی چندلایه باعث می‌شود شناورهای رزمی سطحی در معادلات مربوط به تسلیحات و هزینه در مکان اشتباهی قرار گیرند. با توجه به دکترین شلیک استاندارد فعلی موسوم به «شلیک، شلیک، تماشا، شلیک» (SS-L-S) باید گفت ۹۶ موشک سیستم شلیک عمودی یک ناوشکن (در صورتی که همگی به دفاع هوایی اختصاص یابند) همگی جهت رهگیری کمتر از پنجاه موشک کروز ضد کشتی مصرف می‌شوند ـ موشک‌هایی که هزینه آنها برای دشمن حدود دو درصد قیمت یک ناوشکن خواهد بود.

موشک‌های رهگیر دوربرد بهتر نیز این معادله را بهبود نخواهند بخشید و تنها بر معایب هزینه‌ای نیروی دریایی خواهند افزود. موشک رهگیر SM-6 که سال گذشته به خدمت گرفته شد از سرعت، برد، و قابلیت مانور بیشتری برخوردار است و در مقایسه با موشک‌های SM-2 مربوط به دوران جنگ جهانی دوم دارای رادار تجسس بهتری است اما قیمت آن حدود ۴ میلیون دلار است آنهم در حالی که قیمت موشک SM-2 680000 دلار است. در ضمن، یک موشک کروز ضد کشتی پیشرفته ۲ تا ۳ میلیون دلار قیمت دارد. با توجه به دکترین شلیک فوق‌الذکر باید گفت هرگونه درگیری تدافعی با استفاده از موشک‌های SM-6 دو تا سه برابر موشک کروز ضد کشتی که توسط دشمن شلیک شده هزینه در بر خواهد داشت.

■ یک رویکرد جدید دفاع هوایی■

اندازه خشاب‌گیر سیستم‌های شلیک عمودی را نمی‌توان تغییر داد؛ بنابراین، برای آنکه ظرفیت بیشتری از خشاب‌گیر این سیستم‌ها در دسترس باشد یا باید رهگیرهای دفاع هوایی کمتری را بارگذاری کرد یا اینکه باید در هر یک از خانه‌های خشاب‌گیر رهگیرهای بیشتری را جا داد. نیروی دریایی می‌تواند دکترین خود را به «شلیک، تماشا، شلیک» تغییر داده و بدین ترتیب رهگیرهای دفاع هوایی کمتری را بکار گیرد. موشک‌های SM-6 نشان می‌دهند که افزایش قابلیت مرگبار رهگیر امکان‌پذیر است و اینکه می‌توان در نهایت دکترین شلیک، تماشا، شلیک را عملی ساخت. اما دکترین شلیک، تماشا، شلیک مستلزم آن است که فاصله درگیری به قدری زیاد باشد که بتوان قبل از اصابت موشک به کشتی موشک‌های رهگیری ثانویه را شلیک کرد. چنین چیزی مستلزم بکارگیری موشک‌های رهگیر دوربرد نظیر SM-6 و هدف‌گیری فراافقی (over-the-horizon) از یک کشتی یا هواپیمای دیگر است. موشک SM-6 با توجه به اندازه‌اش کل فضای مخزن خشاب‌گیر سیستم شلیک عمودی را اشغال می‌کند. نهایتاً اینکه تغییر دکترین به شلیک، تماشا، شلیک تنها باعث می‌شود ظرفیت دفاع هوایی در بهترین حالت دو برابر شود و شاید فضای خالی کافی در مخزن خشاب‌گیر جهت بارگذاری موشک‌های تهاجمی باقی نگذارد.

نیروی هوایی در عوض می‌تواند با تغییر طرح دفاع هوایی خود به یک طرح کوتاه‌برد تعداد بیشتری از موشک‌های رهگیر را در خانه‌های کمتری از خشاب‌گیر سیستم شلیک عمودی جای دهد. سلاح‌های کوتاه‌بردتر نظیر موشک‌های Evolved Sea Sparrow (ESSM) Block 2 که در سال ۲۰۲۰ عملیاتی خواهند شد کوچک‌تر از موشک‌های رهگیر دوربرد هستند و می‌توانند در زمینه محقق ساختن احتمال بالای انهدام موشک‌های کروز ضد کشتی شلیک شده توسط دشمن به اندازه موشک‌های SM-6 مرگبار باشند. چهار موشک ESSM در هر خانه خشاب‌گیر سیستم شلیک عمودی جای می‌گیرند ـ و بدین ترتیب ظرفیت دفاع هوایی را چهار برابر می‌کنند ـ و در عین حال برد این موشک‌ها ۱۰ تا ۳۰ مایل خواهد بود. این موشک در نتیجه با بردی یکسان با برد سیستم‌های اخلال جنگ الکترونیک، فریب و اهداف مصنوعی (بسته به ارتفاع موشک کروز ضد کشتی) با موشک کروز شلیک شده توسط دشمن درگیر خواهد شد. این امر جنگ الکترونیک را قادر می‌سازد تا در مقایسه با طرح فعلی از تعداد موشک‌های رهگیر شلیک شده بکاهد، زیرا در قالب طرح فعلی تنها پس از عدم موفقیت موشک‌های رهگیر از جنگ الکترونیک استفاده می‌شود.

■ طرح جدید جنگ ضد هوایی تدافعی■

یک طرح دفاع هوایی ۱۰ تا ۳۰ مایلی همچنین ناوگان سطحی را آماده خواهد ساخت تا سلاح‌های جدید نظیر لیزر و تفنگ ریلی الکترومغناطیسی را بکار گیرند، سلاح‌هایی که احتمالاً تا اوایل یا اواسط دهه ۲۰۲۰ تکمیل خواهند شد. با اینکه اینگونه سلاح‌ها نمی‌توانند به طور کامل جایگزین موشک‌های رهگیر شوند اما می‌توانند نیروی دریایی را قادر سازند که ظرفیت جدید سیستم شلیک عمودی را به موشک‌های تهاجمی اختصاص دهد. لیزرهای سوار بر کشتی که انتظار می‌رود در این چارچوب زمانی تکامل یابند تا فاصله حدود ۱۰ مایلی از کارایی مؤثری علیه موشک‌های کروز ضد کشتی برخوردار خواهند بود در حالی که تفنگ‌های ریلی الکترومغناطیسی قادر خواهند بود تا فاصله حدود ۳۰ مایلی با موشک‌های کروز ضد کشتی درگیر شوند. گلوله تفنگ ریلی الکترومغناطیسی برای رسیدن به فواصل طولانی‌تر به مدت زمان بیشتری نیاز دارد و همین امر شاید باعث شود که گلوله به هدف برخورد نکند.

طرح دفاع هوایی حاصله متشکل از لیزر، تفنگ ریلی الکترومغناطیسی، موشک‌های رهگیر (مثلاً موشک ESSM) و همچنین سیستم‌های جنگ الکترونیک خواهد بود که قادرند در یک لایه متراکم ۱۰ تا ۳۰ مایلی از شناور با موشک‌های کروز ضد کشتی درگیر شوند. این فاصله به قدری است که یک شناور رزمی سطحی می‌تواند از یک کشتی دیگر محافظت کند و در عین حال سیستم‌های دفاعی هر دو شناور در فاصله ۲ تا ۵ مایلی با موشک‌هایی که از لایه فوق‌الذکر عبور کرده‌اند درگیر خواهند شد. سیستم‌های تصمیم‌گیری اتوماتیک که سیستم‌های دفاع هوایی را با موشک‌های شلیک شده توسط دشمن سازگار می‌سازند از مؤلفه‌های اصلی طرح ترسیمی خواهند بود، زیرا چند سیستم دفاعی به طور همزمان در یک برد تقریباً یکسان با موشک‌های شلیک شده درگیر خواهند شد. این سیستم‌های تصمیم‌گیری از اجزای لاینفک سیستم رزمی اجیس به شمار می‌روند، اما برای آنکه سلاح‌های جدید نظیر لیزرها و تفنگ ریلی الکترومغناطیسی را نیز پوشش دهند باید ارتقا داده شوند.

■ سیستم شلیک عمودی تکامل‌یافته با تغییرات تسلیحاتی پیشنهادی■

جنگ ضد هوایی تهاجمی (AAW) جنبه دیگر رویکرد جدید دفاع هوایی به شمار می‌رود. در حالی که دفاع هوایی به سمت دفاع در محدوده ۱۰ تا ۳۰ مایلی با استفاده از سلاح‌هایی نظیر موشک‌های ESSM و لیزر سوق می‌یابد موشک‌های رهگیر دوربرد نظیر SM-2 و SM-6 بر روی سرنگونی هواپیماهای دشمن قبل از موشک‌های کروز ضد کشتی متمرکز خواهند شد. موشک‌های SM-6 مخصوصاً می‌توانند در خارج از برد موشک‌های کروز ضد کشتی با هواپیمای دشمن درگیر شوند و از هواپیمایی که باعث انهدامش می‌شوند نیز بسیار ارزان‌تر هستند. در نتیجه استفاده از موشک SM-6 علیه هواپیمای دشمن در مقایسه با کاربرد این نوع موشک علیه موشک‌های کروز ضد کشتی از لحاظ هزینه باصرفه‌تر است. به علاوه، هواپیماها دشمن معمولاً در ارتفاعی بالاتر از ارتفاع موشک‌های کروز ضد کشتی پرواز می‌کنند و به همین خاطر رادارهای سوار بر کشتی که با توجه به افق از دید محدودی برخوردارند می‌توانند در فواصل دورتری آنها را شناسایی کنند.

اگر ناوگان سطحی مفهوم حملات دفاعی پراکنده را به اجرا بگذارد در آن صورت اینکار را باید با شناورهای رزمی سطحی آغاز کرد. این شناورها در حال حاضر فاقد ظرفیت تهاجمی هستند و نمی‌توانند تهدید قابل توجهی متوجه نیروی دریایی دشمن کنند. دستیابی به چنین ظرفیتی از طریق آتشبار اصلی ناوگان سطحی، یعنی سیستم شلیک عمودی، مستلزم آن است که نیروی دریایی ابعاد بنیادین نبرد را مورد بازنگری قرار دهد. یک گزینه دیگر نیز تداوم اختصاص بخش‌های بیشتری از ظرفیت تسلیحاتی به فرآیند دفاع و همچنین اجرای مفاهیمی نظیر حملات دفاعی پراکنده است که تنها در مجلات تخصصی یافت می‌شوند.