گشتی در اولین کتابخانه پارلمانی آسیا

اهمیت کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی و تاریخی کشور که قدمت آن به سال 1304 ه.ش می رسد، بیش از هرچیز به دلیل گنجینه‌های ارزشمندی است که در بخش‌های خطی، موزه، اسناد و منابع چاپی دارد.

گروه ادبیات، نشر و رسانه، کتابخانهٔ مجلس طی نزدیک به یک قرن، یکی از کتابخانه‌های مهم و مطرح ایران بوده و اهمیت آن به دلیل گنجینه‌های ارزشمندی است که در بخش‌های خطی، موزه، اسناد و منابع چاپی دارد.

به گزارش بولتن نیوز، در آستانه هفته کتاب و همزمان با افتتاح نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که روز گذشته باحضور رئیس جمهور در مصلی تهران کار خود را آغاز کرد، سری زدیم به کتابخانه زیبای مجلس شورای اسلامی تا از نزدیک با اولین کتابخانه پارلمانی آسیا آشنا شویم.

صبحی در میدان بهارستان، رهگذران بسیاری در رفت و آمدند... می پرسم شما می دانید کتابخانه مجلس کجاست؟ نه... پاسخ هایی «همچون نمی دانم»، «شاید در میدان باشد»، «احتمالاً داخل خود مجلس است» و.... جملاتی است که مدام از آنها که سراغ کتابخانه مجلس را می گیرم، می شنوم.

ساعت ها مقابل ساختمان مجلس، همین سوال را می پرسم تا بالاخره یک دانشجوی رشته ارتباطات که در تهران زندگی می کند، نشانی را می دهد. نشانی درست است ولی خود او یکبار هم به این کتابخانه قدیمی تهران سری نزده است... . او و بسیاری دیگر، هر روز از میدان بهارستان می گذرند و گاه بی خبرند از وجود کتابخانه ای با قدمتی 100 ساله در ضلع جنوبی این میدان. کتابخانه ای که همزمان با جنبش مشروطه خواهی در ایران، نطفه آن شکل گرفت و با هدف ارتقای دانش و آگاهی نمایندگان مجلس بنا یافت.

* اولین کتابخانه پارلمانی در آسیا

برای رفتن به کتابخانه اگر با اتوبوس بخواهید بروید کافی است از میدان آزادی سوار بی آرتی های تهرانپارس شده و در ایستگاه بهبودی از اتوبوس پیاده شوید و با مترو به بهارستان بروید یا در میدان آزادی سوار متروی شهید کلاه دوز شده و در ایستگاه دروازه شمیران خط خود را عوض کرده و سوار متروی صادقیه شوید و در ایستگاه بهارستان پیاده شوید. بعد از خروج از مترو صدقدم به سمت میدان بهارستان پیاده روی کنید و از کنار ساختمان های قدیمی مجلس عبور کنید. دیوارهایی که حوادث و مردمانی را دیده اند که ما شاید تنها نامی از آنها در کتابهای تاریخ شنیده باشیم .

آدرس پستی این کتابخانه را اگر بخواهید بدانید باید گفت: تهران، ضلع جنوب شرقی ميدان بهارستان، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.

در میدان بهارستان در کنار درب آهنی مجلس دری آهنی و بزرگ وجود دارد که سر در آن به زبان فارسی نوشته شده است: کتابخانه، موزه و دفتر اسناد ملی مجلس شورای اسلامی.

در سایت کتابخانه مجلس در معرفی آن آمده است: «كتابخانه‌ مجلس شوراي اسلامي كه سال‌هاست به عنوان يكي از مراكز علمي و فرهنگی معتبر و مهم در پاسداری از ميراث مكتوبِ فرهنگ و تمدن ايران و اسلام در جهان شناخته شده است دارای گنجينه‌هايی كم‌نظير از منابعی است كه بر اعتبار جايگاه آن به عنوان مركزي مهم در بسط و اشاعه تاريخ علم و هنر افزوده است.»

این کتابخانه را باید زادهٔ انقلاب مشروطیت و مجلس در سال ۱۲۸۵ دانست. احساس نیاز به اینکه که قانونگذاران باید از دانش و آگاهی لازم برخوردار باشند مجلس شورای ملی را وادار کرد تا ۶۰ جلد کتاب خریداری کند که می‌توان آن را نخستین گام در راه تأسیس کتابخانهٔ مجلس دانست.

در دوره دوم مجلس بود که عده ای از برگزیدگان مجلس که در رأس آنها ارباب کیخسرو که رئیس وقت امور اداری و کارپرداز مجلس بود، قرار داشت تصمیم گرفتند که کتابخانه ای را در کنار حوضخانه ساختمان قدیمی وزیبای مجلس که به ساختمان مشروطه معروف بود بنا کنند و خود نیز از اولین اهدا کنندگان کتابهای نفیس خود به کتابخانه بودند.

در دوره پنجم مجلس، عمارت عزیزالسلطانی را که در ضلع شرقی باغ بهارستان قرار داشت خریداری کردند و بخشی از آن را به کتابخانه اختصاص دادند و عبدالحمید نقیب زاده مشایخ نیز مسئول موقت کتابخانه شد.سال 1304کتابخانه مجلس به عنوان اولین کتابخانه رسمی ودولتی نوین ایران به طور رسمی گشایش یافت و یوسف اعتصام الملک آشتیانی مدیر کتابخانه شد.

گشتی در اولین کتابخانه پارلمانی آسیا در حال حاضر کتابخانه مجلس متشکل از ساختمان شماره یک و دو است. ساختمان اصلی کتابخانهٔ مجلس (ساختمان شمارهٔ یک) در ۱۷ بهمن ۱۳۴۱ افتتاح شده و با اوج گیری انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به مدت ۶ ماه تعطیل شده است. در سال ۱۳۶۲ با تصمیم مسئولین وقت، کتابخانهٔ مجلس سنای سابق نیز با عنوان کتابخانهٔ شمارهٔ ۲ (کتابخانهٔ ایران‌شناسی و کتابخانهٔ تخصصی مطالعات زنان)زیر نظر کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی قرار می گیرد.

از سال 75، نام کتابخانه مجلس به عنوان کامل «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی» تبدیل شده است.

این کتابخانه روسای بسیاری به خود دیده است از نقیب زاده ، اعتصام الملک آشتیانی، شریفی ، تفضلی و... تا محمد رجبی. طی سالهای 46 تا 52 نیز یک زن با نام فخری راستکار، ریاست آن را برعهده داشته است.

* ورود به کتابخانه با کارت ملی

از در آهنی که وارد می شوید یک محوطه باز رو به رویتان قرار دارد که در سمت راست یک اتاقک کوچک برای نگهبانی ساخته اند که یک سرباز در آن مستقر است. درختهای کاج در کنار حیاط تمام قد ایستاده اند تا کمی سایه وخنکا به مراجعان کتابخانه ببخشند. چند قدم آن طرفتر یک حوض هشت ضلعی قرار دارد که در وسط آن یک گوی گردان خودنمایی می کند و فواره های کوچک آب آن را نوازش می کنند. در رو به رو، ساختمانی نسبتا نوساز وجود دارد. نسبتا نو ساز از آن جهت که در کنار ساختمانهای اطرافش به مانند یک نوجوان در کنار پدر بزرگها می ماند. در کنارش محوطه ای است که محل پارک ماشین کارکنان سازمان است.

ساختمان از در ورودی بیست قدم فاصله دارد و بعد از وارد شدن ، نگهبانی اجازه ورود شما را با کارت ملی صادر می کند. بعد از قرار دادن کارت در مقابل دستگاه شناسایی در باز می شود و شما میتوانید وارد شوید. سمت چپ راهرویی وجود دارد که تعدادی کمد در آنجا تعبیه شده که از شما می خواهند وسایل اضافی خود را در آنجا قرار دهید و البته کلید آن را هم با خود ببرید. بعد از گذشتن از گیت وارد یک سالن می شوید که در این سالن چند در و راهرو قرار دارد که هر کدام شما را به بخشهای اداری کتابخانه هدایت می کند. سمت چپ یک در شیشه ای الکترنیکی قرار دارد که شما را به سمت حیاط که راهی به کتابخانه و مرکز مطالعات ادواری در آنجا قرار دارد هدایت می کند.

*ساختمان ملیجک

بعد از گذشتن از در وارد حیاطی می شوید که در کنار دیوار ساختمان یک راه سنگ فرش دارد و بقیه اش را چمن کاری ودرختهای سربه فلک کشیده وقدیمی تشکیل می دهند. پشت درختهای سربه فلک کشیده ساختمانی قدیمی قرار دارند که می توانید بدون اینکه کارشناس باشید حدس بزنید که متعلق به حداقل چهل پنجاه سال پیش است، اگر بیشتر نباشد کمتر نیست. ساختمانی به رنگ سفید که با کاشیهای آبی و فیروزه ای تزئین شده اند و یک ساعت هم بالای آن قرار دارد. که مسئول بخش مطالعات ادواری است می گوید نام این ساختمان ساختمان ملیجک است.!

طبقه زیر آن بخش اداری کتابخانه شده است. قسمتهای مختلفی در این مجموعه وجود دارند مثل کتابخانه ویژه نمایندگان، کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی، کتابخانه تخصصی افغانستان، اسناد ملی. تاریخی وبین المللی، نشریات ادواری، آثار هنری و موزه ای، بخش آسیب شناسی ومرمت، فن آوری اطلاعات ومنابع دیجیتال، بخش خدمات به مراجعین، وب سایت، فراهم آوری منابع، سازماندهی منابع و کتابخانه عمومی.

تابلوهای راهنمایی در ورودی کتابخانه را نشان می دهند. با گذشتن از در الکترونیکی وارد ساختمان می شوید. یک طبقه به مخزن اختصاص دارد. طبقه دوم بخش اداری وطبقه سوم کتابخانه قرار دارد .بعداز گذشتن از یک گیت دیگر بالاخره به کتابخانه می رسید. در بدو ورود سمت راست چند میز و صندلی به ردیف چیده شده اند و روی هر کدام کامپیوترهایی قرار دارد وپشت آنها افرادی نشسته ومشغول کار هستند. تو نیز کم کم برای بهره گیری از امکانات کتابخانه به جمع آنها می پیوندی ... .

* ثبت نام مجانی و الکترونیک

اسکندری مدیریت منابع در مورد عضویت در کتابخانه می گوید: بزرگترین مزیت وحسن این کتابخانه این است که نیازی به ثبت نام وعضویت ندارید وفقط با ارائه کارت ملی می توانید وارد کتابخانه شوید که البته از نظر کاربران یک حسن است اما بدیهایی نیز دارد که نمی شود هیچ کنترلی برروی افرادی که به کتابخانه می آیند داشت که باعث شده کتابخانه ار حالت عادی خارج شده و به شکل عمومی در بیاید. این اتفاق از سال 87 افتاد که جعفریان اینجا را عمومی کرد.

سمت چپ یک اتاق وجود دارد که یک در ورودی دارد و دیواری کوتاه به اندازه یک متر از زمین تا بالا کشیده شده است به طوری که اتاق را از سالن جدا می کند. متصدیان کتابخانه در پشت آن دیوار پشت میزهای خود نشسته اند وبه مراجعان کمک و راهنمایی می دهند.

برای گرفتن کتاب باید اول عضو کتابخانه شوید و این کارهم به دست خود شما انجام می شود. شما باید وارد سیستم شوید و مراحل ثبت نام را که به صورت مرحله به مرحله بر روی دیوار مقابلتان زده اند را طی کنید و ثبت نام را به صورت الکترونیکی ورایگان انجام دهید. بعد از عضو شدن حالا می توانید وارد لیست کتابهای موجود در کتابخانه شوید. بعد از پیدا کردن کتاب مورد نظرتان متصدی و راهنمایی شمارا به مخزن وسالن مطالعه راهنمایی می کند. یک سالن بزرگ که در سمت چپ مخزن کتابها قرار دارد که با حروف الفبا علامتگذاری شده اند از ابتدای سالن تا انتهای سالن از حرف الف تا حرف ی.هرحرف قفسه هایی را به خود اختصاص داده است.

* بردن کتاب ها و عکسبرداری از آنها، ممنوع!

سالن مطالعه از مخزن جدا نیست ومی توانید هر کتابی را که می خواهید انتخاب کنید و در همان جا پشت یک میز نشسته ومطالعه کنید.از مزایای کتابخانه همین است که مخزن کتابها در مقابل شما قرا دارد و می توانید با گشتن در سالن کتاب های زیادی را ببینید اما یک مشکل هم وجود دارد که کتابی را نمی توانید از کتابخانه خارج کنید و با خود به منزل ببرید، عکس برداری از کتا بها هم ممنوع است. وقتی با اعضای دیگر حرف می زنید عده آن را از معایب کتابخانه می دانند و عده ای هم از مزایای آن که می گویند یک کتابخانه تخصصی همین گونه باید باشد.

مریم .ه بیست و چهار سال سن دارد و ساکن تهران است. دانشجوی سال آخر رشته ادبیات فارسی و درحال درس خواندن برای کنکور مقطع کارشناسی ارشد است. دختری کاملاً آرام با صورتی ملیح و خنده برلب. از او درباره کتابخانه که می پرسم می گوید یکی از مشکلات این کتابخانه همین است که نمیتوانی کتابی را از اینجا به خانه ببری. من خیلی در این باره با مسئولان کتابخانه صحبت کرده ام اما تاثیری ندارد و می گویند بعضی کتاب ها کم هستند و متقاضی زیاد دارند، نمی شود به هر کس یک هفته یا حتی یک روز قرض داد که با خود به خانه ببرد و دومین اشکالی هم که هست امکان آسیب رسانی به کتابهاست.

* دسترسی آسان به کتابخانه، کتاب ها و غذای گرم

مرادی بیست وهشت سال دارد و فارغ التحصیل کارشناسی علوم ارتباطات است. می گوید: از مزایای این کتابخانه، دسترسی آسان به آن است واگر وسیله نداشته باشید به راحتی با وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس یا مترو می توانید به کتابخانه بیایید ولی مثلا کتابخانه ملی این طور نیست رفتن به آنجا خیلی سخت است و هزینه رفت و آمد زیاد می شود. از لحاظ نهار اینجا جایی را دارد که بتوانید غذایتان را گرم کنید و محلی هم داخل همین مجموعه وجود دارد که بتوانید از آنجا غذا تهیه کنید. دسترسی به کتابها در اینجا آسان است چون مخزن نزدیک است و فرآیند سفارش کتاب ورسیدن ان به دست شما خیلی کوتاه است اما معایبی هم وجود دارد که منابع فقط منابع مربوط به علوم انسانی است که بهتر بود یک لینکی با کتابخانه های دیگر داشتند تا بتوان از منابع دیگر هم استفاده کنیم .زمان کار کتابخانه خیلی کم است که تا ساعت پنج است.خب کسی که سرکار میرود عملا نمیتواند از این کتابخانه استفاده کند. سالن مطالعه از سالن کامپیوتر جدا نیست و عده ای مشغول درس خواندن هستند و عده ای هم مشغول تایپ هستند که همین باعث بهم خوردن تمرکز دیگران می شود.

* اینترنت رایگان و پرسرعت

خانمی دیگر که بیست و پنج سال دارد وعلاقه ای به گفتن نام و تحصیلاتش ندارد از محاسن کتابخانه، به فضای خیلی آرام وکنترل شده آن را اشاره می کند. این که دارای امنیت است چرا که اجازه نمی دهند وسایل اضافی با خود به کتابخانه بیاورید. مجزا بودن بخش خانم ها از بخش آقایان و نیز اینترنت رایگان و پرسرعت که به کاربران اجازه می دهد بدون دغدغه به اینترنت دسترسی داشته باشند از دیگر مزایای این کتابخانه است.

مکثی می کند و می گوید: اما باید این را هم بگویم شما نمی توانید کتابی چاپی وارد کتابخانه کنید که این برای کسی که کار تحقیقاتی انجام می دهد خیلی سخت است . عمده منابع کتابخانه نیز مربوط به علوم انسانی است که این نیزکار را سخت می کند.

اسکندری مدیریت منابع کتابخانه می گوید: این کتابخانه در حوزه علوم انسانی است و در زیر شاخه های آن مثل علوم سیاسی کتاب و مقاله ارائه می دهد. دوم رسالت این کتابخانه سرویس دهی به نمایندگان مجلس است و وقتی سراغ کتابی می آیند باید در کتابخانه موجود باشد تا همان موقع در اختیارشان قرار دهیم پس نمی شود به کسی کتاب امانت بدهیم.

* کپی 18 صفحه 1000 تومان

البته برای این مشکل راه حلی ارائه شده که شما می توانید از هر قسمت ازهر کتاب که در نظر دارید کپی بگیرید. یک دستگاه کپی در همین جا وجود دارد که یک مسئول هم دارد و البته با نازل ترین قیمت از صفحات کتاب برایتان کپی می کند. مثلا کپی هجده صفحه می شود هزار تومان.

از مزایای دیگر کتابخانه می توان مجموعه های ارزنده ای که در کتابخانه وجود دارد اشاره کرد مثل 245 هزار جلد کتاب چاپی فارسی وعربی و کردی و ترکی و 48392 جلد کتاب لاتین و پایان نامه های فارسی ولاتین .کتابهای چاپ سنگی وسربی در حدود 13500 جلد.

نمایی از سردر میدان بهارستان در سال 1394 (برای تماشای تصویر در اندازه بزرگ بر روی آن کلیک کنید)

کتابخانه دارای دوساختمان است شماره یک و شماره دو که ساختمان شماره دو به کتابخانه ایرانشناسی نیز معروف است که دارای مجموعه‌ای نفیس از منابع تخصصی در زمینه اسلام‌شناسی و شرق‌شناسی است. دارای نقشه های جغرافیایی بسیار نایاب و ممتاز مربوط به ایران، کشور‌های شرقی و دنیای اسلام است.

اگر به دنبال نسخه خطی و نفیسی هستید یا به دنبال سفرنامه های قدیمی مثل سفرنامه های ناصرالدین شاه هستید و یا سفرنامه های افرادی که به ایران سفر کرده اند را می خواهید ببینید حتما سری به کتابخانه مجلس بزنید...