بحران کم آبي ايران به سطوح خطرناکي رسيده است

گروه مانیتورینگ ـ پایگاه اینترنتی خبری و تحلیلی المانیتور در مقاله ای به قلم بیژن خواجه پور نوشت: المانیتور در مه 2014 گزارش داد که ایران با کمبود بی سابقه آب مواجه است. حالا با گذشت یک سال، بحران چنان وخیم تر شده است و این نگرانی وجود دارد که اگر تا چند سال آینده راه حل های عملی پیدا نشود تعداد زیادی از ایرانی ها ممکن است مجبور به مهاجرت، از جمله به خارج، شوند. پرداختن به این مسئله حیاتی مستلزم آن است که مقامات ایرانی تصمیمات راهبردی بگیرند.

به گزارش بولتن نیوز در ادامه این مطلب آمده است: برای درک عمق بحران می توان کار را با نگاهی دقیق تر به اظهارات عیسی کلانتری، مشاور اسحاق جهانگیری،‌ معاون اول رئیس جمهور ایران و رئیس گروه ویژه رسیدگی به بحران دریاچه ارومیه شروع کرد. کلانتری روز 25 آوریل برای روشن کردن جنبه های مختلف فاجعه کنونی خطاب به گروهی از کارشناسان و گزارشگران سخن گفت. وی سیاستمداران کشور را متهم کرد که ابعاد واقعی بحران آب را انکار می کنند. کلانتری رئوس برخی مسائل کلیدی را اینگونه ترسیم کرد:

- کمبود آب خودساخته ایران ناشی از بهره برداری 97 درصدی از آبهای سطحی کشور است. استاندارد بین المللی برای استفاده از آب های سطحی 40 درصد است که در مقایسه با این میزان، سوءمدیریت آب در ایران را نشان می دهد.

- حرکت برای خودکفایی در کشاورزی در گذشته به مصرف بی رویه ذخایر آب انجامید، که به نوبه خود روند توسعه را تضعیف کرد. به گفته کلانتری، برخی سیاستمداران صاحب منافع توسعه پایدار را مفهومی غربی می دانستند که در ایران کاربرد ندارد و برای همین آن را رد می کردند.

- سدسازی، که زمانی نشانه پیشرفت محسوب می شد، رودخانه های کشور و دیگر آبراهها را از طریق پروژه های غیرکارشناسی خشک کرد.

- ایران بایستی مصرف سالانه آب را تقریبا نصف کند و آن را از 96 میلیارد متر مکعب کنونی به 56 میلیارد متر مکعب برساند. چنین تلاشی مستلزم هشت میلیارد دلار سرمایه گذاری است که شامل تغییر نگرش های اساسی درباره کشاورزی برای نصف کردن میزان مصرف آب در این بخش نیز می شود.

- دولت باید با جدیت نگرشی جدید به آب را ترویج دهد تا مصرف کاهش یابد و ذخیره منابع تجدیدپذیر از نو پر شود.

تحلیل های اخیر نشان می دهد هفت استان از 32 استان کشور در رده استان های دچار «کم آبی» طبقه بندی شده اند و 13 استان با «وضع بحرانی آب» مواجه اند. همین تحلیل ها نشان می دهد هیچ کدام از استان های ایران را -- از جمله در منطقه حاشیه دریای خزر که از منابع عظیم آب برخوردار است -- نمی توان جزو استان هایی طبقه بندی کرد که از منابع کافی آب برخوردارند. از این رو، مدیریت آب به اولویت اصلی دولت تبدیل شده است.

دولت افزون بر تشکیل گروه ویژه دریاچه ارومیه، برنامه های بزرگی را نیز برای رساندن آب شیرین شده دریا به شهرهای مجاور دریای خزر و نیز مراکز جمعیتی جنوب کشور آغاز کرده است. در راستای این طرح ها حرکت بزرگی نیز برای صرفه جویی بیشتر در مصرف آب و سرمایه گذاری های بزرگ در مدیریت و تصفیه فاضلاب انجام گرفته است. هدف این است که از حداکثر مقدار فاضلاب برای اهداف زراعی استفاده شود تا آب شرب را بتوان برای مصرف خانگی و صنعتی مورد استفاده قرار داد.

دولت ماه مارس در شیراز یک کنفرانس سراسری برگزار کرد تا به حل این مسئله کمک کند. برخی راه حل های پیشنهادی در این کنفرانس ارائه شد که نه فقط مستلزم سرمایه گذاری های هنگفت است بلکه رویکردهای متفاوت را درباره راهبردهای اصلی در بخش های کشاورزی و غذایی ایجاب می کند.

کلید مدیریت بحران آب ایران تغییر ساختار مصرف آب در بخش کشاورزی است. این بخش اکنون 90 درصد از منابع آب کشور را مصرف می کند، در حالی که استاندارد بین المللی آن 70 درصد است. بخش کشاورزی برای ایران در دو سطح اهمیت زیادی دارد: اشتغالزایی (این بخش حدود 20 درصد از نیروی کار کشور را جذب کرده است و حدود 9 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور از این بخش است) و امنیت غذایی (که همان هدف اصلی خودکفایی بوده است.)

حسن روحانی رئیس جمهور ایران پارسال به وزارت جهاد کشاورزی دستور داد بر دستیابی به خودکفایی در پنج محصول راهبردی یعنی، گندم، برنج، شکر، دانه های روغنی و پنبه متمرکز شود. کارشناسان معتقدند تغییر در راهبرد کشاورزی ممکن است لزوما به کاهش اشتغال در این بخش منجر نشود. مجموعه تازه ای از محصولات می تواند مصرف آب را کاهش دهد و در عین حال سطوح اشتغالزایی را نیز پایین نیاورد. اگر اینگونه نشود کاهش مصرف آب به احتمال قریب به یقین ایران را مجبور خواهد کرد تا تولید محصولات کلیدی مانند گندم و جو را کاهش دهد و بدین ترتیب هدف خودکفایی محقق نخواهد شد.

افزودن عنصر سازگاری با محیط زیست و نیاز به توسعه صنعتی به معادله راهبردی ایران، که از قبل هم معادله ای پرتناقض بود، پیچیدگی و دشواری گزینه های راهبردی را که ایران باید انتخاب کند برجسته تر می سازد. با این وصف ، دولت باید هرچه سریعتر و به شکلی موثر به این مسئله بپردازد. در حقیقت، فوریت و اهمیت این چالش به همان درجه ای است که در چند سال گذشته در پرداختن به الگوهای مصرف انرژی مورد نیاز بوده است.

بایستی به این نکته توجه شود که یکی از رویکردهای پیشنهادی این است که دولت مرحله نهایی اصلاح نظام پرداخت یارانه ها را اجرا کند و منابع حاصل از این کار را صرف سرمایه گذاری های لازم در بخش های آب و کشاورزی کند. این امر موجب خواهد شد اصلاح قیمت سوخت هم برای نخبگان و هم برای عموم مردم دلپذیرتر شود و (به سبب افزایش قیمت سوخت) به صرفه جویی در مصرف سوخت بینجامد و بودجه سرمایه گذاری های عمده در بخش های آب و کشاورزی نیز فراهم شود.

به محض اینکه منابع مالی تامین شد، دولت باید مدیریت آب را تا سطح حفظ محیط زیست ارتقا دهد و اداره ای را به سرپرستی یک معاون رئیس جمهور برای آماده کردن زمینه برای نظام مدیریت یکپارچه آب تشکیل دهد. در حال حاضر، مدیریت آب تابع وزارت انرژی است، که تولید برق و آب، از جمله فاضلاب را تحت مسئولیت دارد. این اداره جدید مرجع مدیریت هرچه بهتر مجموعه پیچیده ای از سهامداران و صاحبان منافع و تدوین راهبرد آب خواهد بود.

بحران آب خودساخته یکی از بزرگترین چالش هایی است که ایران در مسیر تبدیل شدن به یک کشور توسعه یافته با آنها مواجه است. این مسئله ای است که می توان از طریق راهبردهای کارشناسی شده و عاری از دستورکارهای ایدئولوژیک و سیاسی آن را حل و فصل کرد. حالا وقت اتخاذ این تصمیمات راهبردی است.

انتهای پیام/

منبع: مانیتورینگ خبرگزاری صدا و سینما