امنیت انرژی ایران وضعیتی شکننده دارد

گروه اقتصادی؛ وب سایت خبری تحلیلی «گاز طبیعی اروپا» در گزارشی به وضعیت تولید و مصرف انرژی ایران پرداخته است. در این گزارش به وضعیت نابسامان مصرف انرژی در ایران، هدررفت بسیار زیاد انرژی های فسیلی و آلودگی بالای هوا اشاره شده است.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از پایگاه «گاز طبیعی اروپا»، مصرف انرژی ایران در سال گذشته به 6/1 میلیارد بشکه معادل نفت خام، یعنی 141 میلیون بشکه بیشتر از سال قبل از آن رسیده است. در حال حاضر، آمار موجود افزایش استفاده از تمام حامل­های انرژی شامل گاز طبیعی و بنزین را نشان می­دهد.

هرچند ایران حدود 6/33 تریلیون متر مکعب گاز و 158 میلیارد بشکه نفت خام قابل استحصال دارد، اما مصرف سطحی از  انرژی برابر با 6/1 میلیارد بشکه نفت برای جمعیت 78 میلیونی آن بسیار بالا به نظر می­رسد.

ایران برای پاسخگویی به مصرف داخلی قصد تولید 100 میلیون متر مکعب بیشتر از سال گذشته دارد، اما با توجه به آمار شرکت ملی پالایش و پخش فراورده­های نفتی ایران، از سال 1980 سطح مصرف گاز تا 50 برابر افزایش یافته است.

سهم گاز طبیعی در مصرف انرژی در این کشور 70 درصد، و به عبارتی 6/6 برابر بیشتر از 1980 می­باشد.

مقایسه بین میزان مصرف انرژی ایران و آمار و ارقام جهانی نشان می­دهد که مصرف جهانی انرژی در دهه گذشته تنها 27 درصد افزایش یافته است، اما مصرف انرژی در ایران 80 درصد افزایش یافته است.

بزرگترین عامل مصرف بالای انرژی ایران، اتلاف عظیم انرژی در کشور است که 25 درصد کل مصرف انرژی را به خود اختصاص می دهد. به عبارت دیگر، سالانه حدود 4/0 میلیارد بشکه نفت هدر می­رود.

به گفته حسین سجادی، رئیس سازمان بهره وری انرژی ایران در ماه مه، «سطح مصرف انرژی ایران در سال 2013، برابر با 1600 میلیون بشکه بود که از این میزان، 400 میلیون بشکه قبل از مصرف به هدر رفته بود.»

مصرف بی رویه و خارج از کنترل انرژی در ایران نه تنها برنامه­های صادرات انرژی کشور را مختل می­سازد، بلکه هزینه هنگفتی را به دولت تحمیل می­نماید، به این دلیل که دولت ایران حامل­های انرژی را تحت پوشش یارانه ای خود قرار داده است.

بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران در 24 ژوئن گفت که در حال حاضر بیش از 90 میلیارد دلار سوخت مایع در ایران مصرف می شود، در حالی که دولت 80 میلیارد دلار بابت یارانه آن می­پردازد.

این هزینه تنها مربوط به سوخت مایع از جمله بنزین، گازوئیل، و غیره است. با این حال،  گاز طبیعی بیش از 70 درصد انرژی مصرفی کل این کشور را تامین می کند . قیمت گاز طبیعی برای مصرف کنندگان داخلی حدود 2/3 سنت برای هر مترمکعب می­باشد، در حالی که ایران هر مترمکعب گاز را با ارزش متوسط 45 سنت صادر می­کند.

از سوی دیگر، مصرف برق ایران در سال گذشته حدود 200 تراوات ساعت بوده است. قیمت یک کیلووات ساعت برق در ایران حدود 5/1 سنت است، در حالی که این رقم در ایالات متحده،  حدود 12 سنت است.  

مقدار زیادی هدر رفت انرژی در طول فرایند انتقال و توزیع وجود دارد که در حدود 40 میلیارد کیلووات ساعت، و یا بیش از 14 درصد از کل ظرفیت تولید برق کشور است.

از سوی دیگر، بهره وری نیروگاه­های حرارتی کشور که 7/83 درصد از کل تولید برق را به خود اختصاص می­دهند، به طور متوسط تنها 37 درصد است. بازده حرارتی نیروگاه­های گاز 6/30 درصد، نیروگاه­های بخار 8/36 و نیروگاه­های سیکل ترکیبی حدود 5/44 درصد است.

جدول زیر قیمت و حجم حامل­های انرژی برای مصرف کنندگان داخلی در ایران را ارائه می­دهد:

یکی دیگر از هزینه­های غیر مستقیم مصرف بی رویه انرژی برای دولت ایران میزان بسیار زیاد آلودگی است. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)، آلودگی هوا برای ایران به طور سالانه هزینه­ای در حدود 16 میلیارد دلار به همره دارد.

علیرغم سهم عظیم گاز در سبد انرژی ایران، ایران یکی از کشورهای با هوای آلوده جهان است.

طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، رتبه ایران در بین آلوده­ترین کشورهای جهان دوازدهم است (با 127 میلی گرم در هر سانتی متر در سال 2010) و چهار شهر ایران در بین آلوده ترین نقاط جهان قرار دارند. شرایط از سال 2010 بدتر شده است.

اولین عامل این وضعیت وخیم، مصرف بنزین و گازوئیل غیر استاندارد در طول چند سال گذشته است. ایران پس از کاهش واردات بنزین در طول سال­های 2009-2014 ، در پالایشگاه های پتروشیمی بنزین غیر استاندارد تولید کرده است.

قبل از سال 2009، ایران 40 درصد از نیاز بنزین خود را وارد می­کرد. به دلیل تحریم­های تحمیلی آمریکا در فروش بنزین به ایران برای متقاعد کردن جمهوری اسلامی به محدود کردن فعالیت­های هسته­ای خود، ایران شروع به تولید بنزین غیر استاندارد در نیروگاه­های پتروشیمی نمود.

دولت جدید ایران به ریاست حسن روحانی تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی را قطع و واردات سوخت را دوباره افزایش داد.

عامل دیگر این است که بسیاری از وسایل نقلیه ایران استاندارد نیستند. به عنوان مثال، معاون سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران، حجت الله بهروز در ماه ژانویه گفت که یک میلیون خودرو (25 درصد از کل خودروها)، و 5/1 میلیون موتور سیکلت در تهران وجود دارند که با کیفیت پایین و استانداردهای ایمنی پایین تولید شده اند.

اما عامل اصلی آلودگی هوا در ایران تغذیه نیروگاه­ها با سوخت نفت و گازوئیل است.

بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران گفته است که ایران در سال مالی گذشته به دلیل کمبود گاز، مجبور به مصرف 27 میلیارد لیتر نفت و گازوئیل با میزان گوگرد بالا در نیروگاه­ ها شده است.

علیرضا احمدی یزدی، یک مقام رسمی در شرکت مدیریت انتقال و توزیع تولید برق ایران (توانیر)، در 22 آوریل گفته بود که در نتیجه استفاده از سوخت­های فسیلی در تولید برق حدود 222 میلیون تن مواد آلاینده تولید شده است.

با توجه به اظهارات او، سوخت­های فسیلی به طور کلی 547 میلیون تن از آلاینده­های هوا در ایران را تولید می­کنند. بنابراین، حدود 40 درصد از آلودگی هوا در کشور به خاطر نیروگاه­ها ایجاد می­شود.

همچنین میزان سوختن گاز نیز در ایران بسیار زیاد است، به طوری که میزان آن به حدود 11 میلیارد متر مکعب در سال می­رسد.