امام محمدباقر(ع) مؤسس نهضت فرهنگی و اخلاقی تشیع

گروه مذهبی، امروز پنج شنبه ۱۰مهر۱۳۹۳ مصادف است با الخميس ٧ ذوالحجّة ١٤٣٥ و شهادت جانگداز ابوجعفر، محمد بن علی الباقر مشهور به حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) امام پنجم شیعیان و فرزند ابومحمد علی بن الحسین زین العابدین (امام چهارم شیعه) و فاطمه بنت حسن بن علی.

به گزارش بولتن نیوز، به این بهانه، ضمن ابراز تسلیت و همدردی با همۀ مسلمین جهان، بالاخص شیعیان و هموطنان عزیز کشورمان که اراداتی ویژه به آن حضرت و خاندان پاک اهل بیت (علیهم السلام) دارند، در ادامه نگاهی خواهیم داشت زندگانی پر خیر و برکت آن امام و همام و نیز اشارتی مختصر در حد وسع مان، به گوشه ای از دریای بیکران فضل و حکمت آن بزرگوار.

حضرت امام محمّد باقر(علیه السلام) اوّل ماه رجب (و به روایتی دیگر سوم صفر) سال 57 هجرى قمرى در مدينه متولّد گرديد. پدر بزرگوارش، حضرت على بن الحسين، زين العابدين (علیه السلام) و مادر مكرّمه اش، فاطمه معروف به «امّ عبدالله» دختر امام حسن مجتبى (علیه السلام) مى باشد. از اين رو، آن حضرت از ناحيه پدر و مادر به بنى هاشم منسوب است.

شهادت امام باقر (علیه السلام) در روز دوشنبه 7 ذيحجّه سال 114 هجرى قمرى در 57 سالگى، به دستور هشام بن عبدالملك خليفه اموى، به وسيله خوراندن سم، اتّفاق افتاد و مزار شريفش در مدينه در قبرستان بقيع مى باشد.

فرازهایی از زندگانی پربرکت آن بزرگوار

زندگی امام محمد باقر (علیه السلام)، آینه تمام نمای زندگی شرافتمندانه انسان های موحد و متعالی است. یکی از بارزترین ویژگی های امام جامعیت اوست. توجه به علم، او را از اخلاق و فضایل روحی غافل نمی‏ سازد و روی آوری به معنویات و عبادت و بندگی، وی را از پرداختن به زندگی مادی و روابط اجتماعی و اصلاح جامعه باز نمی ‏دارد. درحالی که انسان های معمولی، در بیشتر زمینه‏ ها گرفتار افراط و تفریط می‏ شوند، اگر به زهد و عبادت بپردازند، به عزلت و گوشه‏ نشینی کشیده می‏ شوند و اگر به کار و تلاش رو آورند، از انجام بایسته وظایف عبادی و معنوی، دور می‏ مانند!


آن حضرت يكى از اطفال اسير فاجعه كربلا مى باشد كه در آن وقت سه سال و شش ماه و ده روز از سنّ مباركش گذشته بود.

حضرت باقر (علیه السلام) به علم و دانش و فضيلت و تقوا معروف بود و پيوسته مرجع حلّ مشكلات علمى مسلمانان به شمار مى رفت.

وجود امام محمّد باقر (علیه السلام) مقدّمه اى بود براى بیداری امّت. زيرا مردم، او را نشانه هاى فرزند كسانى مى دانستند كه جان خود را فدا كردند تا موج انحراف ـ كه نزديك بود نشانه هاى اسلام را از ميان ببرد ـ متوقّف گردد.

امام باقر (علیه السلام) بر آن شد تا انحراف حاكمان و دورى آنان از حقايق اسلام را به مردم بفهماند و براى مسلمانان آشكار سازد كه چنان امورى تحقّق يافته است.

در موسم حج، از عراق و خراسان و ديگر شهرها، هزاران مسلمان از او فتوا مى خواستند و از هر باب از معارف اسلام از او مى پرسيدند.

امام باقر (علیه السلام) مؤسس و بنیانگذار حوزه علمیه شیعه و نهضت فرهنگی انقلاب فرهنگی تشیع بود. ایشان شاگردانی مانند محمدبن مسلم، زرارة بن اعین، ابوبصیر و بریدبن معاویه را تربیت کرد که امام صادق فرمود: «این چهار نفر مکتب احادیث پدرم را زنده کردند.»

امام باقر(عليه السلام) شيعيان خود را چنين وصف مى كند: «همانا شيعه ما، شيعه على، با دست و دل گشاده و از سر گشاده دستى و بى ريايى از ما طرفدارى مى كنند و براى زنده نگاه داشتن دين، متّحد و پشتيبان ما هستند. اگر خشمگين گردند، ستم نمى كنند و اگر خرسند باشند از اندازه نمى گذرند. براى آن كس كه همسايه آنان باشد بركت دارند و با هر كس كه با آنان مخالف باشد طريق مسالمت پيش مى گيرند. و شيعه ما اطاعت خدا مى كند.»

 امام محمد باقر (علیه السلام) مؤسس نهضت فرهنگی تشیع

امام باقر(علیه السلام) اگرچه بر اثر سلطه حکومت طاغوت‌ها، ازنظر سیاسی منزوی بود و اعتراض‌های او به صورت یک نهضت سیاسی همه جانبه برای سرنگونی رژیم بنی‌امیه نینجامید، با اینکه در این راه تا سر حد شهادت حرکت کرد، ولی او دریافته بود که فرهنگ تشیع در انزوا قرار دارد.

از این رو، لازم بود به یک انقلاب وسیع فرهنگی دست بزند و با تشکیل حوزه علمیه و تربیت شاگردان برجسته، فقه آل محمد (ص) و خط فکری تشیع را آشکار سازد.

با توجه به این موضوع، زمینه عمیق و بنیان ‌کن برای مبارزه با طاغوتیان خواهد شد و در دراز مدت، شیعیان را به صحنه می‌آورد و مکتب اهل‌ بیت(علیه السلام) را زنده خواهد کرد و با توجه به اینکه سنگ زیرین و اساس انقلاب و قیام، نهضت فکری و فرهنگی است، بر همین اساس امام باقر زمینه سازی بسیار عمیق و خوبی در این راستا نمود و پس از ایشان، فرزند برومندش امام صادق با تشکیل حوزه علمیه با چهار هزار نفر شاگرد، آن را به ثمر رساند و به عنوان یک دانشگاه عظیم اسلامی، در تاریخ اسلام آشکار و ماندگار ساخت.

بنابراین می‌توان گفت امام باقر(علیه السلام) مؤسس و بنیان گذار حوزۀ علمیه شیعه و نهضت فرهنگی انقلاب فرهنگی تشیع بود.

موقعیّت علمی امام محمد باقر (علیه السلام)

بی تردید چنان که بسیاری از علمای اهل سنت نیز گفته اند امام محمد باقر (علیه السلام) در زمان حیات خویش شهرت بسیاری داشت و همواره محضر او از دوستدارانش از تمامی بلاد و سرزمین های اسلامی سرشار بوده است.

موقعیت علمی ایشان به مثابه شخصیتی عالم و فقیه به ویژه به عنوان نماینده علوم اهل بیت (علیه السلام) بسیاری را وا می داشت تا از محضر او بهره گرفته و رفع اشکالات علمی و فقهی خود را از او بطلبند. در این میان اهل عراق که بسیاری از آنان شیعه بودند، بیش از دیگران مفتون شخصیت آن حضرت شده بودند.

حکم بن عینیه با تمام عظمت علمی اش در میان مردم، در برابر آن حضرت مانند دانش آموزی در مقابل معلم خود به نظر می رسید.

شهرت امام باقر (علیه السلام) در زمان خود ایشان، نه تنها در حجاز که «کان سید فقهاء الحجاز» بلکه حتی در عراق و خراسان نیز به طور گسترده فراگیرشده بود.

ازسوى فقيهان بزرگ كه وابسته به حوزه هاى فكرى و علمى بودند، مسائل دشوار در محضر او مطرح مى شد و گفتگوهاى بسيار با امام به عمل مى آمد، از او پاسخ مى خواستند تا امام را در تنگنا قرار دهند و در مقابل مردم او را به خاموشى وادارند، ولى آن حضرت با پاسخ هاى قانع كننده و مستدلّ و محكم خود، آنان را به اعجاب وامى‌داشت.

حوزۀ علمى او براى صدها دانشمند و محدّث كه تربيت كرده بود پايگاهى مهّم به شمار مى آمد.

جابر جعفى گويد: «ابوجعفر هفتاد هزار حديث براى من روايت كرد.» و محمّد بن مسلم گويد: «هر مسئله كه درنظرم دشوار مى نمود از ابوجعفر (علیه السلام) مى پرسيدم تا جايى كه سى هزار حديث از او سؤال كردم.»

امام باقر (علیه السلام) در سخنان خود، اغلب به آيات قرآن كريم استناد مى نموده و از كلام خدا شاهد مى آورده و فرموده است: «هر مطلبى را گفتم، از من بپرسيد كه در كجاى قرآن است تا آيه مربوط به آن موضوع را معرّفى كنم.»

یاران و شاگردان

به دلیلی سستی حکومت امویان حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) و فرزندش حضرت امام صادق (علیه السلام) توانستند حوزه‌های بزرگ درسی ایجاد کنند. بخش بزرگی از احادیث شیعیان از این دو شخص است و مثل قال باقر و قال صادق که میان شیعیان رواج دارد نیز به این نکته اشاره دارد.


بعضی از بزرگان اهل سنت و بعضی از مردم ایران نیز جزء شاگردان امام محمد باقر (علیه السلام) بوده‌اند که نام برخی به شرح زیر است:

    - ابوعبداللّه جابربن یزید بن حارث جعفی
    - محمد ابن مسلم ثقفی کوفی
    - عبدالملک بن اَعیَن
    - سلیمان بن خالد
    - برید بن معاویه عجلی
    - ابوخالد کابلی
    - فُضَیل بن یَسار
    - ابوالصّبّاح کِنانی
    - حمّاد بن ابی سلیمان (ایرانی)
    - داوود بن ابی هند سرخسی(ایرانی)
    - محمّد بن اسحاق (ایرانی)
    - میمون قدّاح مکّی
    - معروف بن خرّبُوذ
    - عبدالله بن عطاء مکّی

تفسیر باقر

رساله‌ای در تفسیر قرآن منسوب به امام محمدباقر(علیه السلام) به جای مانده‌است. به گفته برخی منابع این رساله حاصل استنساخ یکی از شاگردان وی می‌باشد.

ابن شهرآشوب می‌نویسد: «ابوالجارود دارای اصل و تفسیری از ابی جعفر علیه السلام است.». شیخ طوسی نیز مانند این سخن را آورده است.

آقابزرگ تهرانی هم از تفسیر ابی الجارود نام می‌برد و درمورد آن می‌نویسد: «… ابوالجارود، اسمش زیاد بن منذر… واز اصحاب امامان سه‌گانه [سجاد، باقر و صادق] است و تفسیر وی تنها از امام باقر علیه السلام است که در ایام استقامت [سلامت اعتقادی] خود ازآن حضرت روایت کرده است.»

المناسک

در حدیثی از جعفر صادق چنین آمده که آداب حج در فقه شیعه برای اولین بار توسط امام محمدباقر(علیه السلام) تدوین شده‌است.

محمد باقر و ضرب سکه در قلمرو اسلامی

سکه‌های رومی تا زمان خلافت عبدالملک مروان در قلمرو مسلمانان رایج بود. به دنبال سردی رابطه بین امپراطور روم و خلیفه مسلمانان، خلیفه به پیشنهاد محمد باقر تصمیم به ضرب سکه گرفت.

وی در زمینه برخی خصوصیات سکه‌ها، رهنمودهایی داد تا تقلب و دخل و تصرف در آنها به آسانی میسرنباشد و به عبدالملک گفت: «از مردم بخواه تا از این پس با این سکه‌ها معاملات خود را انجام دهند و مبادلات اقتصادی را با سکه‌های رومی ممنوع و دارای مجازات اعلام کن.» در ظرف چند ماه سکه‌های اسلامی در روابط اقتصادی به کار گرفته شد.

ویژگی های اخلاقی امام (علیه السلام)

کسی از جانب پروردگار عهده دار مقام امامت می شود که در تقوا، خدا ترسی و اجلال او، تواضع و فروتنی و نشان دادن اخلاص در بندگی نمونه باشد، تا برای دیگران الگو قرارگیرد و امام باقر (علیه السلام) نمونه ای عالی از چنین ویژگی هایی است.

ابن شهر آشوب در کتاب مناقب در مورد امام باقر (علیه السلام) می نویسد: «او راستگو ترین و گشاده رو ترین و بخشنده ترین مردمان بود. در میان اهل بیت کمترین ثروت و در عین حال بیشترین هزینه را داشت. هر جمعه یک دینار صدقه می داد و می فرمود: «صدقه روز جمعه به خاطر فضیلت این روز بر دیگر روزها ، دو چندان می شود.»

چون پیشامدی غم انگیز به او روی می نمود زنان و کودکان را جمع می کرد و آن گاه خود دعا می کرد و آنان آمین می گفتند. بسیار ذکر خدا می گفت. راه می رفت در حالی که ذکر خدا می گفت. غذا می خورد در حالی که ذکر خدا می گفت. با مردم سخن می گفت، اما این امر او را از ذکر خدا باز نمی داشت. فرزندانش را جمع می کرد و به آنان می فرمود تا طلوع آفتاب ذکر بگویند. هر کس از آنان را که می توانست قرآن بخواند به تلاوت قرآن و هر کس را که نمی توانست به گفتن ذکر، امر می فرمود.»

شهادت امام محمد باقر (علیه السلام)

امام محمد باقر (علیه السلام) پس از عمرى تلاش در ميدان بندگى خدا و احياى دين و ترويج ‏علم و خدمات اجتماعى به جامعه اسلامى، در روز هفتم ماه ذو الحجه سال 114 رحلت كرد.

در سال رحلت و شهادت آن حضرت آراى ديگرى نيز وجود دارد. دسته‏ اى از مورخان سال 117 و بعضى سال 118 و گروه اندكى سال هاى 116و 113 و 115 و 111 را ياد كرده ‏اند، اما بيشترين منابع تاريخى سال 114 را متذكر شده‏ اند.

منابع روايى و تاريخى علت وفات آن حضرت را مسموميت دانسته‏ اند، مسموميتى كه دسته اى حكومت امويان در آن دخيل بوده است. از برخى روايات استفاده مى‏ شود كه مسموميت امام محمد باقر (علیه السلام) به وسيله زين آغشته به سم، صورت گرفته است، به گونه‏ اى كه بدن آن گرامى از شدت تأثير سم ‏بسرعت متورم گرديد و سبب شهادت آن حضرت شد.

در اين كه چه فرد يا افرادى در اين ماجراى خائنانه دست داشته ‏اند، نقل هاى روايى و تاريخى از اشخاص مختلفى نام برده‏ اند. بعضى از منابع، شخص هشام بن عبد الملك را عامل شهادت آن حضرت دانسته ‏اند. بخشى ديگر، ابراهيم بن وليد را وسيله مسموميت معرفى كرده‏ اند. همچنین برخى از روايات نيز زيد بن حسن را كه از دير زمان كينه‏ هاى عميق نسبت به امام باقر (علیه السلام) داشت، مجرى اين توطئه به شمار آورده‏ اند.

به طور مسلم شهادت امام محمد باقر (علیه اسلام) در دوران خلافت هشام بن عبد الملك رخ داده است، زيرا خلافت هشام از سال 105 تا سال 125 هجرى استمرار داشته و آخرين سالى كه مورخان در وفات امام باقر (علیه السلام) نقل كرده ‏اند، 118 هجرى مى‏ باشد.

با اين كه نقل ها به ظاهر مختلف است، اما با اندكى تأمل در منابع روايى و تاريخ، بعيد نمى‏ نمايد كه همه آنها به گونه ‏اى صحيح باشد زيرا عامل شهادت آن حضرت لازم نيست يك نفر باشد بلكه ممكن است افراد متعددى در شهادت امام باقر (علیه السلام) دست داشته‏ اند كه هر روايت و نقل، به يكى از آنان اشاره كرده است.

با توجه به برخوردهاى خشن و قهرآميز هشام با امام باقر (علیه السلام) و عداوت انكار ناپذير بنى اميه با خاندان على (علیه السلام) شك نيست كه او در از ميان بردن امام‏ باقر (علیه السلام) - اما به شكلى غيرعلنى - انگيزه‏اى قوى داشته است.

بديهى است كه هشام براى عملى ساختن توطئه خود، از نيروهاى مورداطمينان خويش بهره جويد، از اين رو ابراهيم بن وليد را كه عنصرى اموى و دشمن اهل بيت (علیهم السلام) است به استخدام مى ‏گيرد و او امكانات لازم را در اختيار فردى كه از اعضاى داخلى خاندان على (علیه السلام) به شمار مى ‏آيد و مى‏ تواند در محيط زندگى امام محمد باقر (علیه السلام) بدون مانع راه يابد و كسى مانع او نشود، قرار دهد، تا به وسيله او برنامه خائنانه هشام عملى گردد و امام به شهادت رسد.

امام محمد باقر (علیه السلام) اين چنين به شهادت رسيد و به ملاقات الهى شتافت و در بقيع، كنار مرقد پدر بزرگوارش امام سجاد (علیه السلام) و عموى پدرش حسن بن على (علیه السلام) مدفون گشت.

در پایان و به عنوان حُسن ختام، این نوشته را به برکت تعدادی از احادیث منقول از آن حضرت، متبرک می کنیم:

چهل حديث نورانی از امام محمد باقر (ع)  

1- چه بسا شخص حريص بر امری از امور دنيا که بدان دست يافته و باعث نافرجامي و بدبختي او گرديده است، و چه بسا کسي که براي امري از امور آخرت کراهت داشته و بدان رسيده، ولی به وسيله آن سعادتمند گرديده است.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (166)

2- تو را به پنج چيز سفارش می کنم: اگر مورد ستم واقع شدي ستم مکن، اگر به تو خيانت کردند خيانت مکن ، اگر تکذيبت کردند خشمگين مشو، اگر مدحت کنند شاد مشو ، و اگر نکوهشت کنند، بيتابی مکن.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (167)

3- سخن نيک را از هر کسی، هر چند به آن عمل نکند، فرا گيريد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (170)

4- چيزي با چيزی نياميخته است که بهتر از حلم با علم باشد.
 بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص(172)

5- نهايت کمال، فهم در دين و صبر بر مصيبت و اندازه گيري در خرج زندگانی است.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص(172)

6- سه چيز از خصلتهاي نيک دنيا و آخرت است: از کسی که به تو ستم کرده است گذشت کني ، به کسي که از تو بريده است بپيوندی و هنگامي که با تو به نداني رفتار شود ، بردباری کنی.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (173)

7- خداوند دوست ندارد که مردم در خواهش از يکديگر اصرار ورزند، ولی اصرار در خواهش از خودش را دوست دارد .
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (173)

8- دانشمندی که از علمش سود برند، از هفتاد هزار عابد بهتر است.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربي ، ج 75، ص (173)

9- هيچ بنده ای عالم نيست، مگر اينکه نسبت به بالا دست خود، حسادت نورزد و زيردست خود را خوار نشمارد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (173)

10- هر که خوش نيت باشد، روزی اش افزايش می يابد.
 بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (175)

11- هر کس با خانواده اش خوشرفتار باشد، بر عمرش افزوده می گردد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (175)

12- از سستی و بی قراری بپرهيز که اين دو، کليد هر بدی می باشند، کسی که سستی کند، حقی را ادا نکند و کسب که بی قرارشود، بر حق صبر نکند.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (175)

13- پيوند با خويشان، عملها را پاکيزه می نمايد، اموال را افزايش می دهد، بلا را دور می کند، حسا آخرت را آسان می نمايد و مرگ را به تاخير می اندازد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 71، ص (111)

14- بهترين چيزی را که دوست داريد درباره شما بگويند، درباره مردم بگوييد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 65، ص (152)

15- خداوند بنده مؤمنش را با بلا مورد لطف قرار می دهد، چنانکه سفر کرده اي براي خانواده خود هديه می فرستد و او را از دنيا پرهيز می دهد، چنانکه طبيب مريض را پرهيز می دهد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (180)

16- برشماباد به پرهيزکاری و کوشش و راستگويی و پرداخت امانت به کسی که شما را بر آن امين دانسته است، چه آن شخص، نيک باشد يا بد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (179)

17- غيبت آن است که درباره برادرت چيزي را بگويی که خداوند بر او پوشيده و مستور داشته است. و بهتان آن است که عيبی را که در برادرت نيست، به او ببندی.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (178)

18- خداوند، دشنام گوي بي آبرو را دشمن دارد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (176)

19- تواضع، راضی بودن به نشستن درجايی است که کمتر از شانش باشد و اينکه به هر کس رسيدی سلام کنی، و جدال را هرچند حق با تو باشد، ترک کنی.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (176)

20- برترين عبادت، پاکی شکم و پاکدامنی است.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (176)

21- خداوند در روز قيامت در حساب بندگانش، به اندازه عقلی که در دنيا به آنها داده است، دقت و باريک بينی می کند.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 7، ص (267)

22- آن که از شما به ديگري علم بياموزد، پاداش او (نزد خدای تعالی) به مقدار پاداش دانشجوست و از او هم بيشتر می باشد.
کافی، ج 1، ص (35)

23- هرکه علم و دانش را جويد برای آنکه به علما فخر فروشی کند يا با نابخردان بستيزد، و يا مردم را متوجه خود نمايد، بايد آتش را جای نشستن خود گيرد.
بحارالانوار ، دار احياء الترا العربی، 2 ، ص (38)

24- خداوند عزوجل کسی را که در ميان جمع، بدون ناسزاگويی شوخی کند، دوست دارد.
کافی، ج 2، ص (663)

25- سه خصلت است که دارنده اش نمي ميرد تا عاقبت شوم آن را ببيند: ستمکاری، ازخويشان بريدن و قسم دروغ که نبرد با خداست.
کافی، ج 75، ص (174)

26- به خدا سوگند هيچ بنده ای در دعا، پافشاری و اصرار به درگاه خدای عزوجل نکند، جز اينکه حاجتش را بر آورد.
کافی، ج 2 ، ص (475)

27- خداوند عزوجل از ميان بندگان مؤمنش آن بنده ای را دوست دارد که بسيار دعا کند، پس بر شما باد دعا در هنگام سحر تا طلوع آفتاب، زيرا آن، ساعتی است که درهای آسمان در آن هنگام بازگردد و روزی ها در آن تقسيم گردد و حاجت های بزرگ بر آورده شود.
کافی، ج 2، ص (478)

28- دعای انسان پشت سر برادر دينی اش، نزديکترين و سريعترين دعا به اجابت است.
کافی، ج 2، ص (507)

29- هر چشمي روز قيامت گريان است، جز سه چشم: چشمی که در راه خدا شب را بيدار باشد، چشمی که از ترس خدا گريان شود و چشمی که از محرمات الهي و گناهان بسته شود.
کافی، ج 2، ص (80)

30- شخص حريص به دنيا مانند کرم ابريشم است که هرچه بيشتر ابريشم به دور خود می تند، راه بيرون شدنش را دورتر و مشکل تر می کند، تا اينکه از غم و اندوه بميرد.
کافی، ج 2، ص (316)

31- چه بسيار خوب است نيکی ها پس از بدی ها، و چه بسيار بد است بدی ها پس از نيکی ها.
کافی، ج 2، ص (458)

32- چون مؤمن با مؤمنی دست دهد، پاک و بی گناه از يکديگر جدا می شوند.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 73، ص (20)

33- از دشمني بپرهيزيد، زيرا فکر را مشغول کرده و مايه نفاق می گردد.
 بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 2 ، ص (301)

34- هيچ قطره ای نزد خداوند، محبوبتر از قطره اشکی که در تاريکیی شب از ترس خدا و برای او ريخته شود، نيست.
کافی، ج 2، ص (482)

35- هرکه بر خدا توکل کند، مغلوب نمی شود و هر که از گناه به خدا پناه برد، شکست نمی خورد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 68، ص (151)

36- افزايش نعمت از جانب خداوند قطع نمی شود، مگر اينکه شکر از جانب بندگان قطع گردد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربي ، ج 68، ص (54)

37- خداوند دنيا را به دوست و دشمن خود می دهد، اما دينش را فقط به دوست خود می بخشد.
 بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 2 ، ص (215)

38- مؤمن برادر مؤمن است، او را دشنام نمی دهد، از او دريغ نمی کند و به او گمان بد نمی برد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (176)

39- هيچ کس از گناهان سالم نمي ماند ، مگر اينکه زبانش را نگه دارد.
بحارالانوار، دار احياء الترا العربی، ج 75، ص (178)

40- سه چيز پشت انسان را می شکند: مردی که عمل خويش را زياد شمارد، گناهانش را فراموش کند، و به رای خويش، خوشنود باشد.
بحارالانوار ، دار احياء الترا العربي ، ج 69، ص (314)