داعش چگونه نفت سوریه را از طریق ترکیه بفروش می رساند

گروه بین  الملل، آزادسازی 49 گروگان ترک توسط گرهک بعثی-تکفیری داعش(ISIS) که مدت 101 روز زندانی بودند، آرامش بزرگی برای ترکیه به ارمغان آورد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از المانیتور، آنها دیپلمات ها و سایر پرسنل کنسولگری(همراه با خانواده هایشان، ازجمله دو نوزاد) ترکیه را در ماه ژوئن و زمانی که شهر موصل را اشغال می کردند، به گروگان گرفته بودند.

از آن زمان، دولت ترکیه، همواره  استدلال می کند که همین امر اثبات می کند که ما در ائتلاف علیه IS که به رهبری امریکا شکل گرفته نقشی نداریم و به این ائتلاف ملحق نشده ایم. اما اکنون که بحران گروگان گیری خاتمه یافته، ممکن است آنکارا کم کم به این نتیجه برسد که باید نسبت به خطری که سراسر مرز جنوبی این کشور را تهدید می کند فعال تر عمل کند.   


فروش نفت توسط دولت اسلامی در سراسر مرز ترکیه به معضلی بزرگ و واقعی بدل شده، اما دولت ترکیه این مشکل را نادیده نمی گیرد.

موضع ترکیه در قبال گروه بعثی-تکفیری داعش دقیقاً چگونه است؟

این موضوع در این کشور و در غرب جنجال برانگیز شده است. دولت ترکیه از 3 جهت موردانتقاد واقع شده:

یک اینکه برای بستن مرزهای خود به روی جریان جنگجویان خارجی که به گروه بعثی-تکفیری داعش، می پیوندند تلاش کافی نکرده است.

دو اینکه برای محدود کردن گروه های رادیکالی که در داخل خاک این کشور به استخدام گروه بعثی-تکفیری داعش در می آیند، به حد کافی تلاش نکرده است.

و سه اینکه گروه بعثی-تکفیری داعش با فروش نفت از طریق ترکیه کسب درآمد می کند.

در پاسخ، به مورد اول می توان گفت که مرزجنوبی ترکیه در واقع بیش از اندازه نفوذ پذیر است، زیرا این مرز بسیار طویل است، حدود 750 مایل، زمین سخت  و الیته سیاست "مرز باز" آنکارا هم مزید بر علت شده که از آغاز جنگ داخلی سوریه تاکنون 1.5 میلیون پناهنده را در خود جای داده است.

درمورد دوم و استخدام نیروهای جنگجو توسط گروه بعثی-تکفیری داعش، باید گفت بله! آنکارا قطعاً باید دقت و توجه بیشتری داشته باشد. اما این نکته را هم نباید فراموش کرد که تعداد سربازانی که از فرانسه، بریتانیا و روسیه به این گروه ملحق می شوند، بسیار بیشتر از ترکیه است.

درمورد نکته سوم، یعنی موضوع فروش نفت هم باید ارزیابی منصفانه تری داشته باشیم. این تجارت به تازگی توسط کمیتۀ روابط خارجی مجلس سنای امریکا موردبحث قرارگرفته و همچنین کانون توجه نیویورک تایمز و بلومبرگ بوده و «فهیم تاستکین» هم گزارشی در این مورد در المانیتور نوشته است.

آن طور که تاستکین توضیح می دهد، مساله تجارت رسمی نفت نیست، بلکه موضوع قاچاق نفت است که اغلب از شلنگ های آبیاری برای این کار استفاده می شود.

برای درک چرائی و چگونگی این اتفاق، باید بدانیم که قاچاق، در سراسر مرزهای جنوب شرقی ترکیه با عراق و سوریه امری عادی و معمول است. نفت در ترکیه گران قیمت  اما در جنوب ارزان است. همین امر نوعی تجارت غیرقانونی اما گستردۀ جنوب به شمال را ایجاد کرده شده است.

این اقتصاد قاچاقی، نه تنها نفت، بلکه اقلام و کالاهای پُرطرفدار بسیار دیگری ازجمله چای را هم در بر می گیرد. (اگر کسی در جنوب شرقی ترکیه سفارش خرید چای بدهد اغلب از او می پرسند "چای معمولی یا چای قاچاق؟")

چندین دهه است که دولت ترکیه این قاچاق غیرقانونی را بر اساس منطق استراتژیک خود تحمل می کند. 30 سال جنگ و کشمکش میان دولت و حزب کارگران کردستان(PKK) منطقه جنوب شرقی را به فقر کشانده و درآمد حاصل از کشاورزی و دامداری را کاهش داده و قاچاق تنها منبع درآمد بسیاری از روستاییان این مناطق است.

به ویژه روستاهای "طرفدار دولت" و (ضد PKK) از این بی توجهی بی خطر دولت بهره می برند که نوعی جبران وفاداری آنها به دولت مرکزی این کشور تلقی می شود.

بمباران تصادفی دسامبر 2011 و کشته شدن 34 قاچاقچی اهل روستای روبوسکی توسط نیروهای مسلح ترکیه، تراژدی وحشتناک و ناشی از همین سنت جا افتاده بود. روستائیان به مطبوعات گفته بودند که پیش از این وقتی برای قاچاق از مرزها خارج می شدند، سربازان مرزی آنها را نادیده می گرفتند.

به عبارت دیگر، قاچاق نفت گروه بعثی-تکفیری داعش در سراسر مرز ترکیه مشکلی است که ترکیه باید با آن روبرو شود. بنابرگزارشِ تاستکین «بعد از اینکه رسانه های بین المللی پرسیدند، "آیا نفت گروه بعثی-تکفیری داعش، در داخل ترکیه به فروش می رسد؟ دولت شروع به دخالت کرد.» اما این مشکل پیچیده تر از چیزی است که در نگاه اول به نظر می رسد. موضوع نه فقط تروریسم، که مساله اقتصاد محلی هم هست.

قاچاقچیان سمت ترکی این مرزها،  اغلب حتی خبر ندارند که این نفت را از منابع گروه بعثی-تکفیری داعش می خرند. به قول تولگا تانیس، روزنامه نگار ترک مستقر در واشنگتن: "نفت به قدری سریع دست به دست می شود که خریداران حتی متوجه نمی شوند نفتی را که خریداری می کنند، از سوی گروه بعثی-تکفیری داعش تامین شده است."

علاوه بر این، همانطور که تاستکین گزارش داده، قاچاقچیان هاچی پاسا(روستایی ترک در نزدیکی مرز سوریه) ترجیح می دهند، اینطور تصور کنند که این ارتش آزاد سوریه است که از این تجارت سود می برد، نه گروه بعثی-تکفیری داعش."

پرسش کلیدی این است که میزان این تجارت غیرقانونی چقدر است؟

نیویورک تایمز به اعداد و ارقام کارشناسان استناد می کند که این رقم را حدود 1 تا 2 میلیون دلار در روز برآورد کرده اند.

یک مشاور ریاست جمهوری که نخواسته نامش فاش شود در گفتگو با المانیتور، این ادعا را رد کرده است. او گفته: "این غیرممکن است. یک بشکه نفت حدود 50 دلار در بازار سیاه به فروش می رسد و این ادعا یعنی روزانه 400هزار بشکه نفت به صورت قانونی از عراق و سوریه به ترکیه قاچاق می شود و روشن است که این مقدار نفت را نمی توان از طریق هیچیک از روش های قاچاق موجود، مانند استفاده از شلنگ آبیاری، کامیون و یا قاطر حمل کرد. درست است که قاچاق در مرزهای ترکیه،عراق و سوریه امری غیر قابل انکار است، اما قطعاً نه در این سطحی که ادعا شده است."

این مقام مسئول همچنین اشاره کرد که این حجم بالای نفت، تنها می تواند به شکل نفت خام باشد، اما هیچ یک از دو پالایشگاه ترکیه که در توپراس و آلیگاقراردارد، نمی تواند نفت قاچاق تصفیه کند.

او در بُعد وسیع تر اشاره کرد که قدرت گرفتن گروه بعثی-تکفیری داعش، هشدارهای گذشتۀ ترکیه به غرب را تایید می کند: ارتش سوریه آزاد، در مراحل اولیۀ درگیری ها حمایتی را که سزاوار آن بود دریافت نکرد، و همین اشتباه راه را برای قدرت گرفتن گروه های شبه نظامی دیگر مانند داعش هموار ساخت.


و در اخر اینکه درست است فروش نفت توسط گروه بعثی-تکفیری داعش از طریق مرز ترکیه یک معضل واقعی است، اما دولت ترکیه این معضل را نادیده نگرفته است. همانطور که تانر ییلدیز، وزیر انرژی در یک کنفرانس مطبوعاتی قاطعانه به این موضوع اشاره کرده است.

متحدان غربی ترکیه باید با درک درستی از تفاوت های ظریف موجود در این بحث و درنظرگرفتن شرایط خاص ترکیه در رویکردهایشان با این کشور تعامل کنند و به جای سرزنش آنکارا به خاطر مسائلی که فراتر از کنترل کامل این کشور است، همکاری بیشتری از خود نشان دهند.