برخی معتقدند که آمارها نشان می دهد ما از رکود خارج شده ایم. می خواستم نظر شما به عنوان کسی که در اتاق بازرگانی ایران عضو هستید و شاید نوسانات شاخص های اقتصادی را از نزدیک تر رصد کنید، در این خصوص بپرسم. آیا واقعا ما از رکود خارج شده ایم؟

حریری: ببینید دو مطلب در اینجا مورد بحث است. یکی اعداد، ارقام و شاخص های اقتصادی است که نشان می دهد چه اتفاقی افتاده است و دوم احساس مردم و فضای عمومی جامعه در خصوص این موضوع است. همانطور که رکود را مردم با یک فاصله زمانی احساس کردند، برگشت به دوران رونق هم با یک فاصله زمانی در جامعه احساس می شود. آمارها به خصوص امار واردات بیانگر آن است که در حال خروج از رکود هستیم. امار واردات 5 ماهه امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، حاکی از رشد 35 درصدی است. آمار صادرات نیز رشد معقولی را نشان می دهد. شاکله واردات کشور مواد اولیه و واسطه ای است. یعنی ما کمتر از 10 درصد کالاهای ساخته شده و نهایی وارد می کنیم، حدود 20 درصد کالاهای اساسی از جمله گندم و ... واردات داریم و مابقی واردات کشور ماشین آلات، کالاهای واسطه ای و سرمایه ای است. با این ترکیب سهم در واردات، زمانی که واردات با رشد 35 درصدی روبرو بوده است، این به معنای آن است که کارخانجات در حال افزایش ظرفیت تولید هستند.

این صحبت شما به شرطی درست است که رشد 35 درصدی واردات متعلق به افزایش سهم کالاهای واسطه ای و سرمایه ای باشد. ایا این گونه است؟

حریری: بله. مشخص است. آمار گمرک این مطلب را به ما نشان می دهد. آمار گمرک به تفکیک بخش های مختلف به خوبی نشان می دهد که چه اتفاقی افتاده است.

پس شما معتقدید که رشد 35 درصدی واردات بیشتر ناشی از رشد سهم حدود 70 درصدی کالاهای سرمایه ای و واسطه ای در واردات است.

حریری: در همه سطوح این افزایش وجود داشته است، نه صرفا در کالاهای واسطه ای و سرمایه ای. البته در واردات کالاهای اساسی چندان رشد محسوسی نداشته ایم. لذا به طور کل واردات کشور 35 درصد رشد داشته است. مسلما وقتی که چنین رشدی اتفاق می افتد به معنای آن است که در فضای تولید کشور افزایش تقاضا به وجود آمده است. این علامتِ درستی است. حتی آمار میدانی که در شهرک های صنعتی مشاهده می شود، نشان می دهد که کارخانجات در حال بازگشت به وضعیت تولید هستند. به عنوان مثال در سال 1392 یا 1391، ظرفیت تولید کارخانجات تولیدی خودرو در کشور به 30 درصد نسبت به مدت مشابه در سال گذشته رسیده بود. ولی در حال حاضر امارها نشان می دهد که ظرفیت تولیدی شان به حدود 50 الی 60 درصد رسیده است. همین طور در صنایع دیگر از جمله فولاد، سیمان و ... لذا به طور کل شرایط نشان می دهد که اقتصاد در حال حرکت به سمت افزایش تقاضا است.

اگر بپذیریم که اقتصاد به ویژه بخش تولیدی کشور در حال افزایش تقاضا است، مسلما این افزایش تقاضا به ویژه در عرصه واردات با یک فاصله زمانی چند ماه به تولید منتج می شود. لذا تاثیر رشد واردات چند ماه اخیر، خود را در چند ماه آینده نشان خواهد داد نه الان.

حریری: عرض من هم همین است. وقتی که می گوییم در حال خروج از رکود هستیم، دقیقا به همین دلیل است. علائم نشان می دهد که این اتفاق در حال رخ دادن است. در واقع علائم نشان می دهد که ظرفیت های تولیدی در حال افزایش است.

برخی معقتدند که در حال حاضر که کشور با رکود تورمی مواجه است، مشکل اقتصاد تولید نیست بلکه تقاضا است.

حریری: اتفاقا در رکود تورمی فعلی که کشور با آن مواجه است، هم مشکل تقاضا وجود دارد و هم عرضه. یعنی هم متقاضی کالا نداریم و هم بخشی از ظرفیت تولید بلااستفاده مانده است چون امکان واردات و انتقال مواد اولیه به داخل کشور وجود نداشت. دقیقا به همین دلیل است که در لایحه خروج غیرتورمی از رکود، به دو مسئله توجه شده است: یکی تامین مالی بنگاه ها(برای افزایش ظرفیت تولید) و دوم صادرات(به عنوان یک بازوی محرک تقاضا). در چند سال اخیر به دلیل افزایش قیمت ارز و  برخی دلایل دیگر هم ظرفیت تولید کاهش پیدا کرده است و هم عدم تمایل به سرمایه گذاری. بازار نشان می دهد که این مسائل در حال بهبود است. تعداد موافقت اصولی ها، تعداد جواز تاسیسات و ... نشان می دهد سرمایه گذاری هم در حال افزایش است.

با توجه به صحبت های شما، کشور در حال خروج از رکود است ونه اینکه از رکود خارج شده. درسته؟

حریری: بله. علائم کنونی اقتصاد نشان می دهد که در حال خروج از رکود و حرکت به سمت رونق هستیم. ولی اینکه آیا مردم این موضوع را در حال حاضر حس می کنند یا نه. بحث دیگری است. قطعا مردم الان این موضوع را حس نمی کنند. عرض کردم همان طور که مردم حرکت به سمت رکود را با فاصله زمانی متوجه شدند، حرکت به سمت رونق نیز همین طور است. پس فارغ از آمارها قطعا مردم آثار بهبودیافتن وضعیت اقتصادی را با فاصله زمانی و در چند ماه آینده حس خواهند کرد.

به نظر شما دلیل بهبود شاخص های اقتصادی چیست؟

حریری: این اتفاقات به چند دلیل رخ داده است. اولین عامل انضباط مالی دولت بوده است. دولت واقعا تاکنون با انضباط مالی عمل کرده است. یعنی بانک مرکزی اسکناس بدون پشتوانه چاپ نکرده است. جلوی ولخرجی ها گرفته شده است. البته بخشی از این اقدامات به دلیل سیاست گذاری نیست. بخشی به دلیل اجبار بوده است. ولی به هر حال دولت تلاش کرده انضباط مالی را حفظ کند. مهم تر از این دلیل، آرامشی است که در بین مردم نسبت به آینده به وجود آمده است. این اتفاق به سبب تحرکات اقتصادی نبوده بلکه به دلیل یک سری اعمال سیاسی در کشور رخ داده است. این اتفاق به مذاکرات با 5+1 برمی گردد.

این احتمال وجود دارد که مذاکرات به نتیجه نرسد لذا اگر این اتفاق بیفتد، آرامشی که شما به آن اشاره کردید از بین خواهد رفت. به معنای دیگر این آرامش شکننده و انفعالی است.

حریری: قطعا هرگونه محدودیت در فضای بین المللی در اقتصاد کشور تاثیر خواهد گذاشت. قطعا این آرامش شکننده است. علی رغم همه بحث هایی که سیاسیون در خصوص مذاکرات انجام می دهند، روند کند رفع محدودیت هایی که الان با آن مواجهیم، قطع شود و یا محدودیت های جدیدی بر کشور تحمیل شود، به طور یقین اقتصاد با چالش روبرو خواهد شد.

به نظر می رسد که با توجه به پتانسیل های داخلی اقتصاد بتوان این رویکرد منفعلانه در مقابل تحریم ها را از بین برد. آیا شما با این حرف موافقید؟ به بیان دیگر آیا می توان متغیرهای اقتصادی کشور را از متغیرهای سیاسی مستقل کرد؟

حریری: نمی توانیم. چون شما در دنیایی زندگی می کنید که اقتصاد جهانی شده است.

ولی شواهد نشان می دهد که این کار امکان پذیر است. برای اینکه بحث روشن تر شود مثالی می زنم. به طور مثال یکی از مشکلات جدی اقتصاد ایران که به شدت بر تولید ملی اثرگذار بوده است، بنگاه داری بانک ها است. اینکه در بدنه دولت عزمی برای مقابله با این پدیده ایجاد شود، هیچ ربطی به مذاکرات ندارد. بسیاری از متغیرهای اقتصاد ایران ربطی به تحریم ها ندارد بلکه عزم دولت و بدنه اجرایی کشور را لازم دارد.لذا واقعیت های اقتصاد ایران به ما نشان می دهد که می توان در مقابل با تحریم ها فعال عمل کرد.

حریری: قبول دارم. ولی قطعا بدانید که مشکلات سیاسی کشور در فضای بین المللی مهم ترین مشکلات اقتصادی ما است. رشد قارچ گونه بانک ها در چه شرایطی رخ داد در شرایطی که اقتصاد کشور در دوران تحریم درونگرا شد.

بحث بر سر عملکرد بانک ها است. اگر نظارت بر سیستم بانکی به درستی صورت می گرفت، عملکرد بانک در خدمت تولید می بود. یعنی ما می توانستیم فارغ از تاثیرات تحریم به گونه ای عمل کنیم که مشکلات کشور در بانک داری، اقتصاد و ... کاهش یابد.

حریری: من می فهمم و قبول دارم که بنگاه داری بانکها بر اقتصاد لطمه زده است. البته همه مشکلات اقتصادی به خاطر بنگاه داری بانک ها نیست. و این را هم قبول دارم که مسائل مختلفی بر اقتصاد ایران تاثیرگذار است.

پس قبول دارید که نتیجه مذاکرات بخشی از عوامل تاثیر گذار است و ما می توانیم با اصلاح بخش های دیگر تاثیرات تحریم ها را کاهش دهیم و رویکرد منفعلانه ای نداشته باشیم.

حریری: بله من هم قبول دارم ولی مسلما مسائل سیاسی در خصوص مذاکرات هسته ای نیز بر اقتصاد کشور تاثیرگذار است.