استبداد و روسپیگری، ترجمۀ جشنوارۀ فیلم تورنتو از سیاست و جامعه‌ی ایرانی

به گزارش بولتن نیوز، بدیهی‌ست که باید این فیلم را در کنار فیلم‌های به ظاهر ایرانی دیگر چون "تهران من حراج"، "کسی از گربه‌های ایرانی خبر ندارد"، "دایره" و "شرایط" قرار دارد. فیلم‌هایی که وجه مشترک همه‌ی آنها سیاه‌نمایی مفرط از شرایط ایران امروز است. و البته در چند سال اخیر، اکثر آنها تعنه‌ای به ماجراهای سال 88 نیز می‌زنند و معلوم است چه سیاستی را دنبال می‌کنند. سیاست ظالم نشان دادن جمهوری اسلامی و غیر مردمی بودن آن.

گرچه این فیلم از جهات مختلف قابل بررسی و نقد است، اما ما می‌خواهیم دو نکته‌ی موجود در این فیلم را به چالش بکشیم. یکی به تصویری که فیلم "گل سرخ" از جوان ایرانی ترسیم کرده است و دیگری، منابع مورد استفاده‌ی کارگردان برای پرداختن به تشنجات سال 88 است.

اولین سوالی که با نگاه منتقدانه به فیلم "گل سرخ" در ذهن شکل می‌گیرد این است که تصویری که "سپیده فارسی" در این فیلم از جوان ایرانی ترسیم می‌کند، تا چه اندازه با واقعیت سازگار است؟ آیا همان‌طور که او با بی‌بی‌سی فارسی مصاحبه کرده، جوان ایرانی تَنِش‌های موجود در جامعه را از راه تَنَش به دیگران انتقال می‌دهد؟ و آیا این انتقال توأم با رفتارهای روسپیگری‌ست؟ مسلم است که این تصویر همراه با سیاه‌نمایی محض بوده و هیچ نشانی از واقعیت در آن نیست.

در اینکه جامعه‌ی ما دارای مشکلات اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی زیادی‌ست شکی نیست. اما واقعیت این است که بسیاری از جوانان ایرانی، در قبال این مشکلات سیاست فرار را اتخاذ نکرده بلکه به مقابله با آن برخاسته‌اند. گرچه در کشور ما هم آماری هرچند اندک از روسپیگری وجود دارد، اما حقیقت امر این است که اولا این آمار به نسبت سایر کشورهای جهان بسیار اندک بوده و ثانیا هیچ‌گاه این قشر، نماینده‌ی جوان ایرانی نیست.

نماینده‌ی جوان ایرانی آن کشاورز زاده‌ی مستقر در یکی از روستاهای دورافتاده‌ی ایران است که با وجود همه‌ی محرومیت‌ها، توانسته در کنکور بهترین رتبه را بیاورد و وقتی از امریکا و اروپا دعوت به تحصیل می‌شود، کشور خودش را می‌پسندد. و یا نماینده‌ی جوان ایرانی آن کسی‌ست که وقتی در این وانفسای اقتصادی هیچ کاری برای امرار معاش پیدا نمی‌کند، آخرت خود را خراب دنیا نکرده و با حداقل‌ترین کاسبی ممکن روزگار را می‌گذراند.

اما دومین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، پس زمینه‌ی سیاسی این فیلم یعنی حوادث پس از انتخابات سال 88 است. در این فیلم سعی شده کنش‌های اجتماعی منتج از اغتشاشات آن زمان تبدیل به واکنش‌های نابهنجار شخصیت زن فیلم بشود. اما سوال اساسی اینجاست که در این فیلم "گل سرخ" چه روایتی از آن حادثه وجود دارد؟ و تا چه حد می‌توان به این روایت اعتماد کرد که بر مدار حقیقت قرار دارد.

"سپیده فارسی" کارگردان این فیلم در مصاحبه‌ای که با بی‌بی‌سی فارسی انجام داده به این سوال پاسخ داده است: «آن بخش از تصاویر فیلم که مربوط به اعتراضات خیابانی سال هشتاد و هشت است در پی جست و جوی فراوان از فیلم‌هایی که توسط مردم گرفته شده، از اینترنت برداشته شده‌. تکه‌هایی را نیز از خبرهای شبکه‌های فارسی‌زبان مانند بی‌بی‌سی فارسی انتخاب کردم. به نظرم از نگاه تاریخی این فیلم‌ها منابع بسیار مهمی هستند ولی متاسفانه آرشیو سازمان‌دهی شده‌ای از فیلم‌های آن زمان موجود نیست.»

آنهایی که در متن حوادث سال 88 بودند به خوبی در خاطر دارند که چه حجم وسیعی از فیلم‌ها و عکس‌های ساختگی و غلوشده درخصوص آن حوادث در اینترنت و رسانه‌هایی چون صدای امریکا و بی‌بی‌سی منتشرشد. همچنین همه‌ی ما به خوبی در ذهن داریم که این رسانه در آزمون صداقت چگونه بیرون آمدند. در نتیجه استفاده از رسانه‌هایی که کذب اخبار و تحلیل‌های‌شان در خصوص حوادث سال 88 کاملا مشهود است، هیچ اعتباری ندارد.

و اضافه کنید به آن، عدم استفاده‌ی نویسنده و کارگردان فیلم از منابع طرف دیگر دعوا که نشان از یک‌طرفه بودن نگاه موجود در این فیلم دارد. البته خود کارگردان هم با جمله‌ی آخری که می‌گوید به نوعی تأیید می‌کند که چندان نباید در خصوص معتبر بودن روایتش در رابطه با حوادث سال 88 حساب باز کنیم. علی ایحال، اگر بخواهیم منصفانه به زمینه‌های سیاسی فیلم "گل سرخ" نگاه کنیم باید بگوییم که اتفاق تازه‌ای در آن نیفتاده و باز، سیاه‌نمایی پشت سیاه‌نمایی.

نکته‌ی آخری هم که باید به آن دقت کرد به ماجرای "کاسبان فتنه" برمی‌گردد. به نظر می‌رسد آنهایی که جریان فرهنگی انقلاب اسلامی را متهم به کاسبی از ماجراهای سال 88 می‌کنند، خودشان بیشتر از بقیه دنبال گرفتن ماهی از این آب گل‌آلود هستند. ای‌کاش نسل ما و نسل‌های بعد یادشان بماند که "کاسبان فتنه" چه کسانی‌ هستند و فرق آنها با تاریخ‌نگاران فتنه‌ی 88 در چیست.