کد خبر: ۲۱۳۲۷۶
تاریخ انتشار:
نمادی از دموکراسی و قانون مداری اقتباس از دوره ی مشروطه

شورای نگهبان؛ نهادی نظارتی

بیست و ششم تیرماه سالروز آغاز به کار شورای نگهبان، به عنوان یک نهاد نظارتی است. نهادی که وظیفه حراست از احکام الهی و پاسداری از قانون اساسی را برعهده دارد.
گروه سیاسی،پیشینه ی شورای نگهبان که نمادی از دموکراسی و قانون مداری است به دوره ی مشروطه باز می گردد. پس از آن که مجلس شورای ملی در زمان مظفرالدین شاه در 1285 هجری خورشیدی تشکیل شد و قانون اساسی مشروطه در 51 اصل به تصویب رسید. نمایندگان شورای نگهبان؛ نهادی نظارتیمجلس برای برطرف کردن برخی نقص های این قانون، متمم قانون اساسی را در 107 اصل تنظیم کردند و در 1286هجری خورشیدی به امضای محمدعلی شاه رساندند.

به گزارش بولتن نیوز،تلاش علمای اسلام به ویژه شیخ فضل الله نوری سبب شد در اصل دوم متمم قانون اساسی معروف به اصل طراز درباره ی لزوم نظارت حداقل پنج تن از مجتهدان و فقیهان بر موارد طرح شده در مجلس تاکید شود تا قانونی خلاف قواعد مقدس اسلام به تصویب نرسد.

این اصل با وجودی که تنها در سال های نخستین تصویب آن به اجرا درآمد، بیانگر این بود که تفکر تشکیل نهادی برای نظارت بر قانون از گذشته در ایران وجود داشته است.

شورای نگهبان که از ابتدایی ترین نهادهای انقلابی نظام سیاسی نوبنیاد ایران اسلامی است، اسفند 1358 هجری خورشیدی به حکم امام خمینی تشکیل شد و از 26 تیر 1359 هجری خورشیدی فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد.

شورای نگهبان؛ نهادی نظارتیاین شورا شباهت زیادی با برخی از نهادهای حافظ قانون اساسی در تعدادی از کشورها دارد. نهادهایی چون دادگاه قانون اساسی، شورای قانون اساسی، دیوان قانون اساسی و ... برخی کشورها پیش بینی شده است که با وجود برخی تفاوت های ساختاری و نوع مسوولیت ها، شباهت های زیادی با یکدیگر دارند.

دلیل اصلی تشکیل نهاد شورای نگهبان، 2 موضوع حراست و نگهبانی از احکام اسلام و پاسداری از قانون اساسی بوده و به همین دلیل از این نهاد به شورای «نگهبان» تعبیر شده است. به طوری که در قسمتی از اصل 91 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: «به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان ... تشکیل می شود... »

بر اساس این اصل، شورای نگهبان از 6 فقیه و 6 حقوقدان تشکیل می شود که فقیهان بر اساس حکم رهبری و دیگر اعضا با معرفی رییس قوه قضاییه و رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی به این شورا راه می یابند.

فقهای شورای نگهبان باید مجتهد، عادل، آگاه به مقتضیات زمان و مسایل روز باشند که 2 شرط عدالت و احاطه به مقتضیات زمان و مسایل روز باید به تایید مقام معظم رهبری برسد.

حقوقدان، مسلمان، متخصص بودن در رشته های گوناگون حقوقی نیز از ویژگی هایی است که حقوقدانان باید دارا باشند. تایید این شرایط بر عهده ی رییس قوه ی قضاییه است و هر کدام از این حقوقدانان باید در یک رشته ی حقوقی متخصص باشند.

زمان ماموریت هر یک از این اعضا 6 سال است، به طوری که پس از هر سه سال نیمی از اعضای این 2 گروه تغییر می یابند و اعضای تازه ای به جای آنها انتخاب می شوند؛ بنابراین با این نوع تغییر، ترکیب شورا هرگز از فقها و حقوقدانان با تجربه خالی نمی شود و مهارت عضوهای قدیمی و با تجربه به افراد جدید منتقل می شود. همچنین اعضای پیشین می توانند بار دیگر انتخاب شوند.

وظایف و عملکرد شورای نگهبان در قانون اساسی مشخص شده است و علاوه بر اصل های 91تا 99 که وظیفه های این شورا را توصیف می کند، در 11 اصل دیگر نام این شورا عنوان شده است.

برخی وظیفه های شورای نگهبان تنها مربوط به فقهای این شورا هستند و حقوقدانان در این موردها حق اظهار نظر ندارند که از جمله آنها می توان، تشخیص مخالف نبودن مصوبه های مجلس شورای اسلامی با موازین شرعی، تشخیص مخالف نبودن مصوبه های دولت با اصل ها و احکام مذهب رسمی کشور و عضویت در شورای موقت رهبری را نام برد.

دیگر وظیفه هایی که میان فقها و حقوقدان مشترک است، پاسداری از قانون اساسی، تفسیر قانون اساسی، تعیین صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری، نظارت بر انتخابات و حضور اختیاری و الزامی در مجلس را شامل می شود.

اعضای شورای نگهبان به منظور سرعت در کار می توانند با اختیار خود هنگام گفت و گو درباره ی لایحه یا طرح قانونی در مجلس شورای اسلامی حاضر شوند و از نزدیک در جریان این گفت و گوها باشند.

حضور اعضای شورای نگهبان در زمانی که جلسه های مجلس شورای اسلامی به صورت غیرعلنی برگزار می شود، هنگام بحث و بر رسی طرح ها و لایحه های فوری و در آیین تحلیف رییس جمهوری، الزامی است.

دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است که آیت الله لطف الله صافی از 1359 تا 1367 هجری خورشیدی مسوولیت دبیری شورای نگهبان را عهده دار بود و از 1367 هجری خورشیدی تاکنون که این شورای دوره ی ششم فعالیت خود را سپری می کند این وظیفه بر عهده ی آیت الله احمد جنتی است.

امام خمینی بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران در توصیه ای به شورای نگهبان فرمود:«...شورای نگهبان در نظارت بر قوانینی که می گذرد چه مربوط به مسایلی باشد که تماس با احکام اولیه شرعی دارد یا احکام ثانویه ، با مراعات همه جوانب نظر دهند... چون عمل شورای نگهبان حفظ نظام است از هیچ کوشش و تلاشی برای حفظ نظام نباید دریغ نماید...»

آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب نیز درباره ی این شورا فرمودند:«...شورای نگهبان در حرف و اقدام و کار خودش ، امین و مؤتمن است و همه موظفند که به چشم امین به آن نگاه کنند...کار نظارت بر انتخابات ، کار بسیار با اهمیتی است ؛ زیرا که سلامت انتخابات ، سلامت مجلس را به دنبال دارد؛ و سلامت مجلس ، سلامت قوانین و مایه های کار را در کشور به دنبال دارد. صحت نظام ما به حفظ جهت اسلامی و رعایت قانون اساسی در آن است ؛ و این با شورای نگهبان تأمین می شود...شورای نگهبان گلوگاه مهمی برای حفظ قانون اساسی است»

با الهام از: کتاب شورای نگهبان سند مشروعیت قوانین نظام

کتاب بررسی فقهی ـ حقوقی شورای نگهبان
منبع: ایرنا

شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.

bultannews@gmail.com

نظر شما

آخرین اخبار

پربازدید ها

پربحث ترین عناوین