عقد اخوّت، اثبات ولایت و مایه اتحاد امّت

گروه مذهبی،اشاره: روز دوازدهم ماه مبارک رمضان، یکی از روزهای مبارک است که در آن، افضلیت و برتری امیرالمؤمنین علی علیه السلام بار دیگر بر همگان ثابت شد و بنا بر نقل شیخ مفید در مسار الشیعة، پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، در قالب عقد اخوت بین مؤمنین و بین خود و امیرالمؤمنین علی علیه السلام، به همگان فهماند که جز علی علیه السلام کسی شایستگی پیشوایی بر مسلمین را ندارد. شرح این واقعه تاریخی را در نوشتار آیت الله العظمی صافی مدظله می خوانیم:
***
به گزارش بولتن نیوز،یکی از مسائلی که پيامبر اكرم صلّي الله عليه وآله از آغاز دعوت به آن توجه و عنایت خاصی داشتند، مسأله اخوّت ديني بود تا جایی که آن را از اركان مهم و پايه‌هاي استوار اجتماع زنده مسلمانان مي‌دانستند و به وسيله آن، كينه‌ها و دشمني‌هاي ديرينه را از بين بردند.
از جمله كارهايي كه به منظور جوشش و همبستگي كامل‌تر و بيدار شدن شعور اسلامي و حكمت‌هاي ديگر انجام دادند، اين بود كه بين هر دو نفر از مهاجرين، عقد اخوّت بستند؛ چنان‌كه بين هر دو نفر از مهاجرين و انصار نيز پيمان برادري برقرار كردند.
بنابر نقل شيخ مفيد در مسار الشيعة، در روز دوازدهم ماه مبارك رمضان، پيامبر اكرم صلّي الله عليه وآله بين اصحاب، عقد اخوّت قرار داد و بين خود و علي عليهما السّلام نيز پيوند برادري برقرار كرد.
بين هر دو نفر كه با هم تجانس داشتند و از لحاظ افكار و آرا به هم شبيه بودند، عقد اخوّت برقرار شد و با اين كار در حقيقت، خانواده‌ها و قبايل و عشاير، به هم مرتبط و متّصل شدند.
اين اقدام پيامبر صلّي الله عليه وآله هم از جنبه سياسي و اجتماعي هم از جهت به هم پيوستن جامعه نوزاد اسلامي، بسيار با ارزش و سودمند بود و زمينه‌اي براي اخوّت عامّ مسلمانان و برادري همگاني و جهاني جامعه بشريّت شد.
البته چنان كه از كتب تاريخ و حديث استفاده مي‌شود، عقد اخوّت چندين بار صورت گرفت: يك بار بين مهاجرين ، يك بار در ابتداي ورود به مدينه طيّبه بين مهاجر و انصار ، و بار ديگر هنگام نزول آيه (اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَة)، در «يَوْمُ الْمُباهَلَة».
و اما موضوعي كه در اين صحنه‌هاي مودّت‌ساز و محبّت‌آفرين، جالب و با اهمّيّت بود، انتخاب حضرت علي عليه السّلام توسّط پيامبر صلّي الله عليه وآله به برادري خود بود.
پيامبر صلّي الله عليه وآله همه را با هم برادر كرد و به گفته بسياري از مورّخان و محدّثان، افرادي را كه هم طراز و هم رتبه بودند، برادر قرار داد.
بر اين اساس، براي خود نيز بايد برادري انتخاب مي‌كرد. به راستي آن كس كه لايق و شايسته اين مكرمت باشد، كيست؟ و آن كس كه بتواند، قرين و هم طراز پيامبر صلّي الله عليه وآله باشد (جز در مقام نبوّت) چه شخصيّتي است؟
اين انتخاب، يك انتخاب ساده نبود. يقيناً پيامبر صلّي الله عليه وآله كسي را براي خود انتخاب مي‌كرد كه از هر جهت شايسته باشد؛ برادري كه همفكر و هماهنگ و هم زبان با او باشد و نسبت به جان و مال و هر چه دارد فداكار باشد و بتواند حقّ برادري رسول خدا را ادا كند.
آري، به غير از علي، كسي لايق چنين مقامي نبود كه پيامبر در حقّش فرمود: «اَنْتَ مِنّي بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسي اِلّا اَنَّهُ لا نَبِيّ بَعْدي»
علاوه بر علماي شيعه، محدّثان مشهور و مورّخان معروف و نويسندگان كتب سيره اهل سنّت، مانند «حلبي»، «زيني دحلان» و «ابن هشام»، حديث اخوّت را روايت كرده‌اند.
هر كس كه درباره اين موضوع، به كتب شيعه و سنّي رجوع كند، يقين حاصل مي‌كند كه پيامبر صلّي الله عليه وآله از بين همه اصحاب و خويشان، يگانه كسي را كه به اخوّت و برادري خود برگزيد، علي عليه السّلام بود و هر كس جز علي چنين ادّعايي كند، كذّاب و دروغگو است؛ چنان كه احدي نيز به جز علي عليه السّلام ادّعاي اين فضيلت را نكرد و اين امتياز كه متضمّن ساير فضايل است، مخصوص آن حضرت مي‌باشد. پيامبر صلّي الله عليه وآله انتخاب خود را در چندين مكان مختلف صريحاً اعلام فرمودند:
1. هنگام عقد اخوّت بين مهاجرين؛
2. هنگام عقد اخوّت بين مهاجرين و انصار؛
3. هنگام نزول آيه (اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةُ)؛
4. روز مباهله.
اين انتخاب، بر اساس وحي و انتخاب خدا بود. خدا بين پيامبر صلّي الله عليه وآله و علي عليه السّلام برادري قرار داده بود؛ چنان كه در «ليلة المبيت»، شبي كه مشركان مي‌خواستند پيغمبر را بكشند و علي جان خود را فداي جان پيامبر كرد و در بستر آن حضرت خوابيد ـ به شرحي كه در كتب معتبر اهل سنّت است ـ خدا در ضمن وحي كه به جبرييل و ميكاييل كرد، فرمود:
«اَفَلا كُنْتُما مِثْلَ عَلي بْنِ اَبيطالِب اخَيْتُ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ مُحَمَّد»
در سيره «ابن هشام»، از «ابن اسحاق» روايت شده است كه پيامبر صلّي الله عليه وآله بين اصحابش از مهاجر و انصار، برادري برقرار كرد. سپس فرمود: پناه بر خدا كه از پيغمبر سخني كه نفرموده باشد، بگوييد.
«تَآخَواْ فِي اللهِ اَخَوَيْنَ اَخَويْنَ؛ در راه خدا، دو نفر دو نفر با يكديگر برادر شويد.» سپس دست علي بن ابيطالب را گرفت و فرمود: «هذا اَخي؛ اين برادر من است.»
پس رسول خدا صلّي الله عليه وآله سَيِّدُ الْمُرْسَلينَ وَاِمامُ المُتَّقينَ وَرَسُولُ رَبِّ الْعالَمينَ كه نظير و مانندي در بين بندگان خدا ندارد، با علي بن ابي طالب برادر هستند.
«ابن اثير» در «اُسْدُ الْغابَه» مي‌گويد: پيامبر صلّي الله عليه وآله دو مرتبه بين خود و علي عليه السّلام برادري قرار داد، زيرا بين مهاجرين برادري قرار داد و سپس بين مهاجر و انصار، و در هر بار به علي عليه السّلام فرمود: «اَنْتَ اَخي فِي الدُّنْيا وَالاخِرَة؛ تو در دنيا و آخرت برادر من هستي.»
متون و اسناد احاديث اخوّت در جوامع سنّي و شيعه بسيار است، به طوري كه در كتب «سنن ترمذي»، «ابن ماجه»، «مستدرك» و «تاريخ طبري»، «مسند احمد»، «مجمَعُ الزوايد»، «طبقات ابن سعد»، «الدر المَنْثُور»، «رياض النَّضرة» و «فضائل الخمسة»  به طور مفصّل شرح داده شده است.