مقوله‌ای جنجالی به اسم "هنری انقلابی"

گروه فرهنگی- سید مجتبی نعیمی:«توقّع انقلاب از هنر و هنرمند، مبتنى بر نگاه زيباشناختى در زمينه هنر است، كه توقّع زيادى هم نيست. ملتى در يك دفاع هشت ساله با همه وجود به ميدان آمد. جوانان به جبهه رفتند و از فداكارى در راه ارزشى كه براى آنها وجود داشت، استقبال كردند - البته عمدتاً به خاطر دين رفتند؛ هرچند ممكن است عدّه‌اى هم براى دفاع از ميهن و مرزهاى كشور دست به فداكارى زده باشند - مادران و پدران و همسران و فرزندان و كسانى كه پشت جبهه تلاش مى‌كردند نيز طور ديگرى حماسه آفريدند. شما خاطرات هشت سال دفاع مقدّس را مرور كنيد، ببينيد براى يك نگاه هنرمندانه به حالت و كيفيّت يك جامعه، چيزى از اين زيباتر پيدا مى‌كنيد؟» بیانات رهبر انقلاب در دیدار با جمعی از اصحاب فرهنگ و هنر 1380/5/1

به گزارش بولتن نیوز، بگذارید ما را متهم کنند به اینکه نگاه ایدئولوژیک به هنر داریم. مگر خود آنها ندارند؟ اصلا مگر می‌شود به هنر نگاه ایدئولوژیک نداشت؟ مگر می‌شود انسان بود و بدون گرایش بود؟ و مگر ایدئولوژی چیزی غیر از گرایش فکری ساختارمند است؟ پس بی‌خیال نیش و کنایه‌های مزدوران فرهنگی. راستش را بخواهید، حرف‌های آنها از روی آروغ‌های ناشتای هنر برای هنر است.

اشتباه است اگر فرض کنیم هنر انقلابی یعنی وزارت ارشاد بیاید و چندتا فیلم در مورد روحانیت بسازد و یا چند موسیقی درخصوص دفاع مقدس سفارش دهد. اصلا اشتباه است اگر فرض کنیم هنر انقلابی همان هنر دولتی‌ست. نه اینکه دولت هیچ نقشی در هنر انقلابی ندارد، اما بخش عمده‌ی این نوع از هنر برآمده از نقش مردم است. چون انقلاب برآمده از مردم است، نه ساخته‌ی دولت‌ها.

اما رسالت هنر انقلابی چیست؟ و چرا ما به آن نیاز داریم؟ نیاز ما از سر تداوم انقلاب است. چون قرار نبوده و نیست که جریان انقلاب از 22 بهمن 57 به بعد متوقف شود. و برای این تداوم نیاز به محرک‌های گوناگون است. چه محرکی بهتر از هنر که از جنس فرهنگ است و می‌توان ظرفیت انقلاب فرهنگی قرن را بیشتر از پیش متجلی کند. همچنین هنر انقلاب، تریبون پاک انقلاب اسلامی‌ست. برای گفتن آرمان‌هایش، دلتنگی‌هایش، بلاهایی که بر سرش آمده، جایی که ایستاده، توقعاتی که دارد و ...

و شاید روی دیگر نیاز ما به هنر انقلابی، رسالت آن است که در این وادی، قلم چه می‌خواهد بگوید وقتی معمار انقلاب درباره‌اش فرموده: «تنها هنرى مورد قبول قرآن است كه صيقل دهنده اسلام ناب محمدى‏صلى الله عليه وآله، اسلام ائمه هدى‏عليهم السلام، اسلام فقراى دردمند، اسلام پابرهنگان، اسلام تازيانه خوردگان تاريخ تلخ و شرم آور محروميت‏ها باشد. هنرى زيبا و پاك است كه كوبنده سرمايه‏دارى مدرن و كمونيسم خون‏آشام و نابود كننده اسلام رفاه و تجمل، اسلام التقاط، اسلام سازش و فرومايگى، اسلام مرفهين بى درد و در يك كلمه اسلام امريكائى باشد. هنر در مدرسه عشق، نشان دهنده نقاط كور و مبهم معضلات اجتماعى، اقتصادى، سياسى و نظامى است. هنر در عرفان اسلامى، ترسيم روشن عدالت، شرافت، انصاف و تجسم تلخكامى گرسنگان مغضوب و قدرت و پول است. هنر در جايگاه واقعى خود تصوير زالوصفتانى است كه از مكيدن خون فرهنگ اصيل اسلامى، فرهنگ عدالت و صفا لذت مى‏برند. تنها به هنرى بايد پرداخت كه راه ستيز با جهانخواران شرق و غرب و در راس آنها امريكا و شوروى را بياموزد.

هنرمندان ما زمانى مى‏توانند بى‏دغدغه، كوله‏بار مسؤوليت و امانتشان را زمين بگذارند كه مطمئن باشند مردمشان بدون اتكاى به غير و تنها و تنها در چارچوب مكتبشان به حيات جاويدان رسيده‏اند و هنرمندان ما در جبهه‏هاى دفاع مقدس اين گونه بودند تا به ملاء اعلا شتافتند و براى خدا، عزت و سعادت مردمشان جنگيدند و در راه پيروزى اسلام عزيز تمام مدعيان هنر بى‏درد را رسوا نمودند خدايشان در جوار رحمت‏خويش محشورشان گرداند.» پیام امام خمینی(ره) 30/6/1367

اما هنر انقلابی پای کار انقلابی می‌خواهد. یعنی از یکسو به مدیریت فرهنگی جهادی نیازمند است و از سوی دیگر، هنرمند انقلابی می‌طلبد. اصلا اگر این دو را حذف کنیم، دیگر چه چیزی برای هنر انقلابی می‌ماند؟ حالا یک سوال: چقدر از مدیریت فرهنگی ما در حال حاضر، عمل جهادی دارند و انقلابی‌ند؟ یعنی تا چه اندازه به این اصل اعتقاد دارند که برای اصلاح شرایط فرهنگی کشور نیازمند کار بیشتر از حالت عادی هستیم و آیا دغدغه‌های انقلاب اسلامی را می‌شناسند که بخواهند در این گفتمان فعالیت کنند؟ همچنین هنرمندان ما در کجای این منظومه قرار دارند؟ آیا ما نیروی انقلابی داریم که در گام بعد دغدغه‌ی هنر پیدا کرده باشد و بخواهد در این زمین بازی کند؟ آیا هنرمندی هست که آرمان‌ها و حساسیت‌های انقلاب، وی را از آن خود کرده باشد تا در این دایره قرار بگیرد؟ این‌ها سوالات مهمی‌ست که حتی وجود طرح مسائل آنها در ذهن افراد می‌تواند تأثیرات ویژه‌ای بر روی رفتار انسان‌ها بگذارد. چه برسد به اینکه پاسخ‌های دقیقی نیز در این رابطه وجود داشته باشد.