تشكيل خاورميانه قدرتمند باهمكاري ايران و تركيه
رئيس‌جمهور افزود: ايران و تركيه اگر با هم باشند، مي‌توانند بر همه تهديدها غلبه و از فرصت‌ها به نفع ملت‌هاي خود استفاده كنند.
به گزارش روزنامه ايران؛ هيچ محدوديتي براي توسعه همكاريهاي ايران و تركيه وجود ندارد
■ موضعگيري شما (اردوغان) در قبال رژيم صهيونيستي، آثار مثبتي در كل دنيا و جهان اسلام به‌دنبال داشت و همه ملت‌ها را خوشحال كرد
■ رجب طيب اردوغان، نخست‌وزير تركيه: نابوكو دير يا زود به اهميت حضور جمهوري اسلامي پي خواهد برد
■ تلويزيون روسيه: ايران و تركيه 2 كشور مقتدر منطقه هستند كه سفرهاي مقامات 2 كشور در راستاي تقويت روابط دوجانبه و منطقه‌اي است
■ شبكه يورونيوز: آنكارا عقيده دارد در موضوع هسته‌اي به‌طور ناعادلانه‌اي با جمهوري اسلامي رفتار مي‌شود و تركيه از شريك اقتصادي خود حمايت مي‌كند
گروه سياسي ـ سفر رجب طيب اردوغان به تهران از ابعاد و زواياي گوناگون مورد بحث و تحليل رسانه‌ها و صاحب نظران منطقه و جهان بوده است.
حسين‌پور، سفير ايران در تركيه در اين باره معتقد است: همكاريهاي راهبردي دوكشور تأثيرات عميقي بر تشكيل خاورميانه بزرگ و قدرتمند خواهد داشت. وي تأكيد كرد: اسلام هراسي و همسايه هراسي بخشي از نقشه‌هاي امپرياليستي است و اينگونه سفرها در راستاي توسعه تفكر دوستي قابل توجه است. همچنين طلال عتريسي، كارشناس لبناني مسائل ايران و خاورميانه با اشاره به سفر نخست‌وزير تركيه به ايران گفت: اين سفر به تقويت جبهه ضدسازش در منطقه منجر خواهد شد.
وي افزود: سفر اردوغان به تهران اين پيام را به همراه دارد كه تركيه خواستار برقراري مناسبات مستحكم با ايران است در حالي كه امريكا و برخي كشورهاي عربي با تقويت چنين مناسباتي مخالفند. اين كارشناس مسائل ايران و خاورميانه درباره تأثيرات ديدار نخست وزير تركيه از تهران بر تحولات فلسطين و لبنان گفت: در چند سال اخير آنكارا موضعگيري مثبتي در خصوص مسائل فلسطين داشته است به طوري كه اخيراً در رزمايش مشترك امريكا و اسرائيل شركت نكرد و در حمايت از فلسطين موضعگيري كرد و اين موضوع را مي‌توان پس از جنگ 22 روزه غزه به راحتي مشاهده كرد.
■ روابط تهران- آنكارا در زمان احمدي‌نژاد قوي‌تر شد
مذاكرات هيأت‌هاي بلندپايه دو كشور قدرتمند و مطرح منطقه در تهران، در رسانه‌هاي بين‌المللي بازتاب گسترده‌اي داشته است. تلويزيون روسيا اليوم با اشاره به سفر اردوغان به تهران، ايران و تركيه را دو كشور مؤثر و مقتدر در منطقه خواند و افزود: روابط تهران و آنكارا در زمان رياست جمهوري احمدي‌نژاد به ميزان بالايي تقويت شد.
شبكه يورونيوز هم با اشاره به اين كه آنكارا عقيده دارد در موضوع هسته‌اي به طور ناعادلانه‌اي با جمهوري اسلامي رفتار مي‌شود، خاطرنشان كرد: تركيه در نظر دارد همچنان از شريك اقتصادي خود حمايت كند.
همچنين شبکه تلويزيوني العربيه اعلام کرد: با وجود ائتلاف راهبردي آنکارا با واشنگتن و تل‌آويو، ترکيه و ايران توانستند زمينه مستعدي را براي روابط راهبردي ايجاد کنند.
روزنامه واشنگتن تايمز هم نوشت: نخست وزیر ترکیه با سفر خود به ایران و طرح‌ريزي قراردادهاي جديد همكاري، سیاست‌های غرب در قبال تهران را به چالش کشید. به نوشته این روزنامه، یک هیأت عالی‌رتبه از سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به ایران سفر کرده که این در نوع خود کم‌نظیر است. این روزنامه در ادامه نوشت: سفر اردوغان به تهران بدون شک بر مناسبات ترکیه با اسرائیل نیز تأثیر می‌گذارد و این در حالی است که در یک ماه اخیر تل‌آویو و آنکارا روابط پرتنشی را پشت سر گذاشته‌اند. واشنگتن تايمز افزود: این سفر می‌تواند ترکیه را به یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران تبدیل کند و این در حالی است که کشورهای اروپایی به دلیل تحریم‌های موجود، روابط تجاری چندان زیادی با تهران ندارند.
آرزوي به‌بار نشسته دو همسايه
همه‌چيز در آخرين روزهاي ماه اكتبر دست به دست هم داد تا ديدار رجب طيب اردوغان از تهران به عنوان نشانه‌اي از تحول سياسي تبديل شود. ايراني‌ها از زماني كه سكان سياست تركيه به دست حزب قدرتمند عدالت و توسعه افتاد در انتظار برداشتن گامي براي يك همكاري استراتژيك بودند. در اين مدت تهران منادي سياست «نگاه نو» به همسايه غربي شد. ايراني‌ها در پرتو اين نگرش نو، در وهله اول پي آن رفتند كه روابط دو كشور را از حد معمولي و متداول گذشته خارج سازند و در گام بعدي، پايه اتحادهاي دو جانبه و چند جانبه با دولت اسلامي تركيه را در سطح خاورميانه پايه نهادند.
در 7 بهاري كه از عمر دولت اسلامي تركيه مي‌گذرد، تهران از هر فرصتي براي گسترش دامنه دوستي‌ها بهره جست. در اين مدت حجم ديدارها و مراودات سران سياسي ميان دو كشور به روشني نشان مي‌داد كه دولت اردوغان و احمدي‌نژاد، سوداي يك تحول در روابط فيمابين را در سر دارند. اولين توافق‌ها براي «شروع همكاري استراتژيك» در سفر مردادماه گذشته رئيس‌جمهوري كشورمان به آنكارا صورت گرفت و اكنون رجب طيب اردوغان، اين تفكر را جان تازه‌اي بخشيده است. تهران ترديد ندارد كه اين ديدار با فهرست بلند توافقاتي كه در آن گنجانده شده، دو ملت داراي تمدن را به آرزوي ديرينشان خواهد رساند.
آنچه پيداست، تهران و آنكارا حساس‌ترين زمان را براي همگرايي سياسي انتخاب كرد‌ه‌اند و انتظار مي‌رود توافقات امضا شده در ديدار اردوغان تأثيرات محسوسي بر فضاي سياسي خاورميانه داشته باشد.
هر تصميم مشتركي ميان اردوغان و احمدي‌نژاد درباره بحران‌ها و مناقشات حساس منطقه نظير عراق، افغانستان، لبنان و يا فلسطين بازتابي عميق در بر خواهد داشت. چنان كه از شواهد بر مي‌آيد بيش از همه، طرف‌هاي اسرائيلي نگران نتايج اين ديدارها هستند. در نگاه تل آويو ميزبان اين نشست (دولت احمدي‌نژاد) و ميهمان آن (اردوغان) امروز، نمادهاي اصلي مقابله با صهيونيسم در خاورميانه هستند و چنان كه تئوري ايراني‌ها براي تشكيل اتحاد بر محور آنكارا، دمشق و تهران جامه عمل پوشد، اين رژيم را با تنگناهاي عميق روبه‌رو خواهد ساخت.
بي‌سبب نيست كه ديدار مهم اردوغان از تهران در حاشيه خود با نوعي سمپاشي تبليغاتي رژيم صهيونيستي و شركاي آن همراه است. در حالي كه اردوغان با گنجاندن هيأتي 200 نفره از بلندپاپگان تجاري، فني و سياسي دولت تركيه در اين سفر براي شروع همكاري تاريخي گام برداشته است، محافل اسرائيلي سعي دارند اين ديدار را فقط به موضوع هسته‌اي ايران و يا يك تعارف ميانجيگري اردوغان ميان تهران و غرب محدود كنند. به عبارتي اين نتيجه‌گيري القا مي‌شود كه نخست‌وزير تركيه در اين سفر فقط حامل پيامي با لعاب اولتيماتوم از سوي قدرت‌هاي غربي است تا تهران برنامه هسته‌ايش را طبق الگوي پيشنهادي امريكا و اروپا تنظيم سازد.
البته مقام‌هاي جمهوري اسلامي در حالي كه نقش ميانجيگرانه دولت اسلامي تركيه در مناقشات منطقه‌اي را ستوده‌اند، در عين حال دوستان خود در آنكارا را از اين انديشه آگاه ساخته‌اند كه فرضيه ميانجيگري براي پروسه فعاليت صلح‌آميز هسته‌اي موضوعيت ندارد.
● دو بازيگر خط مقدم خاورميانه
با نگاه به 8 دهه سياست خارجي تركيه مي‌توان به اين واقعيت پي برد كه نگاه آنكارا بويژه در حوزه خاورميانه بيش از هر زمان ديگر به تهران نزديك شده است. تغييراتي كه به واسطه انديشه‌هاي اردوغان در ديپلماسي تركيه به وقوع پيوسته اين كشور را از يك عضو حاشيه‌نشين خاورميانه و بي‌اعتنا به مناقشات منطقه به بازيگري مؤثر در خط مقدم تحولات تبديل كرده است.
دولت اردوغان كه از ابتداي قدرت‌يابي در آنكارا طرح «برقراري موازنه در سياست خارجي» ميان غرب و شرق را اعلام كرد، اكنون در هفتمين سال صدارت نگاه خويش به سوي شرق را عميق‌تر مي‌سازد. در فاصله اين هفت سال به هر ميزان كه اعضاي اتحاديه اروپا در مسير عضويت آنكارا در اين اين سازمان سنگ‌اندازي كردند اردوغان در نزديكي به شرق مصمم تر شد. نبايد از نظر دور داشت كه سفرهاي مهم دولتمردان آنكارا به پايتخت‌هاي خاورميانه خصوصاً تهران زماني به بار مي‌نشيند كه رايزني‌هاي رئيس‌جمهوري تركيه با رهبران دو قدرت برتر اروپا، ساركوزي و مركل پيام آزاردهنده‌اي مبني‌بر «تداوم تفكر تعصب‌آميز سران اروپاي مسيحي به تركيه مسلمان» را دربرداشت.
بنابراين ناظران ترديدي ندارند كه راهي كه اردوغان در سياست خارجي خويش به سمت شرق گشوده اين كشور را به عضوي از بلوك قدرت‌هاي اسلامي خاورميانه تبديل خواهد كرد، يعني همان چيزي كه منتهي آمال ايراني‌ها است.
تهران تئوري و طرح چنين همگرايي را از پيش مهيا ساخته، حال خرسند است كه مقدمات اين تفكر نيز در اقدامات جديد دولت اردوغان فراهم آمده است. اردوغان پيش از همنشيني با سران ايران توانست بخش عمده‌اي از مشكلات و موانع اين تز همگرايي را از سر راه بردارد. معمار اين انديشه همگرايي اكنون در هيأت وزير خارجه اردوغان در سفر تهران نيز حضور دارد، احمد داوداوغلو وزيرخارجه تركيه با طرح نظريه «به صفر رساندن اختلاف‌هاي تركيه با همسايگان» توانست سوءتفاهم‌ها و تنش‌هاي مزمن ميان آنكارا با سوريه، عراق و تا حدي ارمنستان را برطرف سازد.
در الگوي همكاري راهبردي كه دولت‌هاي تركيه و ايران اكنون دنبال مي‌كنند مناقشات مهم خاورميانه بدون مداخله بازيگران فرامنطقه‌اي حل خواهد شد. نقطه اوج اين نظريه تشكيل «بازار مشترك خاورميانه» است. دو طرف اميدوارند كه از ايجاد چنين بلوك همگرايي قبل از همه ملت‌هاي رنجديده منطقه بويژه فلسطيني‌ها بهره ببرند. ايراني‌ها همانند ديگر مسلمانان منطقه اكنون اردوغان را در نقش يك حامي قدرتمند حقوق فلسطينيان تحت ستم مي‌نگرند و تصميم‌هاي او براي تنگنا قرار دادن منافع رژيم صهيونيستي را حركت‌هاي ماندگار تاريخي ارزيابي مي‌كنند. اين رشته اقدامات اردوغان كه سال گذشته از ترك نشست داووس به سبب اعتراض به سخنان رئيس‌جمهور رژيم صهيونيستي در بحبوحه جنگ غزه شروع و به لغو مانور مشترك نظامي تركيه با اسرائيل در هفته‌هاي گذشته منتهي شد سبب گرديد مناسبات آنكارا با كشورهاي اسلامي بويژه ايران ابعادي ويژه پيدا كند.
اما تهران، براي گشودن اين خط همكاري با آنكارا يك ضلع سوم نيز در نظر گرفته و آن دمشق است. البته انديشه و سناريوي چنين همكاري راهبردي از قبل روي ميز وزارت خارجه اين كشورها وجود داشته اما هر سه طرف براي عملياتي كردن چنين پروسه‌اي منتظر زمينه‌ها و شرايط تازه‌اي بودند كه اكنون به نظر مي‌آيد اين زمينه در فصل تازه تحولات منطقه فراهم شده است.
عوامل زيادي دست به دست هم داده‌اند تا اين سه قدرت منطقه‌اي در شاهراه تحولات خاورميانه نقش سه پل ارتباطي را براي طرف‌هاي بين‌المللي پيدا كنند. شايد يك دهه زمان صرف شد تا جامعه جهاني به دركي تازه بويژه از نقش تهران و دمشق دست يابد.در همه بحران هايي كه هشت سال پس از ۱۱ سپتامبر جغرافياي اين سه قدرت را احاطه كرد، تهران، دمشق و آنكارا بيشترين هزينه را پرداخته‌اند، سهم آنها از بحران بزرگي مثل فاجعه اشغال عراق فقط آوارگي يا ناامني سازمان يافته در مرزها نبود كه با اين فاجعه بسياري از پروژه هاي صلح و توسعه در منطقه متوقف شد. از طرفي تمايل به همگرايي ميان اين سه قدرت بيش از آنكه يك تصميم دولتي ورسمي باشد «يك مطالبه مردمي» است. كمتر كسي را در جامعه ايراني، سوري و ترك مي توان يافت كه به اين طرح نگاه ترديدآميز داشته باشد. آموزه بزرگ تحولات جديد خاورميانه نيز همين است كه تنها ائتلاف‌ها و پيمان هايي دراين منطقه سوق‌الجيشي پايدار مي ماند كه بر شالوده انديشه رهايي و احقاق حقوق ملت‌هاي منطقه بويژه دفاع از حقوق تضييع شده عراقي‌ها و فلسطينيان استوار باشد. رمز دوام دوستي امروز تركيه و ايران اين خواهد شد كه اين دو قدرت تعهدي يكسان به احقاق حقوق فلسطينيان و همه ملت‌هاي ستمديده بر دوش كشند.
● تلاش براي روابط20 ميليارد دلاري
دست اندركاران سياست خارجي ايران و تركيه همواره نسبت به سطح مراودات نارضايتي نشان داده‌اند. اين باور مشترك در آنكارا و تهران وجود داشته كه ظرفيت‌هاي همكاري بسيار فراتر از آن چيزي است كه الان جريان دارد. در همين رابطه ايده رساندن سطح مراودات تهران و آنكارا به رقم 20 ميليارد دلاري از دوره دولت اربكان تاكنون ذهن تصميم گيران دو كشور را به خود مشغول كرد. به نظر مي‌آيد در سفر امروز اردوغان، دوطرف تا حد زيادي به تحقق اين چشم‌انداز اميدوار شده‌اند. در اتاق مذاكره مديران اقتصادي دو طرف اكنون سخن از روابط سازوكار 20 ميليارد دلاري است. اين هدف راهبردي البته تحت تأثير بحران مالي جهان و عملي نشدن برخي از توافقات و تفاهمات دو كشور با نوسانات جدي روبه‌رو شد. در سال گذشته صادرات تركيه به جمهوري اسلامي ايران با
7/40 درصد افزايش به دو ميليارد و 28 ميليون و 452 هزار دلار رسيد و در مقابل صادرات جمهوري اسلامي ايران به تركيه نيز با 9/23 درصد افزايش نسبت به سال 2007 ميلادي به هشت ميليارد و 199 ميليون و 594 هزار دلار رسيد.
يكي از مؤلفه‌هاي مهم در دستيابي به اين سطح روابط، همكاري دو كشور در زمينه انرژي است. ايران به عنوان منبع سرشار انرژي و تركيه به عنوان شاهراه انتقال انرژي اكنون زمينه‌اي مهم براي شروع يك همكاري استراتژيك در حوزه نفت و گاز يافته‌اند.لذا انتظار مي‌رود همكاريهاي راهبردي دوكشور در زمينه انرژي و بويژه ترانزيت گاز ايران به اروپا با گفت‌وگوهاي مهمي كه صورت گرفته به تحولي تازه منجر شود. تهران براي تسهيل در تحقق اين اهداف در دوره جديد فعاليت گسترده‌اي را در نزد بخش خصوصي تركيه براي معرفي امكانات، تسهيلات و جاذبه‌هاي سرمايه‌گذاري در كشورمان انجام داده است كه آخرين مورد آن سفر يك هيأت 180 نفره ايراني به سرپرستي وزير اقتصاد و دارايي كشورمان به استانبول بود.
طبق گفته سفير كشورمان در تركيه در سفر اردوغان به تهران 5 تا 7 سند همكاري در زمينه‌هاي انرژي و بازرگاني از جمله قرارداد نفتي به روش
باي بك به ارزش سه و نيم ميليارد دلار به امضا مي‌رسد. در مقابل اردوغان را در اين سفر دو روزه به تهران، وزراي خارجه، انرژي و وزير مشاور در امور تجارت خارجي همراهي كردند تا زنگ حضور تركيه در حوزه انرژي و سرمايه‌گذاري در اين بخش مهم به صدا درآيد.
حضور يك گروه يكصد نفره از سرمايه‌گذاران، صاحبان صنايع، تجار و مسئولان نهادهاي مدني فعال در زمينه اقتصادي و تجاري تركيه از جمله از اتحاديه اتاق‌ها و بورس‌هاي تركيه، شوراي روابط اقتصادي خارجي، اتاق بازرگاني استانبول و اتحاديه و مجمع صادركنندگان تركيه ابعادي منحصربه‌فرد به اين سفر بخشيده است.
■ موضعگيري شما (اردوغان) در قبال رژيم صهيونيستي، آثار مثبتي در كل دنيا و جهان اسلام به‌دنبال داشت و همه ملت‌ها را خوشحال كرد
■ رجب طيب اردوغان، نخست‌وزير تركيه: نابوكو دير يا زود به اهميت حضور جمهوري اسلامي پي خواهد برد
■ تلويزيون روسيه: ايران و تركيه 2 كشور مقتدر منطقه هستند كه سفرهاي مقامات 2 كشور در راستاي تقويت روابط دوجانبه و منطقه‌اي است
■ شبكه يورونيوز: آنكارا عقيده دارد در موضوع هسته‌اي به‌طور ناعادلانه‌اي با جمهوري اسلامي رفتار مي‌شود و تركيه از شريك اقتصادي خود حمايت مي‌كند
گروه سياسي ـ سفر رجب طيب اردوغان به تهران از ابعاد و زواياي گوناگون مورد بحث و تحليل رسانه‌ها و صاحب نظران منطقه و جهان بوده است.
حسين‌پور، سفير ايران در تركيه در اين باره معتقد است: همكاريهاي راهبردي دوكشور تأثيرات عميقي بر تشكيل خاورميانه بزرگ و قدرتمند خواهد داشت. وي تأكيد كرد: اسلام هراسي و همسايه هراسي بخشي از نقشه‌هاي امپرياليستي است و اينگونه سفرها در راستاي توسعه تفكر دوستي قابل توجه است. همچنين طلال عتريسي، كارشناس لبناني مسائل ايران و خاورميانه با اشاره به سفر نخست‌وزير تركيه به ايران گفت: اين سفر به تقويت جبهه ضدسازش در منطقه منجر خواهد شد.
وي افزود: سفر اردوغان به تهران اين پيام را به همراه دارد كه تركيه خواستار برقراري مناسبات مستحكم با ايران است در حالي كه امريكا و برخي كشورهاي عربي با تقويت چنين مناسباتي مخالفند. اين كارشناس مسائل ايران و خاورميانه درباره تأثيرات ديدار نخست وزير تركيه از تهران بر تحولات فلسطين و لبنان گفت: در چند سال اخير آنكارا موضعگيري مثبتي در خصوص مسائل فلسطين داشته است به طوري كه اخيراً در رزمايش مشترك امريكا و اسرائيل شركت نكرد و در حمايت از فلسطين موضعگيري كرد و اين موضوع را مي‌توان پس از جنگ 22 روزه غزه به راحتي مشاهده كرد.
■ روابط تهران- آنكارا در زمان احمدي‌نژاد قوي‌تر شد
مذاكرات هيأت‌هاي بلندپايه دو كشور قدرتمند و مطرح منطقه در تهران، در رسانه‌هاي بين‌المللي بازتاب گسترده‌اي داشته است. تلويزيون روسيا اليوم با اشاره به سفر اردوغان به تهران، ايران و تركيه را دو كشور مؤثر و مقتدر در منطقه خواند و افزود: روابط تهران و آنكارا در زمان رياست جمهوري احمدي‌نژاد به ميزان بالايي تقويت شد.
شبكه يورونيوز هم با اشاره به اين كه آنكارا عقيده دارد در موضوع هسته‌اي به طور ناعادلانه‌اي با جمهوري اسلامي رفتار مي‌شود، خاطرنشان كرد: تركيه در نظر دارد همچنان از شريك اقتصادي خود حمايت كند.
همچنين شبکه تلويزيوني العربيه اعلام کرد: با وجود ائتلاف راهبردي آنکارا با واشنگتن و تل‌آويو، ترکيه و ايران توانستند زمينه مستعدي را براي روابط راهبردي ايجاد کنند.
روزنامه واشنگتن تايمز هم نوشت: نخست وزیر ترکیه با سفر خود به ایران و طرح‌ريزي قراردادهاي جديد همكاري، سیاست‌های غرب در قبال تهران را به چالش کشید. به نوشته این روزنامه، یک هیأت عالی‌رتبه از سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به ایران سفر کرده که این در نوع خود کم‌نظیر است. این روزنامه در ادامه نوشت: سفر اردوغان به تهران بدون شک بر مناسبات ترکیه با اسرائیل نیز تأثیر می‌گذارد و این در حالی است که در یک ماه اخیر تل‌آویو و آنکارا روابط پرتنشی را پشت سر گذاشته‌اند. واشنگتن تايمز افزود: این سفر می‌تواند ترکیه را به یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران تبدیل کند و این در حالی است که کشورهای اروپایی به دلیل تحریم‌های موجود، روابط تجاری چندان زیادی با تهران ندارند.
آرزوي به‌بار نشسته دو همسايه
همه‌چيز در آخرين روزهاي ماه اكتبر دست به دست هم داد تا ديدار رجب طيب اردوغان از تهران به عنوان نشانه‌اي از تحول سياسي تبديل شود. ايراني‌ها از زماني كه سكان سياست تركيه به دست حزب قدرتمند عدالت و توسعه افتاد در انتظار برداشتن گامي براي يك همكاري استراتژيك بودند. در اين مدت تهران منادي سياست «نگاه نو» به همسايه غربي شد. ايراني‌ها در پرتو اين نگرش نو، در وهله اول پي آن رفتند كه روابط دو كشور را از حد معمولي و متداول گذشته خارج سازند و در گام بعدي، پايه اتحادهاي دو جانبه و چند جانبه با دولت اسلامي تركيه را در سطح خاورميانه پايه نهادند.
در 7 بهاري كه از عمر دولت اسلامي تركيه مي‌گذرد، تهران از هر فرصتي براي گسترش دامنه دوستي‌ها بهره جست. در اين مدت حجم ديدارها و مراودات سران سياسي ميان دو كشور به روشني نشان مي‌داد كه دولت اردوغان و احمدي‌نژاد، سوداي يك تحول در روابط فيمابين را در سر دارند. اولين توافق‌ها براي «شروع همكاري استراتژيك» در سفر مردادماه گذشته رئيس‌جمهوري كشورمان به آنكارا صورت گرفت و اكنون رجب طيب اردوغان، اين تفكر را جان تازه‌اي بخشيده است. تهران ترديد ندارد كه اين ديدار با فهرست بلند توافقاتي كه در آن گنجانده شده، دو ملت داراي تمدن را به آرزوي ديرينشان خواهد رساند.
آنچه پيداست، تهران و آنكارا حساس‌ترين زمان را براي همگرايي سياسي انتخاب كرد‌ه‌اند و انتظار مي‌رود توافقات امضا شده در ديدار اردوغان تأثيرات محسوسي بر فضاي سياسي خاورميانه داشته باشد.
هر تصميم مشتركي ميان اردوغان و احمدي‌نژاد درباره بحران‌ها و مناقشات حساس منطقه نظير عراق، افغانستان، لبنان و يا فلسطين بازتابي عميق در بر خواهد داشت. چنان كه از شواهد بر مي‌آيد بيش از همه، طرف‌هاي اسرائيلي نگران نتايج اين ديدارها هستند. در نگاه تل آويو ميزبان اين نشست (دولت احمدي‌نژاد) و ميهمان آن (اردوغان) امروز، نمادهاي اصلي مقابله با صهيونيسم در خاورميانه هستند و چنان كه تئوري ايراني‌ها براي تشكيل اتحاد بر محور آنكارا، دمشق و تهران جامه عمل پوشد، اين رژيم را با تنگناهاي عميق روبه‌رو خواهد ساخت.
بي‌سبب نيست كه ديدار مهم اردوغان از تهران در حاشيه خود با نوعي سمپاشي تبليغاتي رژيم صهيونيستي و شركاي آن همراه است. در حالي كه اردوغان با گنجاندن هيأتي 200 نفره از بلندپاپگان تجاري، فني و سياسي دولت تركيه در اين سفر براي شروع همكاري تاريخي گام برداشته است، محافل اسرائيلي سعي دارند اين ديدار را فقط به موضوع هسته‌اي ايران و يا يك تعارف ميانجيگري اردوغان ميان تهران و غرب محدود كنند. به عبارتي اين نتيجه‌گيري القا مي‌شود كه نخست‌وزير تركيه در اين سفر فقط حامل پيامي با لعاب اولتيماتوم از سوي قدرت‌هاي غربي است تا تهران برنامه هسته‌ايش را طبق الگوي پيشنهادي امريكا و اروپا تنظيم سازد.
البته مقام‌هاي جمهوري اسلامي در حالي كه نقش ميانجيگرانه دولت اسلامي تركيه در مناقشات منطقه‌اي را ستوده‌اند، در عين حال دوستان خود در آنكارا را از اين انديشه آگاه ساخته‌اند كه فرضيه ميانجيگري براي پروسه فعاليت صلح‌آميز هسته‌اي موضوعيت ندارد.
● دو بازيگر خط مقدم خاورميانه
با نگاه به 8 دهه سياست خارجي تركيه مي‌توان به اين واقعيت پي برد كه نگاه آنكارا بويژه در حوزه خاورميانه بيش از هر زمان ديگر به تهران نزديك شده است. تغييراتي كه به واسطه انديشه‌هاي اردوغان در ديپلماسي تركيه به وقوع پيوسته اين كشور را از يك عضو حاشيه‌نشين خاورميانه و بي‌اعتنا به مناقشات منطقه به بازيگري مؤثر در خط مقدم تحولات تبديل كرده است.
دولت اردوغان كه از ابتداي قدرت‌يابي در آنكارا طرح «برقراري موازنه در سياست خارجي» ميان غرب و شرق را اعلام كرد، اكنون در هفتمين سال صدارت نگاه خويش به سوي شرق را عميق‌تر مي‌سازد. در فاصله اين هفت سال به هر ميزان كه اعضاي اتحاديه اروپا در مسير عضويت آنكارا در اين اين سازمان سنگ‌اندازي كردند اردوغان در نزديكي به شرق مصمم تر شد. نبايد از نظر دور داشت كه سفرهاي مهم دولتمردان آنكارا به پايتخت‌هاي خاورميانه خصوصاً تهران زماني به بار مي‌نشيند كه رايزني‌هاي رئيس‌جمهوري تركيه با رهبران دو قدرت برتر اروپا، ساركوزي و مركل پيام آزاردهنده‌اي مبني‌بر «تداوم تفكر تعصب‌آميز سران اروپاي مسيحي به تركيه مسلمان» را دربرداشت.
بنابراين ناظران ترديدي ندارند كه راهي كه اردوغان در سياست خارجي خويش به سمت شرق گشوده اين كشور را به عضوي از بلوك قدرت‌هاي اسلامي خاورميانه تبديل خواهد كرد، يعني همان چيزي كه منتهي آمال ايراني‌ها است.
تهران تئوري و طرح چنين همگرايي را از پيش مهيا ساخته، حال خرسند است كه مقدمات اين تفكر نيز در اقدامات جديد دولت اردوغان فراهم آمده است. اردوغان پيش از همنشيني با سران ايران توانست بخش عمده‌اي از مشكلات و موانع اين تز همگرايي را از سر راه بردارد. معمار اين انديشه همگرايي اكنون در هيأت وزير خارجه اردوغان در سفر تهران نيز حضور دارد، احمد داوداوغلو وزيرخارجه تركيه با طرح نظريه «به صفر رساندن اختلاف‌هاي تركيه با همسايگان» توانست سوءتفاهم‌ها و تنش‌هاي مزمن ميان آنكارا با سوريه، عراق و تا حدي ارمنستان را برطرف سازد.
در الگوي همكاري راهبردي كه دولت‌هاي تركيه و ايران اكنون دنبال مي‌كنند مناقشات مهم خاورميانه بدون مداخله بازيگران فرامنطقه‌اي حل خواهد شد. نقطه اوج اين نظريه تشكيل «بازار مشترك خاورميانه» است. دو طرف اميدوارند كه از ايجاد چنين بلوك همگرايي قبل از همه ملت‌هاي رنجديده منطقه بويژه فلسطيني‌ها بهره ببرند. ايراني‌ها همانند ديگر مسلمانان منطقه اكنون اردوغان را در نقش يك حامي قدرتمند حقوق فلسطينيان تحت ستم مي‌نگرند و تصميم‌هاي او براي تنگنا قرار دادن منافع رژيم صهيونيستي را حركت‌هاي ماندگار تاريخي ارزيابي مي‌كنند. اين رشته اقدامات اردوغان كه سال گذشته از ترك نشست داووس به سبب اعتراض به سخنان رئيس‌جمهور رژيم صهيونيستي در بحبوحه جنگ غزه شروع و به لغو مانور مشترك نظامي تركيه با اسرائيل در هفته‌هاي گذشته منتهي شد سبب گرديد مناسبات آنكارا با كشورهاي اسلامي بويژه ايران ابعادي ويژه پيدا كند.
اما تهران، براي گشودن اين خط همكاري با آنكارا يك ضلع سوم نيز در نظر گرفته و آن دمشق است. البته انديشه و سناريوي چنين همكاري راهبردي از قبل روي ميز وزارت خارجه اين كشورها وجود داشته اما هر سه طرف براي عملياتي كردن چنين پروسه‌اي منتظر زمينه‌ها و شرايط تازه‌اي بودند كه اكنون به نظر مي‌آيد اين زمينه در فصل تازه تحولات منطقه فراهم شده است.
عوامل زيادي دست به دست هم داده‌اند تا اين سه قدرت منطقه‌اي در شاهراه تحولات خاورميانه نقش سه پل ارتباطي را براي طرف‌هاي بين‌المللي پيدا كنند. شايد يك دهه زمان صرف شد تا جامعه جهاني به دركي تازه بويژه از نقش تهران و دمشق دست يابد.در همه بحران هايي كه هشت سال پس از ۱۱ سپتامبر جغرافياي اين سه قدرت را احاطه كرد، تهران، دمشق و آنكارا بيشترين هزينه را پرداخته‌اند، سهم آنها از بحران بزرگي مثل فاجعه اشغال عراق فقط آوارگي يا ناامني سازمان يافته در مرزها نبود كه با اين فاجعه بسياري از پروژه هاي صلح و توسعه در منطقه متوقف شد. از طرفي تمايل به همگرايي ميان اين سه قدرت بيش از آنكه يك تصميم دولتي ورسمي باشد «يك مطالبه مردمي» است. كمتر كسي را در جامعه ايراني، سوري و ترك مي توان يافت كه به اين طرح نگاه ترديدآميز داشته باشد. آموزه بزرگ تحولات جديد خاورميانه نيز همين است كه تنها ائتلاف‌ها و پيمان هايي دراين منطقه سوق‌الجيشي پايدار مي ماند كه بر شالوده انديشه رهايي و احقاق حقوق ملت‌هاي منطقه بويژه دفاع از حقوق تضييع شده عراقي‌ها و فلسطينيان استوار باشد. رمز دوام دوستي امروز تركيه و ايران اين خواهد شد كه اين دو قدرت تعهدي يكسان به احقاق حقوق فلسطينيان و همه ملت‌هاي ستمديده بر دوش كشند.
● تلاش براي روابط20 ميليارد دلاري
دست اندركاران سياست خارجي ايران و تركيه همواره نسبت به سطح مراودات نارضايتي نشان داده‌اند. اين باور مشترك در آنكارا و تهران وجود داشته كه ظرفيت‌هاي همكاري بسيار فراتر از آن چيزي است كه الان جريان دارد. در همين رابطه ايده رساندن سطح مراودات تهران و آنكارا به رقم 20 ميليارد دلاري از دوره دولت اربكان تاكنون ذهن تصميم گيران دو كشور را به خود مشغول كرد. به نظر مي‌آيد در سفر امروز اردوغان، دوطرف تا حد زيادي به تحقق اين چشم‌انداز اميدوار شده‌اند. در اتاق مذاكره مديران اقتصادي دو طرف اكنون سخن از روابط سازوكار 20 ميليارد دلاري است. اين هدف راهبردي البته تحت تأثير بحران مالي جهان و عملي نشدن برخي از توافقات و تفاهمات دو كشور با نوسانات جدي روبه‌رو شد. در سال گذشته صادرات تركيه به جمهوري اسلامي ايران با
7/40 درصد افزايش به دو ميليارد و 28 ميليون و 452 هزار دلار رسيد و در مقابل صادرات جمهوري اسلامي ايران به تركيه نيز با 9/23 درصد افزايش نسبت به سال 2007 ميلادي به هشت ميليارد و 199 ميليون و 594 هزار دلار رسيد.
يكي از مؤلفه‌هاي مهم در دستيابي به اين سطح روابط، همكاري دو كشور در زمينه انرژي است. ايران به عنوان منبع سرشار انرژي و تركيه به عنوان شاهراه انتقال انرژي اكنون زمينه‌اي مهم براي شروع يك همكاري استراتژيك در حوزه نفت و گاز يافته‌اند.لذا انتظار مي‌رود همكاريهاي راهبردي دوكشور در زمينه انرژي و بويژه ترانزيت گاز ايران به اروپا با گفت‌وگوهاي مهمي كه صورت گرفته به تحولي تازه منجر شود. تهران براي تسهيل در تحقق اين اهداف در دوره جديد فعاليت گسترده‌اي را در نزد بخش خصوصي تركيه براي معرفي امكانات، تسهيلات و جاذبه‌هاي سرمايه‌گذاري در كشورمان انجام داده است كه آخرين مورد آن سفر يك هيأت 180 نفره ايراني به سرپرستي وزير اقتصاد و دارايي كشورمان به استانبول بود.
طبق گفته سفير كشورمان در تركيه در سفر اردوغان به تهران 5 تا 7 سند همكاري در زمينه‌هاي انرژي و بازرگاني از جمله قرارداد نفتي به روش
باي بك به ارزش سه و نيم ميليارد دلار به امضا مي‌رسد. در مقابل اردوغان را در اين سفر دو روزه به تهران، وزراي خارجه، انرژي و وزير مشاور در امور تجارت خارجي همراهي كردند تا زنگ حضور تركيه در حوزه انرژي و سرمايه‌گذاري در اين بخش مهم به صدا درآيد.
حضور يك گروه يكصد نفره از سرمايه‌گذاران، صاحبان صنايع، تجار و مسئولان نهادهاي مدني فعال در زمينه اقتصادي و تجاري تركيه از جمله از اتحاديه اتاق‌ها و بورس‌هاي تركيه، شوراي روابط اقتصادي خارجي، اتاق بازرگاني استانبول و اتحاديه و مجمع صادركنندگان تركيه ابعادي منحصربه‌فرد به اين سفر بخشيده است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
