سوئیفت چیست؟

در اوایل دهه 1960 نمایندگان بانک های بزرگ اروپایی و آمریکایی تصمیم گرفتند تا با اتخاذ روش نوینی تبادل پیام‌های بین بانکی را به نحوی طرح‌ریزی کنند که اتوماسیون سیستم بانکی بین‌المللی را به همراه داشته باشد.

نهایتاً در ماه مه 1973 سوییفت با عضویت 239 بانک از 15 کشور در نزدیکی بروکسل پایتخت کشور بلژیک تأسیس شد. 

چهار سال طول کشید تا مراحل قانونی تأسیس سوئیفت، خرید تجهیزات و نصب و راه‌اندازی انجام بگیرد. 
سوئیفت (SWIFT)‏ مخفف عبارت Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication  به معنی جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی، یک انجمن تعاونی غیرانتفاعی است که هدف از آن جایگزینی روش‌های ارتباطی غیر استاندارد کاغذی و یا از طریق Telex در سطح بین‌المللی با یک روش استاندارد شده جهانی بود.

در سال ۲۰۰۱ بیش از ۵/۱ بیلیون پیام از طریق سیستم سوئیفت در سطح جهان مبادله شده است.
مرکز اصلی شبکه سوئیفت در کشور بلژیک بوده و طبق قوانین آن کشور عمل می‌کند و کشورهای آمریکا، هلند، انگلیس و هنگ کنگ به عنوان مراکز پشتیبان اعضا فعالیت دارند.

سوئیفت در هر کشوری داری یک SAP یعنی نقطه دسترسی به سوئیفت است که توسط موسسه سوئیفت کنترل می‌شود. در ایران SAP در بانک مرکزی است.

این سیستم جهت سرعت بخشیدن به انجام معاملات ارزی و جلب رضایت مشتریان و هم‌چنین هماهنگی تمام عملیات ارزی در سطح جهانی با استفاده از یک نرم‌افزار استاندارد مورد توجه واقع شده است. 

مزایای سوییفت

رشد چشم‌گیر سوئیفت مرهون دارا بودن مزایای فراوان این سیستم برای بهره‌گیران است که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:

استاندارد:جلوگیری از سلیقه‌ای عمل کردن افراد در تنظیم متون پیام‌های بانکی. شناسایی سریع پیام‌ها. جلوگیری از اتلاف وقت در تنظیم متن پیام‌های بانکی. سرعت بخشیدن به تنظیم متن پیام‌های بانکی.

قابلیت اطمینان:طراحی سیستم سوئیفت به نحوی بوده که درصد اشتباه در آن  بسیار اندک باشد. در صورتی که مشخصه پیام به‌طور صحیح و مطابق با استانداردها تنظیم نشود سیستم از قبول آن خودداری می‌کند.

سوئیفت ادعا می‌کند که در حدود 99/99 درصد قابل اطمینان است. علت وجودی این ادعا مفقود نشدن حتی یک پیام سوئیفتی از اول تاسیس در این شبکه است.

امنیت:پیام‌های مبادله شده به صورت خودکار رمز گذاری می‌شوند. متن پیام‌ها تا رسیدن به مقصد پراکنده و نامفهوم است و دسترسی به پیام‌ها توسط افراد غیرمجاز میسر نیست.

سرعت: انتقال پیام در سیستم سوییفت بسیار سریع است. ارسال پیام چند ثانیه بیشتر طول نمی‌کشد و به محض ارسال آن از طریق شبکه سوئیفت توسط آخرین امضای مجاز بلافاصله پیام تحویل سوئیفت می‌شود. 
کاهش هزینه‌ها:  هزینه مخابره پیام از طریق سیستم سوئیفت در مقایسه با سایر سیستم‌ها کمتر است و به صورت کاراکتری مورد محاسبه قرار می‌گیرد. هر چه تعداد پیام ارسالی استفاده کنندگان بیشتر شود، هزینه هر پیام ارزان‌تر می‌شود.

کارمزد اجرای یک پیام سوئیفتی با توجه به این که نیاز به نیروی انسانی ندارد و توسط رایانه خوانده و اجرا می‌شود، بین یک دوم تا یک سوم کارمزد اجرای یک پیام تلکسی که نیروی انسانی ‌باید آن را اجرا کند است.
قابلیت دستیابی: سیستم سوئیفت به صورت شبانه‌روزی و بدون تعطیلی خدمات  ارایه می‌دهد. در هر زمان و مقطعی تنظیم پیام و ارسال آن برای کارگزار امکان‌پذیر است. به‌طور کلی سوئیفت در کلیه 365 روز سال و کلیه 24 ساعت شبانه‌روز قابل دسترسی و مبادله پیام امکان‌پذیر است. 

انواع پیام‌های مالی سوییفتی 

پیام‌های گروه یک: دستور پرداخت ها و چک ها 

پیام‌های گروه دو:  نقل و انتقال بین بانکی 

پیام‌های گروه سه: معاملات ارزی 

پیام‌های گروه چهار: وصولی‌ها 

پیام‌های گروه پنج: بورس و اوراق بهادار 

پیام‌های گروه شش: فلزات گران‌بها و سندیکاها 

پیام‌های گروه هفت: اعتبار اسنادی، ضمانت‌نامه 

پیام‌های گروه هشت: چک های مسافری 

پیام‌های گروه نه: صورت‌حساب ها و مدیریت وجوه

استفاده‌کنندگان از سوئیفت

اعضای اصلی: ادارات مرکزی بانک‌ها به عنوان اعضا شناخته می‌شوند که سهامداران سوئیفت هستند. مثل اداره مرکزی بانک صادرات یا بانک ملی در تهران که یک عضو و سهام‌دار هستند.

اعضای فرعی: شعب خارج از کشور اعضا یا شرکت‌های فرعی که بیش از 90 درصد سهام آن متعلق به عضو باشد به عنوان اعضای فرعی پذیرفته می‌شوند. مثلاً شعب خارج از کشور بانک‌های ایرانی، که عضویت آن‌ها بعد از پذیرفته شدن بانک‌های ایرانی به عنوان عضو، تحت عنوان عضو فرعی پذیرفته شدند.

شرکت‌کنندگان: اعضای غیر بانکی که در یکی از رشته‌های عملیات بانکی فعال هستند، مثل دلال‌های بورس که در رشته‌های مختلف از قبیل خرید و فروش ارز، سهام و امثالهم فعالیت دارند. اعضا و اعضای فرعی می‌توانند از کلیه خدمات سوئیفت بهره‌مند شوند. ولی شرکت‌کنندگان فقط می‌توانند یک نوع پیام خاص را با توجه به تخصصی که دارند، ارسال و دریافت دارند. به عبارتی اعضا و اعضای فرعی می‌توانند از کلیه امکانات سوئیفت بهره‌مند شوند، ولی شرکت‌کنندگان از امکانات محدود با توجه به رشته تخصصی خود می‌توانند استفاده کنند.

شرایط پذیرش عضویت یک کشور در سوئیفت

قبل از این‌که پذیرش یک کشور در سوئیفت از سوی هیأت مدیره مورد بررسی قرار گیرد، می‌باید پذیرش سه شرط زیر توسط کشور متقاضی به سوئیفت اعلام شود:

تأسیس سایت سوئیفت (S.A.P): می‌باید در صورت نیاز به راه‌اندازی سایت در کشور متقاضی محلی به سوئیفت اجاره داده شود تا با هزینه خود یک سایت سوئیفت در آنجا راه‌اندازی کند.

معافیت مالیاتی: در ارایه گواهی مبنی بر معافیت از پرداخت مالیات، چون نرخ مالیاتی در کشورهای مختلف متفاوت است، در صورت رعایت آن، با همه اعضا رفتار یکسان می‌شود.

خط انتقال دیتا: یک خط انتقال دیتا بین‌المللی به منظور انتقال پیام‌ها از سایت سوئیفت به خارج از کشور حداقل برای اجاره پنج ساله به هزینه سوئیفت می‌باید در اختیارش قرار داد.

درباره شبکه 

اگر تعداد پیام‌های ارسالی یک کشور به حدی باشد که نیاز به راه‌اندازی سایت سوئیفت در کشور متقاضی عضویت پیش بیاید، سوئیفت یک سایت در آن کشور تأسیس می‌کند. در غیر این‌صورت پیام‌های کشور متقاضی را به سایت سوئیفت کشور همسایه منتقل می‌کند.

هر سایت سوئیفت زیر چتر یکی از دو مرکزی عملیاتی سوئیفت که در هلند و آمریکا مستقر هستند، قرار دارد. کشورها با توجه به وضعیت جغرافیایی خود زیر چتر حمایتی یکی از دو سایت آمریکا یا هلند قرار دارند.

مراکز عملیاتی هلند و آمریکا پشتیبان هم نیز هستند. به عبارتی، اگر یکی از آنها از مدار به علت نقص فنی خارج شود، بلافاصله دیگری جایگزین می‌شود. استفاده کنندگان از سوئیفت مسئولیت دارند که پیام‌های خود را به سایت سوئیفت رسانیده و تحویل دهند. از آن‌جا به بعد تا سایت سوئیفت کشور مقصد پیام، مسئولیت تحویل پیام به عهده سوئیفت است.

انتقال پیام از سایت سوئیفت در کشور مبدأ از طریق خطوط انتقال دیتا و یا خطوط تلفن معمولی با نصب مودم (Modem) امکان‌پذیر است و اعضا موظفند یک خط پشتیبانی نیز به سوئیفت معرفی کنند که در مواقع اضطراری که خط اصلی از مدار خارج است، سوئیفت بتواند پیام‌ها را تحویل دهد.
سوئیفت کد  
یک نوع علامت انحصاری برای شناسایی بانک ها است.

این کد برای انتقال وجه بین بانک‌ها، خصوصا انتقال وجه بین المللی و ارسال حواله ارزی استفاده می‌شود. هم‌چنین بانک‌ها با استفاده از بستر سوئیفت به یکدیگر پیغام می‌دهند. 
 
کد سوئیفت از 8 الی 11 کاراکتر تشکیل شده است ، زمانی که کد سوئیفت 8 رقمی داده می‌شود منظور بانک عامل مورد نظر است و شعبه را مشخص نکرده است. 
  
چهار کاراکتر اول کد سوئیفت: معرف کد بانک است که تنها می تواند حروف باشد.
 
 دو کاراکتر دوم: معرف کشور بانک است ، به طور مثال برای ایران IR است
 
 دو کاراکتر سوم: کد موقعیت مکانی بانک است
 
 سه کاراکتر آخر: کد شعبه بانک است که بدون این کد نیز شماره سوئیفت کامل است و این مورد انتخابی است.
 
سوئیفت در ایران

سال 1364: کارشناسان بانک مرکزی بررسی‌های اولیه را برای عضویت  بانک‌های ایرانی در سوئیفت انجام دادند.ولی با توجه به وقوع جنگ  تحمیلی و اولویت‌های اساسی‌تر به تعویق افتاد             

سال 1369: بانک مرکزی هیأتی را مأمور هماهنگی با بانک‌های تجاری به منظور عضویت در سوئیفت کرد 

سال 1370: پس از هماهنگی‌های لازم با بانک‌های تجاری تقاضای عضویت سیستم بانکی ایران توسط بانک مرکزی به سوئیفت ارایه شد    

سال 1371: پس از ارایه سه پیش شرط عضویت به سوئیفت، عضویت  بانک مرکزی به همراه پنج بانک تجاری صادرات، ملی، تجارت، ملت و سپه در آذرماه  پذیرفته شد      

سال 1372: بانک ملی ایران پس از راه‌اندازی سایت، خرید تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و نصب آن‌ها، در چهاردهم آذرماه به شبکه سوئیفت ملحق گردید

اما درست در روز شنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۰ ساعت ۴ عصر به وقت گرینویچ در راستای تحریم‌های اروپایی، سوئیفت خدمات را به برخی بانک‌های ایرانی که مشمول طرح تحریم‌اند قطع کرد. اکنون خبرهایی مبنی بر لغو این تحریم‌ها  به گوش می‌رسد. 

منابع

بانک ملی  

بانک سینا

انیستیتو بانکداران خاورمیانه