بررسی جامع وضعیت انرژی و ذخایر نفت و گاز در کشور عمان

بولتن نیوز_ صفحه انرژی به نقل از شانا، در این گزارش سعی شده است تا با مروری به بخشهای مختلف انرژی در کشور عمان، وضعیت حال حاضر و چشم انداز آینده این کشور در بخش نفت و گاز مورد بررسی قرار گرفته و در اختیار علاقه مندان قرار گیرد.

عمان یکی از صادر کنندگان نفت غیر عضو اوپک است که اقتصاد و هزینه های بودجه ای دولت این کشور از وابستگی بالایی به صادرات نفت برخوردار است.  این کشور با مساحتی حدود ٣١٠ هزار کیلومتر مربع و با جمعیتی بالغ بر ٣ میلیون و ١٥٤ هزار نفر ( جولای ٢٠١٣ ، اداره اطلاعات و آمار آمریکا) بین یمن، امارات، عربستان و در جنوب ایران و دریای عمان قرار گرفته است.

تولید ناخالص داخلی عمان در سال ٢٠١٢ با رشد ٥ درصدی، بالغ بر ٧٦,٤٦ میلیارد دلار گزارش شده است. در این سال، بخش کشاورزی یک درصد، بخش صنعت ٦٦ درصد و بخش خدمات ٣٣ درصد از سهم تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده است.

حجم کل صادرات عمان در سال ٢٠١٢، چیزی بالغ بر ٥٢,٠٤ میلیارد دلار و واردات این کشور حدود ٢٦.٤٩ میلیارد دلار اعلام شده است.

درآمدهای بودجه عمان در سال ٢٠١٢، بالغ بر ٣٦,٣٦ میلیارد دلار و مصارف بودجه ای آن ٢٧.٩٨ میلیارد دلار اعلام شده و بدهی خارجی این کشور تا ٣١ دسامبر ٢٠١٢، حدود ١٠.١٨ میلیارد دلار گزارش شده است.

عمان دارای بزرگترین ذخایر نفتی در بین کشورهای غیر عضو اوپک در خاورمیانه و ذخایر قابل توجه گاز است که آن را به یکی از صادر کننده های منطقه ای در این بخش تبدیل کرده است.

نفت

برابر آمار منتشره در مجله بین المللی نفت و گاز (  OGJ - Oil & Gas Journal)، کل ذخایر اثبات شده نفت عمان تا ژانویه ٢٠١٢، حدود ٥,٥ میلیارد بشکه اعلام شده که به طور عمده در مناطق خشکی شمالی و مرکزی و در میادین کوچک و پراکنده واقع شده است. این ترکیب زمین شناسی باعث می شود که هزینه های تولیدنفت در عمان، یکی از بالاترین هزینه های تولید در منطقه باشد.

این کشور تا کنون با استقرار برخی از پیچیده ترین روشهای افزایش استخراج نفت،  یکی از برنامه های موفق در جریان معکوس کاهش در تولید را تجربه کرده است.

وزارت نفت و گاز عمان نقش هماهنگ کننده دولت در بخش هیدروکربنی کشور را بر عهده دارد. با این حال تصویب نهایی سیاستها و سرمایه گذاری ها با سلطان عمان، قابوس بن سعید است و اجرای سیاستهای نفتی نیز از طریق یک شرکت یکپارچه که عمان اکثریت سهام آن را در اختیار دارد انجام می شود.

در این رابطه، توسعه نفت عمان (   PDO -  Petroleum Development Oman )، دارای بیش از ٩٠ درصد از ذخایر نفت عمان و مسئول ٨٥ درصد از تولید آن است و سهام آن تشکیل شده از؛ ٦٠ درصد مالکیت دولتی، ٣٤ درصد کمپانی شل، ٤ درصد کمپانی توتال و ٢ درصد پارتکس پرتغال.

 اکسیدنتال پترولیوم (Occidental Petroleum) بزرگترین شرکت خارجی حاضر در عمان و دومین تولید کننده بزرگ نفت در این کشور است.  دیگر بازیگران عمده در صنعت نفت عمان عبارتند از: Shell, Total, Partex, BP, CNPC, KoGas, Repsol.

تولید نفت

برابر آخرین آمار منتشره تا ٩ سپتامبر ٢٠١٣، از سوی اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، کشور عمان در سال ٢٠١١، روزانه ٨٨٩ هزار بشکه مایعات نفتی تولید کرده است که از این مقدار ٨٨٦ هز ار بشکه مربوط است به تولید نفت خام.

همچنین برابر آخرین آمار منتشره تا ٩ سپتامبر ٢٠١٣، از سوی اداره اطلاعات و آمار ایالات متحده، تولید نفت خام عمان تا پایان سال ٢٠١٢، به ٩١٥ هزار و ٦٠٠ بشکه در روز و صادرات نفت خام این کشور به ٢٥٣ هزار و ١٠٠ بشگه در روز اعلام شده است.

در سال ٢٠٠٢، اداره توسعه نفت عمان ( PDO ) بررسی امکان سنجی افزایش بازیافت از میدانهای نفتی قدیمی خود را آغاز کرد. برنامه ازدیاد برداشت از میادین نفتی عمان شامل سه روش مختلف تزریق گاز، تزریق بخار ( حرارتی) و تزریق سیال پلیمر است که برخی از آنها هرگز پیش از این در مقیاس تجاری مورد استفاده قرار نگرفته است.

مصرف  فراورده های نفتی

در سال ٢٠١١، عمان حدود ٩٨ هزار بشکه در روز فراورده های نفتی مصرف کرده است. با توجه به آمار مصرف ٥٢ هزار بشکه در روز در سال ٢٠٠٠، مصرف فراورده های نفتی در این کشور در طی یک دهه گذشته دو برابر شده است. این موضوع ارتباط مستقیم دارد با صنعتی شدن عمان و گسترش بخش پتروشیمی به همراه بهبود و توسعه ناوگان خودرو در این کشور.

اگر چه عمان یکی از صادر کننده های عمده نفت به بازار های جهانی، از جمله چین، تایلند، کره جنوبی و ژاپن است، اما در سازمان کشورهای صادر کننده نفت ( اوپک) عضو نیست.

خطوط لوله نفتی و پایانه های صادراتی

سیستم خط لوله عمان بیشتر متمرکز است بر روی تحویل نفت خام به تنها پایانه صادرات نفت این کشور در بندر میناء الفحل. همچنین خطوط لوله، مجتمع های صنعتی و پتروشیمی که بخش جدایی ناپذیری از برنامه توسعه اقتصادی و گسترش فعالیتهای پایین دستی صنایع وابسته به نفت و گاز را تشکیل می دهند را تغذیه می کند.

توسعه نفت عمان از بیش از یک هزار و ٦٠٠ کیلومتر خط لوله نفت که در سراسر کشور به اجرا درآمده است بهره برداری میکند. علاوه بر این، دولت عمان یک ترمینال صادرات در صحار، برای توسعه پالایشگاه صحار راه اندازی کرده است.

فعالیتهای پایین دستی

در سال ٢٠١٢، ظرفیت تصفیه نفت خام عمان بالغ بر ٢٢٢ هزار بشکه در روز اعلام شده که توسط دو پالایشگاه این کشور انجام می شود. پالایشگاه میناء الفحل، اولین پالایشگاه عمان است که در سال ١٩٨٢ افتتاح شد و پس از عملیات توسعه ای آن در سال ٢٠٠٧، ظرفیت آن به ١٠٦ هزار بشکه تقطیر نفت خام در روز رسیده است. پالایشگاه صحار نیز در سال ٢٠٠٦، با ظرفیت ١١٦ هزار بشکه در روز در مدار تولید قرار گرفته است و البته برابر مطالعات انجام شده قرار است در طی سالهای ٢٠١٥ تا ٢٠١٦، طی یک عملیات توسعه ای، ظرفیت تقطیر نفت خام  این پالایشگاه حدود ٥٠ تا ٦٠ هزار بشکه در روز افزایش پیدا کند.

عمان همچنین به دنبال ساخت یک پالایشگاه بزرگ و مجتمع پتروشیمی در الدقم در جنوب عمان با هدف گسترش صادرات در این بخش است.

بر اساس یک یادداشت تفاهم امضاء شده در ماه جولای ٢٠٠٩ و فرمان سلطنتی در سال ٢٠١١ در رابطه با ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در الدقم، قرار بر این است، سرمایه گذاری های مشترکی بین دولت عمان و سرمایه گذاران بین المللی برای ساخت یک پالایشگاه با ظرفیت ٢٣٠ هزار بشکه در روز، ساخت ترمینال صادرات نفت خام و  چندین تاسیسات پتروشیمی بزرگ انجام شود.

گاز طبیعی

عمان برای پاسخگویی به رشد مصرف داخلی گاز، همچنین پروژه های متعدد افزایش بازیافت نفت و انجام تعهدات بین المللی این کشور در رابطه با صادرات LNG، نیازمند افزایش عرضه گاز طبیعی است.

برابر آمار منتشره در مجله بین المللی OGJ، ذخایر اثبات شده گاز طبیعی عمان تا ژانویه ٢٠١٢، چیزی بالغ بر ٣٠ تریلیون فوت مکعب ( حدود ٨٥٠ میلیارد متر مکعب)، گزارش شده است.

از آنجاییکه، با توجه به افزایش برنامه های ازدیاد برداشت، افزایش تقاضای داخلی و تعهدات صادرات، تقاضای گاز عمان نسبت به تولید آن پیشی گرفته است.  وزارت نفت عمان اعلام کرده است که قصد دارد نسبت به ارزیابی مجدد ذخایر گاز طبیعی، برنامه ریزی برای افزایش سالانه یک تریلیون فوت مکعب( ٢٨,٣ میلیارد متر مکعب ) به ذخایر گاز در طی ٢٠ سال آینده و تولید بیشتر گاز از طریق توسعه میادین گازی جدید، ساخت نیروگاه های بیشتر و ازدیاد برداشت از طریق برنامه های شبیه پروژه های ازدیاد برداشت در بخش نفت، اقدام کند.

با توجه به فشار روز افزون تقاضای داخلی و قراردادهای بلند مدت صادرات گاز طبیعی مایع ( LNG  )، عمان باکمبود مواد خام برای نیروگاه های تولید برق در دوره های فصلی اوج مصرف برق روبرو است. این کسری منجر به قطع خدمات رسانی به فعالیتهای صنعتی و اقتصادی و برنامه های توسعه ای شده و به طور کلی کاهش رشد اقتصادی در این کشور را در پی داشته است.

تولید سالانه گاز طبیعی عمان در سال ٢٠١١، بالغ بر ٢٨,٣ میلیارد متر مکعب ( حدود ٧٧.٦ میلیون متر مکعب در روز) گزارش شده است. تولید گاز عمان در طول یک دهه گذشته تقریبا دو برابر شده است.

مصرف گاز طبیعی عمان به سرعت در حال افزایش است به طوری که در طی سالهای ٢٠٠٠ تا پایان ٢٠١٠ شاهد افزایش ١٨٠ درصدی در این بخش بوده ایم و مصرف سالانه گاز طبیعی در این کشور در سال ٢٠١٠ به ١٧,٥ میلیارد متر مکعب ( حدود ٤٨ میلیون متر مکعب در روز ) رسیده است. این افزایش تا حدود زیادی مربوط است به توسعه اقتصادی و رشد جمعیت، این در حالی است که تزریق مجدد گاز طبیعی برای افزایش تولید نفت، تنها بالغ بر ٢٠ درصد افزایش داشته که البته همچنان رو به افزایش است.

اگر چه عمان یکی از صادر کننده های خالص نفت و گاز طبیعی است اما این کشور نسبت به واردات اندکی گاز طبیعی از کشور قطر و از طریق امارات متحده عربی اقدام می کند. خط لوله دلفین، خط لوله ای است که امکان واردات روزانه حدود ٥,٧ میلیون متر مکعب گاز طبیعی را از کشور قطر و برای عمان فراهم می کند.

خطوط لوله

سیستم خط لوله گاز طبیعی عمان به وسیله شرکت گاز عمان (Oman Gas Company - OGC )، با یک سرمایه گزاری مشترک بین سلطان نشین عمان با سهم ٨٠ درصدی و شرکت نفت عمان (Oman Oil Company OOC-  ) با ٢٠ درصد باقی مانده سهام، اداره می شود.

سیستم خط لوله گاز عمان شامل بالغ بر ٢٠٠٠ کیلومتر از خط لوله می شود که حمل و نقل گاز طبیعی از میادین گازی تا  مراکز تولید برق، بخشهای پتروشیمی و صنعتی و پروژه های LNG قلهات عمان را بر عهده دارد.

قرار است تا سال های ٢٠١٥ _  ٢٠١٦، شرکت گاز عمان با راه اندازی یک خط لوله گاز ٣٦ اینچی با طول حدود ٢٣٠ کیلومتر، گاز میدان "سایه نیهایدا" واقع در مرکز عمان را به منطقه ویژه اقتصادی در "دقم" واقع در سواحل شرقی این کشور منتقل کند.

صادرات

پروژه های LNG عمان و قلهات، تنها منبع صادرات گاز طبیعی از عمان با ظرفیت اسمی ١٤,٣ میلیارد متر مکعب در سال  ( متوسط روزانه ٣٩,٢ میلیون متر مکعب ) است. در سال ٢٠١٠ عمان در مجموع ١١.٥ میلیارد متر مکعب گاز صادر کرد که حدود ٥٧ میلیون متر مکعب نسبت به سال قبل از آن کاهش نشان می دهد.

با وجود مواجهه با کمبود گاز و افزایش تقاضای داخلی، عمان ٥٥ درصد از گاز خود را به دلیل قراردادهای بلند مدتی که امضاء کرده است صادر می کند. اولین قرارداد صادرات گازی عمان در سال ٢٠٢٠ به پایان می رسد.

واردات

با توجه به کمبود در تولید گاز طبیعی، عمان از سال ٢٠٠٧ شروع به واردات گاز طبیعی کرده است. سیستم خط لوله دلفین، امکان انتقال روزانه ٥٧ میلیون متر مکعب گاز طبیعی را از قطر به امارات متحده عربی و در نهایت به عمان و از طریق خط لوله فجیره_ العین فراهم می کند که از این مقدار روزانه حدود ٥,٧ میلیون متر مکعب جهت تولید برق مورد استفاده قرار می گیرد.

علاوه بر این، با تفاهمنامه امضا شده در سال ٢٠٠٧، ایران و عمان تفاهمنامه ای برای ساخت یک خط لوله به ظرفیت ٢٨,٣ میلیون متر مکعب در روز امضا کردند که بر اساس این تفاهمنامه، قرار شد گاز از منابع میدان مشترک هنگام و بخای غربی در تنگه هرمز به پروژه LNG قلهات در سوهار منتقل شود.

در هر حال، آینده خط لوله پیشنهادی با توجه به تحریمهای تحمیلی بر صنعت نفت ایران درهاله ای از ابهام است که البته در سال ٢٠١٣، تفاهمنامه جدیدی در این رابطه بین ایران و عمان بسته شد.

گزارش: پیمان جنوبی