کد خبر: ۱۶۳۵۸
تاریخ انتشار:

نامه مهم حقوقدان شورای نگهبان به مجلس

عضو حقوقدان شورای نگهبان با انتشار نامه ای خطاب به نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، مواردی مهم را در خصوص شرایط رای اعتماد و یا عدم اعتماد به وزاری پیشنهادی کابینه و مسئولیت مهم شرعی و ملی نمایندگان در این زمینه ، با ابتنا به آیات قرآن و نیز سیره حکومتی شهیدِ رمضان حضرت امیر المومنین علی (ع) بیان نموده است.

به گزارش خبرگزاری مهر متن کامل نامه دکتر محسن اسماعیلی چنین است:

حضور محترم نمایندگان عزیز مجلس شورای اسلامی دامت توفیقاتهم
سلام علیکم
مهم ترین مساله این روزهای ما معرفی کابینه به مجلس شورای اسلامی و بررسی صلاحیت وزیران پیشنهادی از سوی نمایندگان ملت است. مشاهده برخی اظهار نظرها و داوری های رسانه ای از طرفین مساله ، موجب شد تا نکاتی را به عنوان برادری علاقه مند و بر اساس وظیفه دینی و ملی تقدیم شما نمایم؛ باشد که به فضل و مدد الهی برای گذر موفق از این مرحله حساس مفید و موثر افتد.

در چنین مقطع حساسی که بدخواهان چشم به رفتار و گفتار ما دوخته اند همگی باید با نادیده گرفتن اختلافات سیاسی و گلایه ها تنها به تکالیف شرعی و منافع ملی بیندیشیم . آنچه در پی خواهد آمد یادآوری چند نکته از همین نگاه است که طبعاً اختصاصی به این دولت و این مجلس ندارد و احتمالاً بتواند کمکی به تحقق هدف مقدس همه ما نماید."والله مِن وَراءِ القَصد"

1 – در بینش اسلامی وزارت (یا هر منصب دیگر) چیزی نیست جز یک "امانت" سنگین (برای مثال نگاه کنید به نهج‌البلاغه،‌نامه‌های 5 و 40) و قرآن دستور داده است که این امانات را باید تنها به دست کسانی سپرد که اهلیت و صلاحیت آن را داشته باشند(سوره نساء آیه 58) . پس ماهیت رأی اعتماد عبارت است از سپردن یک امانت الهی و مردمی از سوی نمایندگان ملت به فردی که خود را اهل و دارای صلاحیت می‌داند.

2 – بنابراین مسئولیت اصلی در این میان بر عهده نمایندگان مردم است. تک تک آنان هستند که باید به نمایندگی از تمام ملت دراین مورد اظهار نظر کرده والبته پاسخگو هم باشند.(اصل 84 قانون اساسی). وظیفه شرعی و قانونی آنان است که تمام توان خود را برای تحقیق و بررسی بکار گرفته و تنها پس از "احراز صلاحیت" افراد به آنان "رأی اعتماد" دهند. "احراز عدم صلاحیت" لازم نیست و "عدم احراز صلاحیت" در حکم همان است ؛ یعنی در موارد غیر قطعی و مشکوک تحویل امانت صورت نخواهد گرفت.

این استدلال درست و رویه منطقی و معمول در بررسی و تایید صلاحیت نامزدهای هر جایگاه حساس و مهم است که البته باید به دور از افراط وتفریط در هر گزینش و انتخاب،‌خصوصاً‌انتخابی با این اهمیت، مبنای تصمیم و اظهار نظر باشد. به همین دلیل است که از نظر قانونی در محاسبه آرای نمایندگان برای شروع وزارت، رأی ممتنع هم، رأی مخالف محسوب می‌شود.

3 – سهل انگاری در تحقیق و مشورت و در اظهار نظر و انداختن رای به گلدان‌ها،‌برخلاف توصیه شرع و تکلیف قانون است. هر نماینده چنین سوگند خورده است: "من در برابر قرآن مجید،‌به خدای قادر متعال سوگند یاد می‌کنم و با تکیه بر شرف انسانی خویش تعهد می‌نمایم که .... و ودیعه‌ای را که ملت به ما سپرده به عنوان امینی عادل پاسداری کنم و درانجام وظایف وکالت، امانت وتقوی را رعایت نمایم .... در گفته‌ها و نوشته‌ها و اظهار نظرها،‌ استقلال کشور و آزادی مردم و تامین مصالح آنان را مد نظر داشته باشم.(اصل 67 قانون اساسی)

کوتاهی در انجام این وظیفه حنث قسم و موجب مسئولیت است. اگر بنابر فتوای فقیهان،‌ و از جمله امام خمینی(ره)، هدر دادن آب و برق حرام و موجب ضمان شرعی است،‌آیا هدر دادن فرصت‌های بزرگ یک ملت و امکانات آنان حرام و موجب ضمان شرعی نخواهد بود؟!
پیامبر خدا (ص) فرموده‌اند: "هر کس از میان گروهی یکی را به کار بگمارد؛‌ در حالی که فردی بهتر از او که بیشتر مورد پسند خداست در میان آنان وجود داشته باشد، به خدا،‌پیامبر و مومنان خیانت کرده است" (میزان الحکمه، ج 10،‌ص 741)

4 – در نقطه مقابل آنچه گفته شد،‌ ندادن "رای اعتماد" به انسان‌های شایسته نیز موجب مسئولیت است. ناشناخته بودن افراد پیشنهادی عذر قابل قبولی برای "رای عدم اعتماد" نیست. رئیس جمهور محترم اعلام کرده است که این افراد را از میان صدها نفری برگزیده است که از سوی افراد و احیاناً ‌احزاب به ایشان معرفی شده‌اند. انتخاب و معرفی رئیس جمهور، گرچه مسقط تکلیف نیست،‌امّا نشانه‌ای است که نمی‌توان از آن چشم پوشید. چگونه است که بنا بر تصریح روایات دور انداختن هسته خرما یا بیرون ریختن باقی مانده آبی که نوشیده‌ایم،‌مصداق اسراف و مبغوض پروردگار است (الحیاة،‌ج 4،‌ ص 310)، اما به حاشیه راندن انسان‌های متعهد و توانا، تنها با این استدلال که ناشناخته‌اند و در شناخت آنان سهل انگاری کرده‌ایم، گناه نیست؟!
بدتر‌آنکه خدای ناکرده اختلاف نظرهای سیاسی یا گلایه‌هایی که بعضاً وارد هم به نظر می‌رسند، مستند آرای منفی ما باشد و این از ساحت نمایندگان مجلس ما بدور است.

5 – گرچه بررسی صلاحیت و احراز آن بر عهده نمایندگان است،‌امّا افراد پیشنهادی هم می‌توانند با حضور و ارایه مدارک و سوابق خود به انجام هر چه دقیق‌تر این وظیفه کمک کنند. تزکیه نفس و تعریف از خود اصولاً‌ جایز نیست ولی امام صادق علیه السلام فرمود به هنگام اضطرار مانعی ندارد (تحف العقول، ص 374) و می‌دانیم که "ألضّروراتُ تَتَقَدُّر بِقَدَرِها" . وزیران پیشنهادی لابد خود را برای این منصب "اعلم" و شایسته‌ترین می دانند که دعوت رئیس جمهور محترم را اجابت کرده و هم اکنون تقاضای رای اعتماد کرده‌اند، پس باید نمایندگان مردم را در شناخت خود کمک نمایند.
اما باید مراقب بود که با تجاوز از حدّ ضرورت، کرامت انسان‌ها خدشه دار نگردد. نه رفتار نمایندگان و نه کردار افراد پیشنهادی نباید به شأن مجلس و دولت آسیب برساند و خدای ناخواسته بوی معامله یا رنگ تملق بگیرد. پیامبر عزیز ما (ص) فرمود: "به خدا سوگند! ما کسی را به این کار نمی‌گماریم که به دنبال آن باشد و برای آن حرص بزند" و فرمود: "هرگز برای کار خود کسی را نمی‌گماریم که آن را اراده کرده باشد." (میزان الحکمه،‌ ج 10، ص 741)

6 – وزیر، و هر صاحب منصب دیگری، در نظام اسلامی عهده‌دار امانتی کمرشکن و مسئولیتی دشوار است. به همین دلیل باید دارای صفات برجسته و آزموده شده‌ای باشد. شهید رمضان (ع) در نامه معروف خود به مالک اشتر فرمود: " در مورد کارگزارانت دقت کن!‌پس آنان را با آزمون و اختبار بکارگیر و از روی علاقه و به قصد کمک و بدون مشورت انتخاب نکن که این نوعی ستم و خیانت (به مردم) است. کسی را برگزین که اهل تجربه و حیا و از دودمان صالح و دارای سابقه درخشان در مسلمانی باشد." (نامه 53 نهج البلاغه)
این صفات و همه صفات لازم دیگر را می‌توان در تعهد،‌تخصص و کارآمدی خلاصه کرد. کارگزار نظام اسلامی باید در فراز و نشیب انقلاب و از همه مهم‌تر در دوران دفاع مقدس،‌امتحان خوبی پس داده باشد و در پای بندی به اسلام و انقلاب و نظام هیچ نقطه مبهمی در کارنامه خود نداشته باشد علاوه بر این با حوزه کاری خود نه آشنا،‌بلکه از آشناترین‌ها باشد و نیازی به صرف وقت وامکانات برای درک واقعیت‌ها نداشته باشد. پس از سی سال آزمون و خطاهای اجتناب ناپذیر دیگر فرصت زیادی برای آزمودن آزموده‌ها نداریم.

7 – کارآمدی، اما، کمتر از تعهد و تخصص نیست و امام خمینی (ره) در مباحث مربوط به حکومت اسلامی و ولایت فقیه نام آن را "کفایت" نهاده‌اند؛‌ یعنی انسان متعهد و متخصصی که قدرت اجرایی کردن طرح‌های خود یا الزامات قانونی را نداشته باشد فاقد کفایت لازم برای تصدی مناصب نظام اسلامی است.این واقعیت ناب برگرفته از تعالیم روشن اسلام است. در حدیثی بسیار نکته آموز از امام صادق(ع) نقل شده است که فرموده‌اند:"از نظر من فرق نمی‌کند که کار را به خائن واگذار کنم یا به ناشی و نا وارد."!(تحف العقول، ص 367).
حکمت این گفته آسمانی آن است که هر دو (خائن یا ناشی) تباه کننده فرصت‌ها و امکانات هستند و از این جهت برای مردم فرق نمی‌کنند؛‌ گرچه گناه و مسئولیت خائن برای خودش بزرگ‌تر و بیشتر است. امام کاظم (ع) کسی را برای کاری وکالت داد و او (که ظاهراً ناوارد بود و کار را خراب کرده بود،‌برای عذرخواهی به حضرت) عرض کرد: به خدا قسم من به شما خیانت نکردم.
امام هفتم به او پاسخ داد که (نتیجه) خیانت یا ناتوانی و ضایع کردن کار برای من یکی است؛ گر چه خیانت برای خودت بدتر است. (همان، ص 408)

8- بررسی سوابق و برنامه های وزیران پیشنهادی طبق قانون حق مسلّم نمایندگان مردم است.حفظ مصالح و حقوق عمومی ایجاب می کند که تعهد، تخصص و کارآمدی به بوته نقد گذاشته شود و طبعاً هر یک از وزیران ،مخالفان و موافقانی خواهند داشت.آنان نمی توانند و نباید از نقدها و مخالفتها برنجند؛چرا که خود اقدام به پذیرش این حق قانونی کرده اند.امّا این انتظار هم بیجا نیست که هر شایعه و شنیده ای از تریبون پر مخاطب این روزهای مجلس بازگو نشود. پخش مطالب سست ممکن است علاوه برهتک اشخاص، هتک دولت و نظام را هم در پی داشته و موجب مشکلات بعدی گردد.امید است تا آنجا که ممکن است ، شبهه ها و سئوال ها در کمیسیون ها و فراکسیون ها مطرح گردد و البته اگر حل نشداجرای قانون با رعایت حداکثر جهات شرعی و اخلاقی بر همه چیز مقدم است.

9- نظام مبارک و مقدس ما روزهای دشوار و حوادث تلخی را پشت سر نهاده است. فصل انتخاب با همه فراز و نشیب هایی که داشت به پایان رسید و با برگزاری مراسم تنفیذ و سپس تحلیف، شرعاً و قانوناً باید همه دوستداران نظام به آینده ای آکنده از برادری و همکاری بیندیشند و با فراموش کردن گذشته، از تجربه ای که شد برای فردای بهتر بهره برداری کنند.شواهد فراوانی وجود دارد که عده ای می خواهند اختلاف را نهادینه و تبدیل به کینه میان فرزندان امام(ره)نمایند و حتی راه گفتگو و تفاهم را بر بزرگان و الگوهای جامعه مسدود کنند. بصیرتی که رهبر معظم انقلاب از آن سخن گفتند،باید راهنمای همه ما باشد تا مبادا ناخواسته به عمیق کردن شکاف ها کمک کنیم و دشمن عنود را امیدوار.

10- و در پایان «من از خدا می خواهم با رحمت فراگیری که دارد و قدرت بزرگی که بر انجام هر خواسته ای دارد، من و شما را توفیق دهد در آنچه خشنودی او در آن است؛ از داشتن عذری آشکار در پیشگاه او و آفریدگانش، و گذاردن نام نیکو میان بندگانش و آثار نیک در شهرها و تمامی نعمت و فراوانی کرامت. و این که کار من و شما را به سعادت به پایان رساند و شهادت نصیبمان گرداند که ما آن را خواهانیم و درود و سلام فراوان برفرستاده خدا و خاندان پاک و پاکیزه اش.والسلام»(انتهای عهدنامه مالک اشتر،نامه 53 نهج البلاغه)

محسن اسماعیلی - 7 شهریورماه

شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.

bultannews@gmail.com

نظر شما

آخرین اخبار

پربازدید ها

پربحث ترین عناوین