سوغات شهرها و استانهای ایران در یک نگاه

به گزارش بولتن نیوز، صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. بر اساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است و یکی از امن‌ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی است.

به نظر کارشناسان، این صنعت از توسعه‌ای که شایستهٔ آن است برخوردار نبوده‌است. از دلایل آن می‌توان به آماده نبودن بسترهای اقتصادی مناسب در ایران برای جذب سرمایه‌گذاری در ساخت هتل و سایر صنایع جانبی این حوزه اشاره کرد.

بی‌خبر بودن سرمایه‌گذاران از زمینه‌های موجود در ایران و تبلیغات ضعیف و نیز انتشار اخبار منفی از ایران، محدودیت‌های اجتماعی و مذهبی برای گردشگران خارجی و همچنین تنش‌های سیاسی با بعضی کشورهای غربی نیز از دیگر موانع در راه رشد صنعت گردشگری در ایران است. این در حالی است که در مقایسه با ایران، برخی کشورها توانسته‌اند کارنامه موفقی را در این زمینه از خود برجای بگذارند.

از این رو در این گزارش، هر چند مختصر سعی می کنیم تا با نام بردن از مجموعه ای از سوغات و رهاورد شهرها و استانهای ایران گامی کوچک در توسعه تورسیم و گردشگری در ایران بردایم. حرکتی مهم که می تواند تاثیر مستقیمی در اشتغالزایی بیشتر و کاهش درجه بالای وابستگی به نفت داشته باشد و در عبور از پیچ تحریمها راه گشا.

ره‌آورد یا سوغات کالایی است که از یک شهر، روستا یا منطقه‌ای توسط معمولا مسافران و گردشگران خریداری می‌گردد تا پس از بازگشت مسافر به نزدیکان، دوستان و آشنایان هدیه داده شود. ره‌آوردها به طور معمول جزء صنایع دستی، محصولات صنعتی و مواد غذایی ساخته شده در نواحی مختلف جغرافیایی هستند.

آگاهی از سوغات شهر های ایران می توند کمک موثری باشد برای گردشگران داخلی و خارجی و همچنین توسعه و گسترش اقتصاد توریسم در مناطق مختلف کشور.

آذربايجان شرقى

آجيل، خشكبار و شيرينى آذربايجان بخصوص آجيل تبريز از دير باز به دليل مرغوبيت مشهور بوده است. انواع خشكبار از قبيل برگه هلو،برگه زردآلو، آلو خشك، كه در شهرستانهاى جنوبى بخصوص در مراغه توليد ميشود. انواع شيرينى از قبیل اريس،قرابيه،نوقا و لوز از سوغاتى هاى ديگر آذربايجان شرقى است.

فرش و گليم: از قديم الايام قالى هاى تبريز به ظرافت و قالى هاى هريس به با دوامى مشهور بوده است. گليم و جاجيم و ورنى است كه بوسيله هنرمندان عشاير استان در مناطقى چون كليبر و اهر بافته مى شود.

محصولات چرمى: چرم تبريز و كفشهاى دست دوز آن از ديرباز به واسطه خوش دوختى و ظرافت از شهرت و اعتبار فروانى برخوردار است.

ساير: از ديگر صنايع دستى استان ميتوان به سفالگرى و سبد بافى مرند، گلابتون دوزى و سوزن دوزى در آذرشهر، كنده كارى و معرق كارى اشاره كرد.

نوعى پارچه ابريشمى به نام كلاقه اى در اسكو و روستاهاى اطراف آن بافته ميشود كه از آن براى تهيه شال و روسرى استفاده مي شود و داراى طرحها و رنگهاى زيبا و متنوع است.

استان آذربايجان غربى

فرش و گليم اين استان به سبب طرح و رنگ ثابت آن از امتيازات ويژه اى برخوردار است. طرحهاى شهرستان خوى و تكاب با عناوين (قباو ماهى) معروف است در كنار اين صنعت بايد از صنايع كوزه گرى و چرم سازى نام برد كه به شكل هاى گوناگون به بازار عرضه ميشوند.

ريزه كارى و نازك كارى چوب وتوليدات صنايع چوبى اروميه از اقلام سوغاتى مهم اين شهرستان است.

معرق كارى نيز از صنايع دستى مهم اين استان است.

مهمترين سوغاتى هاى استان عبارتند از: نقل بيدمشك ـ حلواى گردو، محصولات كشاورزى از قبيل عسل، لبنيات، كشمش، سيب، انگور، عرقيات گياهى، بافتنى هاى دستى، صنايع چوبى و ريزه كارى فرشهاى دستباف.

استان اصفهان

اصفهان را مهد صنايع دستى ايران ناميده اند. صنايع دستى اين استان كه جذب كننده هر مسافرى است عبارت است از: خاتم كارى، مينا كارى ، مينياتور، قلمزنى، پارچه هاى قلمكار، پارچه هاى زرباف و آثار خوشنويسى. البته آثار هنرى ديگرى مانند منبت كارى، كاشى سازى،گچبرى و گره چينى و مشبك نيز در آثار تاريخى و بناهاى زيباى اين شهر چشم نواز هر مسافرى است. علاوه بر صنايع دستى ، شيرينى گز و پولكى اصفهان و گلاب قمصر كاشان از سوغاتى هاى مشهور اين استان است.

استان ايلام

از مهمترين صنايع دستى استان كه به دست هنرمندانه زنان و دختران ايلامى مخصوصا در نواحى ايلام ـ دره شهر ـ شيروان چرداول و ايوان بافت ميشود فرش كرك و ابريشم و گليم منحصر بفرد گل برجسته است كه نقش و نگارهاى آن از طبيعت و تاريخ و فرهنگ اين منطقه الهام گرفته است. از مهمترين صنايع دستى ديگر استان جاجيم بافى ـ نمد مالى ـ گيوه بافى ـ فرنجى مالى ـ قتره بافى ـ صنايع چوبى از جمله ملزومات ورزشى و خانگى است كه بدست هنرمندان ايلامى خلق ميشود.

مهمترين سوغات محلى در ايلام عبارتند از: روغن حيوانى "دان" ايلامى (كه به روغن كرمانشاهى معروف است) و كره محلى. عسل كوهى و ناب مناطق سورگه و شلم. كشك، ترخينه، كنجد، گردو و ميشخاص. سقز محلى ـ صمغ درخت بنه. شيرينى بژى بر ساق. شيرينى كله كنجى.

استان بوشهر

در حال حاضر شاخص ترين محصول صنايع دستى استان بوشهر گبه و گليم صادراتى است كه در مناطق وسيعى از شهرستانهاى استان رواج دارد. مهمترين مراكز گبه بافى در استان بوشهر عبارتند از: روستاهاى شول، كمالى، بهمنيارى، محمدصالحى، عباسى، فخرآورى، كلر و چهار روستايى از توابع شهرستان گناوه. پس از آن بايد از عباى شترى بوشهر نام برد كه در نوع خود منحصر به فرد ميباشد و امروزه به مقدار بسيار محدودى توليد ميگردد. گرگوربافى، حصيربافى، سفال و سراميك از ديگر صنايع دستى استان بوشهر هستند. محصولات دريايى(ماهى و ميگو) و شيره خرما و ارده از سوغاتى اين استان هستند.

استان چهارمحال و بختيارى

مراكز اتراق عشاير و روستاهاى استان چهارمحال و بختيارى محل توليد گليم وجاجيم است. محل توليد اين فرش شهرستان چالشتر و اكثر مراكز عشايرى است.

فرش چالشتر با طرحهايى از قبيل خشتى، لچك ترنج، سرو و كاج، گل مينا، بى بى باف،كف ساده، بته اى و ...بافته مى شود.

استان خراسان

تنوع و رونق صنايع دستى و نيز حضور بارگاه حضرت امام رضا(ع) تبركى خاص به سوغاتى هاى مشهد داده است. بازار رضا كه در ضلع شرقى خيابان امام رضا و در نزديكى حرم واقع شده است، از مهمترين مراكز خريد زوار است. قالى مخصوصا فرش كاشمر، انواع انگشتر و زينت آلات فيروزه وعقيق، انواع پوستين و مصنوعات سنگى از محصولات صنايع دستى خراسان هستند. همچنين صنايع دستى كردهاى شمال خراسان مانند گليم، خورجين، جوراب و شال نيز زيبايى خاص خورا دارا هستند.

از مهمترين سوغاتى هاى استان خراسان مى توان به زعفران قائنات و جنوب خراسان، نبات، آبنبات بجنوردى، خشكبار آجيل، ادويه جات و زرشك اشاره كرد.

استان خوزستان

از مهم ترين صنايع دستى مى توان به عبابافى در شوشتر و اطراف آن اشاره كرد.

استان سمنان

از صنايع دستى رايج در استان مى توان به انواع جاجيم، قالى، گليم، قاليچه، سفره‌هاى قلمكار، سفال سراميك و نمد اشاره كرد. پسته دامغان نيز از بهترين سوغاتى‌هاى اين استان است.

استان سيستان و بلوچستان

از جمله مهم ترين صنايع دستى اين استان مى توان به حصير بافب، سوزن دوزى و خامه دوزى و سفالگرى اشاره كرد.

حصير بافى:

با توجه به نى زارهاى اطراف درياچه هامون ساخت انواع محصولات حصيرى از نوعى نى كه در محل به نام "لوخ" معروف است در اين مناطق رونق فراوانى دارد. همچنين در مناطق مركزى و جنوب شرقى استان نيز از برگهاى نوعى نخل بنام محلى "داز" انواع محصولات حصيرى بافته مى شود.

سوزن دوزى و خامه دوزى:

يكى از صنايع بسيار معروف اين استان سوزن دوزى است كه خاص زنان بلوچ است. محصولات سوزن دوزى تنوع بسيار دارد و از لباس و روميزى تا وسايل تزئينى را در بر مى گيرد. خامه دوزى نيز شبيه سوزن دوزى است كه در بافت محصولات از آيينه هاى ريزى براى تزيين استفاده مى شود. روميزى ، كلاه، جليقه و پيش سينه از جمله مهم ترين چيزهايى است كه بر روى آنها خامه دوزى مى شود.

سفال كلپورگان:

در روستاى كلپورگان شهرستان سراوان سفالگرى سابقه شش تا هفت هزار ساله دارد. از ويژگى هاى خاص سفال گلپورگان آن است كه اولا تنها زنان به سفالگرى اشتغال دارند. در ساخت ظروف و اشياء سفالى از چرخ سفالگرى استفاده نمى شود و شكل دهى با دست است.

استان فارس

ريسندگي فلزکاري خاتم کاري قالي بافي حصيربافي , منبت کاري کنده کاري ظروف سفالي گيوه دوزي نمد مالي خراطي چرم سازي سنگ تراشي و شيشه گري مهمترين محصول صادراتي و سوغاتي , خرماانجير , آبليمو مسقطي قالي گليم گبه انواع ترش جات عرقيات سفيد آب , کيسه حمام، حنا لارستان انجير و زعفران استهبان انارمهارلو مسقطي لارستان سفيدآب صنايع دستي و گيوه استهبان خرماي جهرم و آبليموي جهرم.

استان قزوين

سوزن دوزى، گلابتون دوزى، ساخت جعبه هاى آينه دار و حكاكى و قلمزنى از مهم ترين صنايع دستى استان هستند.فرش و سفال قزوين نيز معرف است. همچنين قزوين را پايتخت هنر خوشنويسى ايران ناميده اند.

اتواع شيرينى بويژه باقلوا و محصولات باغى مانند بادام، پسته، فندق، انگور، كشمش، انار سنگان، سيب، زردآلو، ذغال اخته و... از ديگر سوغاتى هاى قزوين به شمار ميرودند.

استان قم

فرش ابريشم: فرش ابريشم دستباف قم از نفيس ترين صنايع دستى است كه از نظر رنگ آميزى و طرح و نقشه اصيل ايرانى و كيفيت طرفداران بسيارى دارد.

سفال و سراميك: اين هنر دستى، با سابقه ديرينه خود در طرح هاى خاص خود طرفداران زيادى در داخل و خارج از كشور دارد.

منبت كارى چوب: نقوش و طرح هاى زيبايى است كه بر روى انواع ميز و صندلى و صنايع چوبى كنده كارى مى گردد و اين صنعت دستى در قم به دست استادكارانى بسيار ماهر و زبردست ساخته مى شود.

سوهان قم: از بهترين شيرينى هاى محلى استان بوده كه به ذائقه تمامى مردم دنيا خوشايند است. اين شيرينى از آرد، جوانه گندم، شكر، روغن، مغز پسته و بادام، هل و زعفران در دو نوع، لقمه اى و گل گرد تهيه مى شود.

استان كردستان

مهمترين صنايع دستى استان شامل فرش، گليم، سجاده، نمد، نازك‌كارى، زيورآلات كردى و آلات موسيقى است. فرش سنندج در نوع خود بى‌نظير است و فرش و گليم بيجار نيز معروفيت خاصى دارد. شايد بتوان گفت بعد از فرش، مهمترين سوغات استان صفحه شطرنج و ساير مصنوعات چوبى است كه توسط هنرمندان حرفه‌اى اين ديار ساخته و روانه بازار مى‌شود.

استان كرمان

قالى كرمان كه از نظر بافت و طرح بسيار زيبا و منحصر به فرد است از مهمترين صنايع دستى كرمان و ايران است . پته دوزى نيز كه نوعى سوزن دوزى است در كرمان رواج دارد. پسته، انواع خشكبار، قوتو از جمله مهم ترين سوغاتى هاى كرمان است.

استان كرمانشاه

نمدمالى در مناطق روستايى و شهرى رايج است. قصرشيرين و اسلام آباد غرب و سرپل ذهاب مراكز عمده نمدمالى است. گيوه كشى نيز در شهرها رواج دارد و گيوه هاى منطقه به واسطه سبكى، راحتى، خنكى، مقاومت و ارزانى معروف است. گليم بافى از ديگر صنايع دستى رايج است .بهترين نوع آن در هرسين بافته ميشود كه به هرسينى معروف است.

همچنين روغن كرمانشاهى و شيرينى كاك و نان برنجى از معروفترين سوغاتى هاى كرمانشاه هستند.

استان كهگيلويه و بويراحمد

دست بافته هاى عشاير استان مهمترين صنايع دستى استان را تشكيل ميدهند قالى ميدهند . قالى گبه گليم گچمه (كه تركيبى از گليم و قالى است) جاجيم و خورجين از جمله اين دست بافته‌ها هستند كه استفاده از رنگهاى طبيعى و شاد بهمراه نقوش از طبيعت آنرا زيبا و دل انگيز ميسازد.

انواع محصولات كشاورزى مانند گردو عسل روغن محلى لبنيات سيب انگور نيز از جمله سوغات اين استان به شمار مى آيند.

استان گلستان

محصولات صنايع دستى استان گلستان از طبيعت منطقه و نيازهاى خاص آن شكل گرفته است كه برخى از آنها چون قالى تركمنى در ايران بى نظير است.

در حال حاضر استان گلستان يكى از قطبهاى مهم توليد كننده فرش تركمنى، قاليچه، پشتى، قارچين، گليم، نمدبافى، گلدوزى، سوزن دوزى، ابريشم دوزى بر پارچه، زيور آلات تركمنى، ساختن آلات موسيقى، سبد بافى، ريسندگى و بافندگى الياف، پارچه بافى و توليد وسايل چوبى است.

از ديگرسوغاتى هاى اين استان مى توان به شال و روسرى تركمنى و خاويار اشاره كرد.

از بهترين مکانها براى خريد صنايع دستى و سوغاتى بازار دائمى و قديمى گرگان است كه داخل بافت قديمى شهر گرگان قرار دارد، همچنين بازار هاى روزهاى هفتگى نيز از مهمترين مراكز عرضه صنايع دستى وماهى هستند.

استان گيلان

صنايع دستى به ويژه صنايع دستى روستايى نوعى فعاليت اقتصادى است كه آميختگى شديد آن با سنت ها عادات و بينش سازندگان و همچنين تاثير محسوس محيط جغرافيايى در اين صنعت موجب تمايز آن از فرآورده هاى مى شود.

در نقاط مختلف گيلان و با توجه به فرهنگ هر منطقه صنايع دستى خاصى رواج دارد از جمله:

سفالگرى در املش و روستاى جيرده شفت، شال بافى كه ويژه تالش ها و گالش ها است. چوموش دوزى يا چارق دوزى كه در ماسوله رايج است. همچنين حصير بافى و بامبو بافى، قالى و گليم بافى و قلاب دوزى در مناطق مختلف استان رايج است.

صنايع چوبى استان و دست ساختهاى هنرمندان گيلانى بسيار مورد علاقه گردشگران است كه يكى از نمونهاى زيباى كار هاى چوبى، صندوق هاى مخصوصى به نام بولاكى است.

از ديگر سوغاتى هاى اين استان مى توان به كلوچه لاهيجان و فومن، زيتون رودبار و برنج آستانه اشرفيه و چاى لاهيجان اشاره كرد

استان زنجان

صنايع دستى و سوغاتى هاى مهم زنجان عبارتند از: انواع چاقو (قلم تراش، جيبى، دسته مليله، كارد آشپزخانه و...) مليله (انواع پايه هاى استكان، سينى، قاشق و چنگال غذا و چايخورى، كاسه، گلدان، قاب عكس و ...) چارق (نوعى كفش روفرشى بسيار زيباى زنانه) و فرش و گليم دست باف.

از كارهاى دستى بومى زنجان ساخت وسايل نقره اى و بندرت طلايى بصورت مليله كارى است كه در اوايل فقط در زنجان معمول بوده كه در زمان رضاخان تعدادى از هنرمندان زنجانى به تهران و اصفهان كوچ كردند و اين هنر ظريف را در آن شهرها رواج دادند..

از ديرباز در سراسر ايران هرگاه سخن از زنجان به ميان آيد نقش چاقوهاى آن در اذهان پديدار ميگردد و در بسيارى از سرزمينهاى دور و نزديك چاقوهاى ظريف و با دوام زنجان معروف است.

فرش، گليم و جاجيم زنجان از معروفيت خاصى برخوردارند.

چارق دوزى يكى ديگر از هنرهاى دستى است كه دستهاى ظريف هنرمندان زنجانى در توليدشان مهارت ويژه اى دارند اين چارقها مشخصا زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشريفاتى و تفننى دارد.و مناسبترين سوغات شهر محسوب ميشود.

استان لرستان

با توجه به تركيب جمعيتى عشايرى، روستايى و شهرى در استان و متناسب با نوع فعاليت آنها صنايع دستى نيز متفاوت و متمايز ميباشد. اكثر دست ساخته ها و بافته هاى عشايرى و روستايى استان، سياه چادر، قالى، گليم، چيت، جاجيم بافى و رنگرزى ميباشد كه بيشتر جهت مصرف داخلى توليد مى نمايند و صنايع دستى شهرى استان خراطى، ورشو سازى، نمد بافى، قالى بافى و گليم بافى ميباشد. كه عمده سوغاتى هاى استان را تشكيل ميدهد.

عسل لرستان كه از نظر مرغوبيت و ارزش غذايى در سطح بالايى ميباشد يكى ديگر از محصولات سوغاتى استان بشمار ميرود.

استان مازندران

گليم بافى، جاجيم بافى، ظروف سفالى، ظروف و مجسمه هاى چوبى و نمدبافى از مهمترين صنايع دستى استان مازندران محسوب هستند كه عمدتا در نواحى كوهستانى استان توليد و در سراسر منطقه عرضه ميشوند. در اين ميان محصولات چوبى و نمدبافى از شهرت بيشترى برخوردارند.

برنج، مركبات، مرباها و ترشيجات از مهمترين مواد غذايى هستند كه بعنوان سوغاتى مازندران محسوب ميشوند.

استان مركزى

سوغات استان مركزى انواع مواد خوراكى از جمله انار انگور لبنيات كشمش گردو بادام شيره انگوه است و صنايع دستى مانند انواع فرش و قاليچه گليم، معرق و گيوه است.

ستان هرمزگان

سبدبافى و حصيربافى در منطقه ميناب و بشاگرد رواج فوق العاده اى دارد.

گلابتون دوزى كه در مناطق مختلف به زردوزى، كم دوزى، كمه دوزى، كمان دوزى و برودرى دوزى شهرت دارد. در اين نوع دوزندگى كه جنبه تزئينى دارد، رشته هاى باريك زر و سيم بكار مى رود. اطراف بندر لنگه، بندرعباس و ميناب از مراكز عمده توليد آن در استان است.

سوزن دوزى در بخش بشاگرد و با توجه به نزديكى منطقه به استان سيستان و بلوچستان تحت تاثير سوزن دوزى بلوچ قرار گرفته است.

قاليبافى: بيشتر در حاجى آباد رواج دارد.

بافت شيريكى و پيچ: نوعى فرش شبيه قالى است. طرح و نقش شيريكى پيچ بسيار متنوع بوده و هر يك از ايلات از طرحهاى خاص خود استفاده ميكنند. مركز عمده توليد اين نوع صنايع دستى شهرستان بندرعباس و روستاهاى بخش سعادت آباد است.

صنايع دستى دريايى: از پوسته هاى صدفى كه در سواحل بنادر و كرانه هاى نزديك به مناطق روستايى يافت ميشود انواع وسايل ظريف و زيبا ساخته ميشود.

از سوغاتيهاى استان ميتوان به انواع محصولات دريايى، خرما و مركبات اشاره كرد كه از شهرت بالايى نيز برخوردارند.

استان همدان

مركز صنايع دستى چرم استان در شهر همدان است. كيف، كفش، كمربند چرمى همدان از مرغوبيت و شهرت بالايى برخوردار است. از صنايع دستى رايج استان همدان، گيوه بافى است. گيوه، نوعى كفش نرم، سبك، مقاوم، خنك و ارزان قيمت است كه رويه آن، از نخ پنبه اى تابيده شده و زيره آن، از چرم يا آجيده انتخاب مى شود.

بافت رويه اين كفش عمدتا در روستاهاى نهاوند و روستاى آرتيمان در تويسركان و بافت زير آجيده در ملاير رايج است.

شهرستان تويسركان يكى از قطبهاى توليد گردو در كشور بوده و گردوى آن از مرغوب ترين انواع گردو در جهان است. از اواخر شهريورماه تا نيمه اول مهرماه هر سال درختان قطور و بلند گردو را با چوبهاى بلندى كه "نيزه" خوانده مى شوند گردو تكانى مى كنند كه منظره آن ديدنى و بسيار جالب است.

صنعت سفالگرى و سراميك سازى در شهر لالجين از توابع شهرستان بهار در 20 كيلومترى شهر همدان از رونق و شهرت بسزائى برخوردار است.

استان يزد

عمده ترين صنعت دستى استان يزد، فرش بافى است.

هنر ترمه بافى در يزد سابقه تاريخى دارد وابتدا در انحصار زرتشتيان بوده و از آن براى تهيه شلوارهاى مخصوص مجالس جشن عروسى استفاده ميشده است.

نقش ترمه بيشتر جقه، شاخ گوزن و گل محمدى است.

ترمه، پارچه اى است در نهايت زيباييكه تار آن از ابريشم تابيده و پود آن از ابرشم، نخ و پشم الوان است ترمه هاى قديم را به سر انگشت مى بافتند و به اين دليل به انگشت باف معروف بودند. امروز توليد ترمه، نيمه دستى است.

در بهاباد، تفت، مهريز و در برخى روستاهاى استان يزد، هنوز زنان در اوقات فراغت خود با استفاده از سوزن و نخ پنبه اى رويه گيوه ميبافند، يا به گفته خود گيوه مى چينند.

زيلوبافى در استان يزد رايج و زيلوهاى استان معروف است.

شهر قديمى ميبد مركز عمده فعاليتهاى سفالگرى است. سفال و سراميك ميبد، با نقشهاى اصيل مرغ و ماهى و خورشيد خانم آوازه اى بلند دارد.

از بهترين سوغاتى هاى شهر يزد ، شيرينى هاى آن است. باقلوا، قطاب، زولبيا، پشمك، لوز بيد مشك، حاجى بادام و لوز پسته از شيرينى هاى معروف يزدى است. سوهان، عرقيات سنتى و حلوا ارده يزد نيز معروف است.