رانت تبلیغاتی رسانه‌ی ملی به يك بنگاه اقتصادي/ «ابوالفضل صادقي» سابقه فرهنگي خود را منتشر كند

گروه فرهنگي ـ سید مجتبی نعیمی: کمتر کسی‌ست که این روزها با تبلیغات وسیع طرحی، موسوم به طرح کتاب خوانی فجر روبه‌رو نشده باشد. چه بسیار افرادی که در آن ثبت نام کرده و با هزاران امید، مبلغی از پول‌شان را خرج چند کتاب نحیف نموده‌اند. کتاب‌هایی که از نظر شکلی، بیشتر به یکسری مقاله شباهت دارد و از نظر محتوایی، کپی برداری ناقصی‌ست از یک فراز نهج‌البلاغه و چند صفحه از یک کتاب روان‌شناسی.

اما وقتی به مبنای این تبلیغات نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که این همه تبلیغات و هیاهوی فراگیر، غیرقانونی‌ست و هیچ مجوزی ندارد. زیرا روز یکشنبه 3 دی ماه، در خبری که خبرگزاری فارس منتشر کرد عنوان شد که طبق نامه‌ی وزارت ارشاد اسلامی به سازمان صدا و سیما، این مثلاً طرح ملی! اصلاً طرح ملی نیست و هیچ مجوز قانونی برای تبلیغات با این عنوان ندارد.

حال، این سوال مطرح می‌شود که چرا رسانه‌ی ملی، در معرفی طرحی که هیچ مجوزی ندارد تا این اندازه سنگ تمام گذاشته است؟ اگر بگوییم که از شرایط قانونی کار با خبر نیستند، می‌شود عذر بدتر از گناه. و اگر بگوییم که مسئولین مربوطه، با اطلاع از شرایط قانونی موجود، تن به این کار داده‌اند، باید دید که در پس پرده چه معاملاتی رخ داده که رسانه‌ی ملی، حاضر به پرداخت رانتی به این بزرگی شده است.

البته مشکلات و مسائل مربوط به این طرح، به همین جا ختم نمی‌شود. زیرا وقتی به جزئیات این کار نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که گویی هدف از به راه انداختن این پروژه، نه انجام یک کار فرهنگی که تلاشی برای کسب درآمد است. آن هم درآمدی نجومی و میلیاردی که نشان دهنده‌ی اشتهای بالای همه‌ی کسانی‌ست که در راه افتادن و فراگیر شدن طرح فجر سهیم هستند.

به طور مثال، در مصاحبه‌ای که مسئول روابط عمومی طرح فجر با خبرگزاری‌ فارس داشت، از سود خالص این طرح صحبت به میان آورده و مبلغ آنرا چیزی در حدود سیزده میلیارد تومان بیان کرده است. البته این رقم در شرایطی‌ست که کتاب‌های ادعا شده، به دست مشتریان برسد. در حالی که برخی از ثبت نام کنندگان در این طرح، اعلام کرده‌اند که هنوز هیچ کتابی به دست‌شان نرسیده است. در این شرایط، یعنی هیچ خرجی بابت تولید کتاب‌ها نشده و طبیعتاً، رقم سود بسیار بالاتر از این حرف‌ها خواهد بود.

هرچند که مسئول روابط عمومی این طرح ادعا کرده که نود درصد سود کسب شده را خرج کارهای خیر و عام المنفعه خواهد کرد، اما هیچ ضمانتی برای عملی شدن این ادعا وجود ندارد. البته نباید در سود خالص این طرح، خرید کاغذ مورد نیاز چاپ کتاب‌ها، در زمان ارزانی کاغذ را نادیده گرفت. کاغذهایی که اگر با قیمت امروز فرخته شود، چندین میلیارد سود خالص و بی‌دردسر را نصیب متولیان این طرح خواهد کرد.

در نتیجه، آنچه پیداست این است که پول هنگفتی در این طرح وجود داشته و توان زیادی در وسوسه‌ی آدم‌ها دارد. البته اینجور که از نامه‌ی وزارت ارشاد به صدا و سیما پیداست، بعضی‌ها هم دچار این وسوسه شده‌اند و اوضاع نامناسبی را در عرصه‌ی فرهنگ کشور بوجود آورده‌اند. اوضاعی که بنابر اخبار بعضی از منابع آگاه، صدای بعضی مسئولین و نمایندگان مجلس را هم درآورده و ایشان را نیز پیگیر طرح فجر کرده است.

در آخر، باید وجه دیگری از این طرح را نیز در بوته‌ی نقد قرار دهیم. وجهی که البته منحصر به طرح کتابخوانی فجر نبوده و در ذهن بعضی از فعالان فرهنگی ما نیز وجود دارد. و آن، تشویق افراد به انجام کارهای فرهنگی با طمع چیزهای غیر فرهنگی‌ست. مثل همین طرح که می‌خواهد با تهییج انگیزه‌های اقتصادی افراد و وعده‌ی جوایز جذاب، آنها را به خواندن کتاب وادار کند.

این رویه از تصوری بر می‌آید که کار فرهنگی را مثل ساختن یک ساختمان فرض می‌کند که تنها باید به اتمام پروژه فکر کرد. بی‌توجه به اینکه کار فرهنگی، فرایندی‌ست که برای آن نمی‌شود لزوماً نقطه‌ی پایانی در نظر گرفت. در نتیجه، اگر در این حوزه با هر نیتی غیر از نیت اعتلای معنوی و انسانی وارد شویم، نشان از بی‌خبری ما از نحوه‌ی کار در حوزه‌ی فرهنگ دارد. بلایی که به نظر می‌رسد دامن‌گیر طرح چند میلیاری کتابخوانی فجر هم شده و مزید بر سایر مشکلات آن می‌شود. و همه‌ی این‌ها می‌طلبد که مسئولین فرهنگی کشور، برای سر و سامان دادن طرح فجر سریعاً وارد شده و ابهامات موجود را برطرف کنند.