مجمع کشورهای صادرکننده گاز از دیروز تا امروز

بولتن نيوز: به گزارش پایگاه اینترنتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی یی سی اف)، مبدا پیدایش این مجمع به نخستین نشست وزارتی آن که 19 و 20 ماه مه سال 2001 در تهران، پایتخت ایران برگزار شد، برمی گردد؛ این نشست از سوی وزارت نفت ایران و با حضور کشورهای الجزایر، برونئی، اندونزی، ایران، مالزی، عمان، قطر، روسیه، ترکمنستان و نروژ به عنوان عضو ناظر تشکیل شد.

اعضای جی یی سی اف در نخستین نشست وزارتی خود توافق کردند که اهداف این مجمع توسعه راهکارهای منافع اعضا از طریق گفت وگو میان تولیدکنندگان، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و بین دولت ها و صنایع مرتبط با انرژی، فراهم آوردن خط مشی برای پژوهش و تبادل نظر و ترویج یک بازار انرژی باثبات و شفاف باشد.

این اهداف و اهداف دیگر در سند تهیه شده در یک نشست کارشناسی، از سوی وزیران کشورهای عضو جی یی سی اف به عنوان تعهد و دستور کار این مجمع تصویب شد.

بین سال های 2001 و 2003، ساختار اصلی جی یی سی اف از یک نشست وزارتی (نمونه ای از یک تصمیم گیری در سطح عالی رتبه) و یک نشست کارشناسی (یک مشاور فنی) تشکیل شد؛ نشست های وزارتی سالانه برگزار می شود؛ این نشست های وزارتی سال 2002 در الجزایر و سال 2003 در قطر برگزار شد.

در دومین نشست وزارتی جی یی سی اف در شهر الجزیره الجزایر، اعضای این مجمع بر اهمیت گفت وگو و همکاری میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برای توسعه صنعت جهانی گاز، پاسخگویی به نیاز بازارهای جهانی بر اساس بهترین شرایط ممکن و بدون هیچ تبعیضی تاکید کردند.

علاوه بر این، یک نشست کارشناسی نیز برای توسعه بانک اطلاعاتی پروژه های گازی، ضوابط قراردادها و موقعیت ها و بررسی پروژه ها و بهره برداری های جدید گازی و هزینه های وابسته تاسیس شد.

15 کشوری که در سال 2003 و در سومین نشست وزارتی جی یی سی اف در دوحه قطر گردهم آمده بودند، درباره تاسیس یک دفتر رابط (Liaison Office) به عنوان کانونی برای جمع آوری داده ها و نظارت بر پروژه های جی یی سی اف به توافق رسیدند؛ این رویداد همچنین فرصتی را برای دنبال کردن و پیگیری مطالعات روی پروژه های جدید گاز، تلاش برای توسعه یک الگوی عرضه و تقاضای جهانی گاز و ارزیابی قیمت گذاری های این ماده فراهم کرد.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز در سال های 2004 تا 2006 میلادی تلاش هایی را برای دستیابی به هدف توسعه یک مرکز گفت وگوی جامع تر انجام داد؛ چهارمین نشست وزارتی این مجمع در قاهره، پایتخت مصر و پنجمین نشست آن در شهر پورت آف اسپین (Port of Spain)، پایتخت ترینیداد و توباگو برگزار شد.

در نشست ترینیداد و توباگو، دفترخانه اجرایی که بعدها به کمیته اجرایی (یی بی) تغییر نام یافت، تاسیس شد و برنامه ها برای ایجاد یک دفتر رابط قوت گرفت.

در نشست قاهره، وزیران کشورهای عضو جی یی سی اف بر اهمیت قیمت های عادلانه گاز و نیاز به سرمایه گذاری های مشترک و پژوهش میان کشورهای عضو به عنوان ابزاری برای بالا بردن همکاری ها و لزوم تبادل آمار و داده ها تاکید کردند.

نشست سال 2005 در ترینیداد و توباگو همچنین فرصتی را فراهم کرد تا اعضای جی یی سی اف درباره چارچوب کلی و ساختار این مجمع (نشست وزارتی، کمیته اجرایی، نشست کارشناسی و دفتر رابط) به توافق برسند؛ علاوه بر این، وزیران تصمیم گرفتند توسعه یک الگوی عرضه و تقاضای جهانی گاز را آغاز کنند.

نشست وزارتی جی یی سی اف در سال 2006 برگزار نشد، اما کمیته اجرایی این مجمع به منظور ادامه فعالیت ها و کار روی موضوع های مربوط به جی یی سی اف در قطر دیدار کردند.

در سال های 2007 و 2008 میلادی تاسیس موسسه (بانک) اطلاعاتی جی یی سی اف اتفاق افتاد و در این رابطه ششمین نشست وزارتی این مجمع سال 2007 در دوحه قطر برگزار شد؛ در این نشست همچنین پیشرفت های حاصل شده در نشست های قبلی جی یی سی اف بازنگری شد و توسعه اساسنامه آن و دفتر رابطی که بتواند نقش دبیرخانه این سازمان را داسته باشد و مقراردات داخلی آن را پیش نویس کند، توصیه شد.

برای دستیابی به این هدف، وزیران کشورهای عضو یک کمیته عالی رتبه (High Level Committee) تشکیل دادند، به طوری که این کمیته نشست هایی را در سال های 2007 و 2008 در ایران، مصر، قطر، ونزوئلا و روسیه برگزار کردند.

در نتیجه کار این کمیته عالی رتبه، وزیران کشورهای عضو جی یی سی اف، 23 نوامبر سال 2008 در مسکو، پایتخت روسیه گردهم آمدند (این نشست و نخستین نشست اعضا در ایران از مهمترین نشست های این مجمع به شمار می رود).

در هفتمین نشست وزارتی، مجمع کشورهای صادرکننده گاز به عنوان یک سازمان بین المللی تاسیس شد؛ هنوز در نام این سازمان کلمه مجمع (Forum) به کار می رود که این موضوع دال بر ماهیت و طبیعت دموکراتیک آن است.

اساسنامه جی یی سی اف از سوی وزیران کشورهای عضو این مجمع؛ الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو و ونزوئلا امضا شد و قزاقستان و نروژ نیز به عنوان اعضای ناظر به این مجمع پیوستند و دوحه، پایتخت قطر نیز به عنوان مقر جی یی سی اف انتخاب شد.

وزیران جی یی سی اف همچنین با قدردانی از بررسی ها و مطالعات درباره قیمت های گاز که در نشست ششم درخواست آنها را مطرح کرده بودند، به مذاکره درباره تازه ترین پیشرفت ها در صنعت گاز پرداختند.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز سال های اخیر (سال 2009 تا 2011) شاهد پیشرفت منسجم ساختار درونی خود و گفت وگوهای بیشتر درباره ساختارهای اصلی و کلیدی صنعت گاز بوده است؛ در هشتمین نشست وزارتی در قطر، بودجه این سازمان برای سال 2009 تصویب شد و افرادی از کشورهای عضو به طور موقت در این سازمان منصوب شدند.

امضای توافقنامه کشور میزبان مجمع کشورهای صادرکننده گاز، میان دولت قطر و جی یی سی اف و اضافه شدن هلند به عنوان عضو ناظر در این مجمع، انتصاب مقام های صلاحیتدار برای سال 2010 (الجزایر و ونزوئلا به ترتیب به عنوان رئیس و نائب رئیس نشست وزراتی و ونزوئلا و الجزایر به عنوان رئیس و نائب رئیس کمیته اجرایی) انتخاب و انتصاب لئونید بوخانفسکی از روسیه به عنوان دبیر کل مجمع کشورهای صادرکننده گاز، نتایج نهمین نشست وزارتی دسامبر سال 2009 در دوحه قطر بود.

بوخانوفسکی، نخستین دبیر کل جی یی سی اف، اول ژانویه سال 2010 فعالیت خود در دوحه را به منظور توسعه خط مش کشورهای عضو این مجمع برای مبادله اطلاعات و آغاز فعالیت های تحقیقاتی از طریق توسعه و تحلیل قابلیت ها و توانایی ها آغاز کرد.

نشست های میان دبیر کل مجمع کشورهای صادرکننده گاز با دبیر کل سازمان ملل متحد گام مهمی در به رسمیت شناختن جی یی سی اف در جهان بود و درها را برای گفت وگوهای بیشتر میان دو سازمان باز کرد.

همکاری با سازمان های بین المللی انرژی یکی از اولویت های جی یی سی اف است؛ به همین منظور دبیرخانه جی یی سی اف گفت وگوهای کاری با مجمع جهانی انرژی (آی یی اف) و آژانس بین المللی انرژی (آی یی ای) و موسسه های بزرگ تحقیقات انرژی دولتی و خصوصی برگزار کرد.

2010 سالی پرکار برای کشورهای عضو جی یی سی اف

جی یی سی اف سال 2010 دو نشست وزارتی، ماه آوریل این سال در شهر اوران الجزایر و دسامبر همان سال در دوحه قطر داشت؛ دهمین نشست وزارتی، فرصتی را برای تبادل نظرها روی جدیدترین پیشرفت ها در بازار گاز ارزیابی تاثیر این پیشرفت ها بر کشورهای عضو جی یی سی اف و تهیه راهکارهایی برای دبیرخانه تازه تاسیس این مجمع فراهم آورد.

وزیران کشورهای عضو جی یی سی اف به این توافق رسیدند که تضمین عرضه پایدار و کافی گاز با قیمت هایی مرتبط و هماهنگ با بهای نفت یک چالش به شمار می رود و گاز طبیعی بخش اصلی از سبد انرژی است که نقش مهمی در پاسخگویی به نیاز جهان برای داشتن یک منبع انرژی دوستدار محیط زیست ایفا می کند.

آنها همچنین از افزایش امنیت انرژی به وسیله سرمایه گذاری های متقابل و تبادل فناوری ها بین مصرف کنندگان و تولیدکنندگان بر اساس همبستگی متقابل حمایت کردند و الگویی را توسعه دادند که در آن مصرف کننده گاز بتواند در توسعه زیرساخت ها و بخش بالا دستی گاز یک کشور تولیدکننده و صادرکننده این ماده مشارکت داشته باشد و یا این که یک کشور صادرکننده بتواند در بخش های میان دستی و پایین دستی و دیگر تاسیسات گازی در کشور مصرف کننده سرمایه گذاری کند.

گزارش ارائه شده از سوی الجزایر درباره "چشم انداز بازار بین المللی گاز تا سال 2015"، ارزیابی امکان سازماندهی نشست سران جی یی سی اف در آینده و دعوت از دیگر کشورهای صادرکننده گاز برای پیوستن به این مجمع به عنوان ناظر یا کشور عضو، بخشی از تصمیم هایی بود که در دهمین نشست وزارتی جی یی سی اف گرفته شد.

یکی از مهم ترین نتایج یازدهمین نشست وزیران جی یی سی اف در قطر برگزاری نخستین نشست سران اعضای عضو این مجمع در سال 2011 در دوحه و تشکیل یک گروه عالی رتبه برای تهیه و تدارک این نشست بود.

اعضای جی یی سی اف در یازدهمین نشست وزارتی همچنین درباره تاسیس یک کمیته راهبردی برای مطالعه ارزیابی های بازار گاز و نتایج یک الگوی جهانی گاز به توافق رسیدند؛ آنها همچنین آخرین پیشرفت ها در بازار بین المللی گاز و تاثیرشان بر کشورهای عضو را بازنگری کردند و درباره موثرترین راه ها و ابزار ارتقا همکاری میان کشورهای عضو جی یی سی اف گفت وگو کردند و درباره این که قیمت های کنونی گاز سرمایه گذاری در میدان های جدید و زیرساخت های گاز را تهدید می کند، ابراز نگرانی و مصر را به عنوان رئیس نشست وزارتی و ترینیداد و توباگو را به عنوان نائب رئیس و ترینیداد و مصر را به ترتیب به عنوان رئیس و نائب رئیس کمیته اجرایی برای سال بعد این مجمع انتخاب کردند.

دوازدهمین نشست وزارتی جی یی سی اف در قاهره، پایتخت مصر برگزار شد؛ وزیران بر اهمیت گفت وگو میان تولید کنندگان و مصرف کنندگان برای دستیابی به یک بازار گاز پایدار، سازکاری برای رسیدن به قیمت های عادلانه گاز برای دو طرف و لزوم همکاری میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان به منظور حمایت و تقویت سرمایه گذاری های لازم برای توسعه ذخایر گاز کشورهای تولیدکننده و مبادله اطلاعات و فناوری ها در این زمینه با در نظر گرفتن اولویت پاسخگویی به نیازهای داخلی گاز در کشورهای تولیدکننده، تاکید کردند.

این نشست وزارتی همچنین بر تقویت جی یی سی اف و اهمیت آن به عنوان مکانی برای تبادل نظر و همکاری، بررسی پیشرفت های کوتاه مدت بازار گاز و چالش های فراروی صنعت گاز، سناریوهای اقتصادی و سیاسی جهان و نقش این مجمع به عنوان عامل ثبات و همکاری میان کشورهای عضو و کشورهای مصرف کننده تاکید کرد.

وزیران همچنین بر اهمیت قراردادهای بلندمدت و قیمت های عادلانه گاز در سطوحی که نشان دهنده بنیادهای بازار و هماهنگی با قیمت های نفت باشد، تاکید کردند.

وزیران انرژی کشورهای عضو جی یی سی اف در سیزدهمین نشست وزارتی جی یی سی اف در سال 2011 و دو روز قبل از برگزاری نخستین اجلاس سران این مجمع، چالش‌های فراروی صنعت گاز طبیعی به همراه همکاری موثر اعضای این مجمع برای توسعه یک بازار گاز باثبات و شفاف را بررسی کردند.

نشست سران جی یی سی اف نقطه عطفی در پیشبرد اهداف مجمع

نخستین نشست سران جی یی سی اف 15 دسامبر سال 2011 در دوحه برگزار شد؛ در این نشست روسا، روسای جمهور و سران کشورهای ایران، الجزایر، نیجریه، گینه استوایی، بولیوی، روسیه و عمان و وزیران انرژی قراقستان نروژ، هلند و ونزوئلا حضور داشتند.

شرکت کنندگان در این نشست تاکید کردند جی یی سی اف امروزه در حال فعالیت روی ارزیابی بهترین راه ها برای حل و فصل چالش های فعلی در بازارهای منطقه ای و جهانی گاز و هماهنگی میان تولیدکنندگان و مصرفکنندگان گاز و راه اندازی گفت وگوهای موثر میان آنهاست.

یکی دیگر از موضوع های مهم مورد بحث در این نشست، تعریف جایگاه و نقش گاز طبیعی در ساخت یک اقتصاد با تولید کربن کم، هماهنگی آن با توسعه انرژی های جایگزین و ترویج منافع محیط زیستی این سوخت پاک بود.

بین سال های 2009 تا 2012 هیئت اجرایی جی یی سی اف، 10 بار دیدار داشتند و به نتایج واقعی و مفیدی در رابطه با توسعه ساختار داخی این مجمع و تقویت توانایی های آن دست یافت؛ علاوه بر این، نشست های کاری در زمینه هایی مانند استراتژی بلند مدت، برنامه کاری 5 ساله دبیرخانه، سازوکارهای گزارش آمار و داده ها و نشست سران گاز تاسیس شد.

امسال، یعنی سال 2012 به عنوان شکل گیری کامل چارچوب جی یی سی اف در پژوهش و الگوسازی یک بازار گاز مورد توجه قرار گرفته شده ؛ دبیرخانه جی یی سی اف هم اکنون در حال تهیه پیش بینی ها درباره توسعه کوتاه مدت بازار بر اساس چندین بررسی و پروژه های تحقیقاتی است.

تکمیل نخستین بخش از الگوی توسعه بازار گاز جی یی سی اف (GECF Global Gas Model) کمک بزرگی به فعالیت های تحقیقاتی و توسعه سناریوهای بلندمدت می کند.

همچنین تلاش های بسیاری برای مبادله آمار و داده ها میان کشورهای عضو جی یی سی اف به منظور توسعه کیفیت دسترسی به اطلاعات شده است.

هم اکنون و پس از یازده سال از زمان شکل گیری مجمع کشورهای صادرکننده گاز، به نظر می رسد با ارتقا همکاری میان کشورهای عضو و تشکیل نشست های منظم دوره ای در سطح وزارتی،‌ ثبات آینده بازار گاز بیش از پیش تامین شود.

همچنین پیش بینی می شود با تبادل نظرها میان کشورهای عضو جی یی سی اف و توسعه همکاری ها با کشورهای مصرف کننده، به نیاز روزافزون کشورهای جهان به گاز طبیعی پاسخ داده شود و در نهایت آینده ای نویدبخش پیش روی کشورهای دارنده ذخایر طبیعی گاز قرار بگیرد.

کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز 42 درصد از تولید گاز جهان، 70 درصد از ذخایر گازی جهان، 38 درصد از انتقال گاز با خط لوله و 85 درصد از تجارت گاز طبیعی مایع شده (ال.ان.جی) را در اختیار دارند.

کشورهای الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا و عمان که آبان ماه 1390 به جی یی سی اف پیوست، از اعضای این مجمع جهانی به شمار می روند.

ترجمه: راضيه عيدي

منبع: شانا