پارازیت‌های ماهواره‌ای؛ خطرناک، کم‌خطر یا بی‌خطر؟

میدان‌های الکترومغناطیسی در همه جای محیط اطراف ما وجود دارند البته به صورت پنهان از چشم غیرمسلح. در طبیعت میدان‌های الکتریکی‌ای وجود دارند یا به وجود می‌آیند نظیر محل‌های تخلیه شارژ الکتریکی مانند رعد و برق. حتی میدان مغناطیسی زمین به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع، موجب ایجاد قطب‌نمای عظیمی شده که از شمال تا جنوب قطبین امتداد یافته و راهنمایی برای مهاجرت پرندگان و ماهی‌ها شده است. امواج الکترومغناطیسی تشکیل شده است از طیف گسترده‌ای از امواج با طول موج‌ها یا فرکانس‌های مختلف از طول موج چند نانومتر گرفته تا چندین متر یا فرکانس‌های خرد هرتز تا چندین گیگاهرتز. گستره‌ای از مادون و ماورای بینایی ما، مادون قرمز و ماورای بنفش، همه نورها و رنگ‌هایی که می‌بینیم نیز همین امواجند، امواج رادیویی گرفته تا اشعه ایکس و گاما. مساله‌ای که چندین سال تحقیق دانشمندان را سبب شده این موضوع است که آیا این امواج بر سلامتی انسان تاثیرگذارند یا خیر. حتی در کشورمان ایران نیز چند سالی است که مباحثی پیرامون فعالیت‌های پارازیت‌اندازی بر شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای شکل گرفته و منتقدان داخلی نظیر معصومه ابتکار و حتی منتقدان خارجی نظیر باراک اوباما را داشته است. باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا در گزارش اخیر خود به کنگره با موضوع «پروژه‌های جنگ نرم آمریکا علیه ایران»

به تکنولوژی‌های در دسترس ایران برای پارازیت‌اندازی زمینی و ماهواره‌ای اشاره می‌کند. در این مطلب سعی بر این است با نگاهی علمی و با تکیه بر منابع و تعاریف و استانداردهای پزشکی‌ معتبر نظیر WHO (سازمان بهداشت جهانی) و دور از مباحث سیاسی درباره درست بودن بلوک کردن رسانه‌های ماهواره‌ای خاص، به بررسی پارازیت یا به عبارتی صحیح‌تر جمینگ بپردازیم.

میادین الکتریکی بشدت وابسته به جریان یا رسانای شارژ شده‌اند و قدرتشان به سرعت با فاصله گرفتن از منبع کاسته می‌شود و رساناهایی نظیر آهن سپر خوبی برای کنترل آن است، همین‌طور مواد دیگر نظیر مصالح ساختمانی و درختان، بنابراین خطوط انتقال برق فشار قوی که در ارتفاع 50 تا 100 متری قرار دارند میدان اطراف آن تحت‌تاثیر مواد موجود، مختل شده و از بین می‌رود و حتی اگر این خطوط زیر زمین باشند هر چقدر هم قوی باشند به ندرت اثری از آن در سطح زمین یافت می‌شود نظیر خطوط مترو. همانند میادین الکتریکی، میدان مغناطیسی نیز بشدت وابسته به منبع تولیدی خود بوده و هر چه فاصله بیشتر باشد اثر آن کم می‌شود البته با این تفاوت که ماهیت الکترومغناطیس گونه‌ای است که انتقال آن وابسته به ماده نبوده و ساختمان‌ها و درختان تاثیری بر آن ندارند. با این تفاسیر دستگاه‌های پارازیت‌انداز باید به قدری قوی باشند و برق فشار بالا در دسترس داشته باشند تا محیطی به وسعت تهران بزرگ را دربر بگیرند که بدیها دور از عقل است چرا که دستگاه MRI که در نهایت 5/1 تسلا را می‌تواند ایجاد کند با مصرف برق فراوان تنها در شعاع 5/0 متری درون تونل کاربرد موثر دارد. تقریبا همه وسایل الکترونیک میدان مغناطیسی تولید می‌کنند از محیط اطراف پریز برق گرفته تا مانیتور کامپیوتر و میدان 3 هزار هرتزی اطراف اتوی داغ. دستگاه‌هایی که میدانی زیر 300 هرتز دارند فرکانس بسیار پایین، 300 هرتز تا 10 مگاهرتز را متوسط و بیشتر از آن را فرکانس‌های رادیویی می‌گویند. دستگاه‌هایی نظیر موبایل و ماهواره ابزارهایی هستند که برای انتقال اطلاعات استفاده می‌شوند و محدوده‌ای در حد گیگاهرتز دارند که به امواج مایکروویو معروفند.

این میادین، القایی از جریان در بدن می‌کنند که اگر متناوب و کافی باشد محدوده‌ای از اثرات نظیر گرما و شوک الکتریکی را ایجاد می‌کند که به آمپی‌تیود (نوسان) و فرکانس دستگاه بستگی دارد. در معرض این امواج قرار گرفتن در واقع پدیده‌ای تازه نیست و از قرن 20 با افزایش فعالیت‌های انسان این مقدار بشدت افزایش یافته است. سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان بالاترین رده مسؤول در این باره از سال 1996 میلادی پروژه‌ای به نام The international EMF project (پروژه جهانی بررسی میادین الکترومگنتیک) را کلید زده است که تاکنون با مقالات به دست آمده از مراکز ملیتی، 25 هزار مقاله جمع‌آوری شده است که چکیده همه آنها دلیل بر بی‌ضرر بودن این امواج است، البته با رعایت استانداردها. مسائل متعددی در این باره مطرح است نظیر تاثیر بر سلامت جامعه، بارداری، کاتاراکت، سرطان، افسردگی و... که با تکیه بر گزارشات WHO آنها را بررسی می‌کنیم.

درباره تاثیر امواج بر سلامت جامعه مواردی نظیر سردرد، عصبانیت، خودکشی و افسردگی، تهوع، استفراغ و کاهش میل جنسی مطرح است اما دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند ارتباطی بین این امواج با آنها در تحقیقات خود بیابند. حداقل بعضی از این مشکلات ممکن است توسط اختلالگرهای دیگری از محیط ایجاد شده باشد و به خاطر عصبی شدن مردم با به ظهور آمدن تکنولوژی‌های جدید باشد (مثال موبایل که اخبار خوب و بد را به سرعت بین افراد منتقل می‌کند) و درباره بارداری منابع مختلفی از امواج در اطراف مادرهای باردار وجود دارد نظیر صفحات نمایش، پتوهای حرارتی، رادیو، سشوار و... که همه اینها توسط WHO در مطالعات لحاظ شده و باز هم تاثیری از این دستگاه‌ها روی بارداری گزارش نشده و ایرادهایی که به آن درباره سقط، نوزاد ناقص، کمبود وزن و دیگر بیماری‌های مادرزادی وارد است را رد می‌کند. درباره کاتاراکت (آب مروارید) گاهی گزارشاتی درباره قرمزی چشم و آب مروارید در کارگران شاغل در مکان‌های فرکانس‌ بالا دریافت شده اما مطالعات تکمیلی که بر حیوانات صورت گرفته هیچگونه آسیبی به چشم را ثبت نکرده‌ است. درباره سرطان علاوه بر مطلبی که قبلا گفته شد مبنی بر سرطان‌زا بودن اشعه‌های گاما و ایکس و یووی، مطالعات نشان‌دهنده تاثیر بسیار کم این امواج در سرطان‌هاست که البته این تاثیر مستقیم نبوده و غیرمستقیم با تاثیر بر مواد غذایی موجب سرطانی شدن بافت‌های انسان می‌شود نظیر سرطان معده افرادی که زیاد غذاهای تهیه شده در مایکروویو را مصرف کرده‌اند. خلاصه اینکه رای بر بی‌ضرر بودن این امواج صادر شده است. با این تفاسیر می‌توان به نقد و پاسخ به مسائل مربوط درباره پارازیت پرداخت. ماهیت فیزیکی دستگاه پارازیت‌انداز به گونه‌ای است که با ارسال امواجی مانند طول موج و فرکانس ارسالی از ماهواره در واقع در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کند، مانند اینکه همزمان 2 نفر صحبت کنند که بدیها در درک مطلب اشکال ایجاد خواهد شد. مثال مقایسه‌ای که می‌توان در اینجا به کار برد، فرستنده‌های رادیویی است که در بازار وجود دارد و اطلاعات موجود در فلش را روی موج تنظیم شده رادیوی اتومبیل پخش می‌کند، حال اگر روی همان فرکانس مثلا موج 92 مگاهرتز قرار گیرد با رادیو ورزش تداخل می‌کند اما چون این دستگاه به آنتن رادیو نزدیک‌تر است صدای آن غالب خواهد بود و همین‌طور در قضیه پارازیت‌ها که امواج نزدیک‌تر (پارازیت) غالب بر ماهواره‌های بر فراز آسمانند. از خانم ابتکار که دکترای ایمونولوژی دارد اینگونه سخنان بعید است چرا که بدیها همین امواج 24 ساعته از صدها ماهواره موجود در مدار زمین به سطح زمین ساطع می‌شود، از ماهواره‌های مسیریابی گرفته تا نقشه‌کشی و رسانه‌ای. چطور این امواج دریافتی، سونامی سرطان ایجاد نمی‌کند اما امواج پارازیت که دقیقا همان ویژگی‌ها را دارند موجب سرطان می‌شوند. شاید شبکه مورد نظر ایشان بلوک شده که این حرف‌ها را زده. گزارشات اوباما نیز که به نظر از لحاظ اقتصادی به آن اشاره کرده است، چرا که طبق گفته وی 2 نوع دستگاه پارازیت‌انداز در ایران وجود دارد؛ 1- افقی که بر سطح جمینگ می‌کند. 2- ماهواره‌ای که دقیقا با نشانه‌روی روی ماهواره، فرکانس و شبکه خاصی را مختل می‌کند که این کار موجب بالا رفتن ولتاژ آن شبکه در ماهواره شده و سرورهایش را دچار اختلال می‌کند که ناچار مجبور به خارج کردن آن کانال از شبکه خواهند شد و این هزینه‌ای میلیون دلاری بر دست آنها خواهد گذاشت. کلا می‌توان منافع شخصی و سیاسی را در این اظهارنظرات مشاهده کرد، از داخلی‌هایی که دستشان از شبکه‌های برون‌مرزی کوتاه مانده و خارجی‌هایی که ضرر اقتصادی می‌کنند از صرف بودجه‌های کلان که برنامه‌های تولیدی‌شان به دست مردم ایران نمی‌رسد و اين، تنها پارازیت را بهانه‌ای برای خطر سلامتی ایرانیان کرده است. نظر WHO در این زمینه نیز جالب است که ژورنالیست‌ها همیشه به دنبال پروپاگاندای خود بوده و همیشه سعی در بازنشر اخبار منفی درباره این امواج کرده‌اند.

- جنس امواج پارازیت دقیقا همانند امواج دریافتی از ماهواره‌هاست و همین امر موجب اختلال آن می‌شود. پس اگر این آسیب‌رسان باشد آن نیز هست.